Kadir Gecesi’nin Kur’ân’ın Nüzûlünden Önce Biliniyor Olması

Yıl 2017, Sayı: 8, 311 - 332, 30.06.2017

Bayram Ayhan

https://doi.org/10.18498/amauifd.325840

Öz

Kur’an’ın nüzûlünün başlangıcını teşkil
eden Kadir gecesinin tespitinin mümkün olup olmadığı tefsir, hadis ve siyer
kaynaklarında tartışılmıştır. Çoğunluğun kanaatine göre Kadir gecesinin tespiti
mümkün değildir. Zira Allah bu geceyi gizlemiş ve Hz. Peygamber’e (a.s) de
unutturmuştur. Ayrıca bu gecenin zamanına dair elimizde kesin bir veri de
yoktur. Diğer bir kanaate göre, bazı kesin ve muhtemel verilere istinaden bu
gecenin tespitini yapmak mümkündür. Kronolojik tefsirin ilk temsilcisi olan
Muhammed İzzet Derveze bu gecenin Kur’ân’ın nüzûlünden önce de bilindiğini
ifade etmiştir. Derveze’ye göre,
Kur’ân’ın inmeye başladığı zaman, İslam’dan önce de bilinen Kadir gecesine
tekabül etmiştir. Kur’ân, nüzûlden önce de bilinen bu zamanı aynı isimle
zikretmiştir. Müellif, Kur’an’ın ilk inen ayetlerinin Alak suresinin ilk beş
ayeti olduğuna dair Buhari ve Müslim rivayetini ve cahiliye döneminde uygulanan
“tehannüs” geleneğine dair bilgileri bu kanaatine mesnet edinmiştir. Bu
makalenin amacı, Kur’ân-ı Kerîm’de “Kadir Gecesi” olarak geçen zaman diliminin
Kur’an’ın nüzûlden önce biliniyor olabileceğine dair kanaati analiz etmektir.

Anahtar Kelimeler

Kadir Gecesi, Vahiy, Nüzûl, tehannüs geleneği, kronolojik tefsir

Knowing the Night of Qadr before the Descent of Qur’an

Öz

The exact time of the night of Qadr, which is starting time line for
Qur’an Revelations has been argued by commentary, hadith and sira resources
whether it is possible to determine or not. According to general opinion, it is
impossible to determine the time of night of Qadr. Because its time has been
hidden by Allah and forgotten Prophet Muhammad. Also, there is no precise data
about the time of this night. According to the other opinion, it is possible to
define of the night of the Qadr with reference to precise and possible datas. Muhammad Izzet Derveze, who is the first
representative of the chronological interpretation, has been claimed that the
night of the Qadr could be known before the descent of Qur’an. In his opinion,
starting time of the descent of Qur’an had been correspondenced was also known
before that night came at the same time. The Qur’an has been called this time
with the same name was previously known. This opinion has been supported with
Surah ‘Alaq is the first Qur’anic passage to has been revealed, narrated by Bukhari
and Muslim, and tahannuth tradition which had been applied during jahiliyya
era. The purpose of this text, is to examine the opinion that the night of the
Qadr could be known before the descent of Qur’an, which is mentioned in the
Qur’an.

Anahtar Kelimeler

the night of Qadr, Revelation, the descent, tahannuth tradition, chronological interpretati

Kaynakça

• Abdurraezzak b. Hemmâm. Tefsîru’l-Kur’ân. thk. Mustafa Müslim. 3 cilt. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1989.
• Abdurrezzak b. Hemmâm. el-Musannef. thk. Habiburrahman el-Azamî. 12 cilt. Beyrut: Mektebetu’l-İslâmî, 1972.
• Ahmed b. Hanbel. Müsnedu’l-İmâm Ahmed bin Hanbel. thk. Şuayb el-Arnaûd. 6 cilt. Kahire: Müessesetu Kurtûba, ty.
• Algül, Hüseyin. “Ficar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1996, 13: 52.
• Âlûsi, Şihâbuddîn. Bulûğu’l-ereb fî marifeti ahvali’l-Arab. thk. Behcet el-Eserî. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, ty.
• Âlûsi, Şihâbuddîn. Rûhu’l-me’ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm. 28 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabî, ty.
• Ayhan, Bayram. “Kur’ân’ın Nüzûl Sürecinde Vahyin İlk Yılının Tahlili”. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Belâzûri. Ensâbu’l-eşrâf. thk. Muhammed Hamidullah. 13 cilt. Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Beyhâkî, Ahmed b. Hüseyn. Delâilu’n-nübüvve ve marifetu ahvâli sâhibi’ş-şerîa’. thk. Abdulmuti Kal’acî. 7 cilt. Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1988.
• Bîrûnî, Ebu Reyhan. el-Âsârü’l-bâkıye ani’l-kurûnîl’-hâliye. nşr. Edward Sachau. Leipzig: yy., 1923.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2006.
• Cârullah, Musa. Nizâmu’n-nesî’ ‘inde’l-Arab. Mısır: Matbaatu’s-Saâde, 1935.
• Casnazânî, Muhammed, Şetha Dargazelli, Cemal Hüseyin, Hamin Nuaymî ve Louay Fatoohi. “Hz. Peygamber Devri Kronolojisinin Miladi Karşılığı İle İlgili Bir Araştırma”, çev. Kasım Şulul. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 6/1 (2000): 142-172.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1971.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 1997.
• Dahhâk. Tefsîru Dahhâk. thk. Muhammed Şükrî. 2 cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1999.
• Dârimî, Abdurrahman. Sünenu’d-Dârimî. thk. Fevvâz Ahmed. 2 cilt. Karaçi: Kadîmî Kutubhâne, ty.
• Dayf, Şevki. Târîhu’l-edebi’l-Arabî. Kahire: Dâru’l-Maârif, 2003.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs: Tertibu’s-süver hasebe’n-nüzûl. 7 cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1964.
• Duman, Zeki. Beyânu’l-Hak Kur’ân’ı-Kerîm’in Nüzul Sırasına Göre Tefsiri, 3 cilt. Ankara: Fecr Yayınevi, 2008.
• Duman, Zeki. “Kelamullah’ın Levh-i Mahfuzdan Cebrail’e İntikali ve Hz. Peygamber’e İnzali”. İslami İlimler Dergisi. 5/1 (2010): 41-90.
• Ebu Hayyân. Tefsîru’l-bahri’l-muhît. thk. Ahmed Abdulmevcûd. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1993.
• Ebu Nuaym. Delâilu’n-nübüvve. thk. Muhammed Ravvâs. 2 cilt. Beyrut: yy., 1986.
• Efgânî, Saîd. Esvâku’l-Arab fi’l-câhiliyye ve’l-İslâm. Dımaşk: yy., 1960.
• Ezrâki, Abdullah b. Ahmed. Ahbâru Mekke ve mâ câe fîhâ mine’l-âsâr. thk. Abdulmelik b. Duheyş. 2 cilt. byy.: Mektebetu’l-Esedî, 2003.
• Fayda, Mustafa. “Nesî’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2006, 32: 578-579.
• Fazlur Rahman, “The Veracity of the Arap Pagan Calendar”, Islamic Culture. 71/1 (1996): 171-192.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. çev. Salih Tuğ. 2 cilt. İstanbul: İrfan Yayınları, 1993.
• Hamidullah, Muhammed. “Hicri Takvim ve Tarihi Arkaplanı”. çev. Kasım Şulul. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 19/9 (2000): 671-685.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunûsiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Muhammed Abdulhak. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. thk. Abdusselam Abduşşâfî. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2001.
• İbn Cüreyc. Tefsîru İbn Cüreyc. nşr. Hasan Abdulğanî. Kahire: Mektebetu’t-Turâs, 1992.
• İbn Ebi Heysem. et-Târîhu’l-kebîr. thk. Fethi Helel. 4 cilt. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîsiyye, 2004.
• İbn Fâris, Ebu Hüseyn. Mu’cemu mekâyîsi’l-luğa, thk. Abdusselam Muhammed. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fîkr, 1979. İbn Habib, Ebu Cafer. Kitâbu’l-muhabber. Beyrut: Dâru’l-Âfaki’l-Cedide, ty.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali. Fethu’l-bârî bi şerhi Sahihi’l-Buhârî. thk. Abdulaziz b. Bâz. 13 cilt. Riyad: el-Mektebetu’s-Selefiyye, ty.
• İbn Hişam, Muhammed. es-Sîretu’n-nebeviyye. thk. Abdusselam Tedmûrî, 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, 1990.
• İbn İshak, Muhammed. es-Sîretu’n-nebeviyye. thk. Ferid el-Mezîdî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2004.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Muhammed Sellâme. 5 cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 1997.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdulmuhsin et-Türkî. 21 cilt. Lübnan: Merkezu’l-Buhûs ve’d-Dirasât, 1997.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ. el-Fusûl fî sîreti’r-Rasûl. thk. Muhammed el-Hadravî. Beyrut: Medresetu Müesseseti’l-Kur’an, ty.
• İbn Manzur. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâder, ty.
• Ebu Abdullah Muhammed, İbn S’ad. Kitâbu’t-tabakâti’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Ömer. 11 cilt. Kahire: eş-Şirketu’d-Duveliyye li’t-Tab’, 2001.
• İbnu’d-Dureys. Fedâilu’l-Kur’ân vemâ unzile bi-Mekke vemâ unzile bi’l-Medine. thk. Urve Bedîr. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1987.
• İbu’l-Esîr, İzzuddîn. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ebu Sayyeb el-Keramî. Beyrut: Beytu’l-Efkâri’d-Duveliyye, ty.
• İbnu’n-Nedîm. Kitâbu’l-fihrist. thk. Rıza Teceddüd. Tahran: yy., 1971.
• Karaman, Hayrettin, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez ve Sadrettin Gümüş, Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 3. bs. 5 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed. İrşâdu’s-sârî li şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 10 cilt. Bulak: Mektebetu’l-Kubra, 1905.
• Kılıç, Ünal. “Dini İçerikli Ekonomik Bir Kavram; Hums”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 8/1 (2004): 75-91.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1977.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1967.
• Köksal, Asım. İslam Tarihi. İstanbul: İrfan Yayınları, 1981.
• Kurtûbî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Semir el-Buhârî. 21 cilt. Riyad: Dâru Alemi’l-Kutub, ty.
• Makdisî, Ebu Şâme. el-Mürşidu’l-vecîz. thk. Velid Mesâid. Kuveyt: Mektebetu İmam ez-Zehebî, 1993.
• Makdisî, İbn Tâhir. Kitâbu’l-bed’ ve’t-târîh. 6 cilt. Kahire: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, ty.
• Makrizî, Abdulkadir. İmtau’l-esmâ’ bima li’n-nebiyyi mine’l-ahvâl. thk. Abdulhamid en-Nemîsî. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1999.
• Marzûkî, Ebu Ali. el-Ezmine ve’l-emkine. 2 cilt. Hindistan: Meclisu Dâiratu’l-Maârif, 1914.
• Mâturîdî, Ebu Mansur Muhammed. Tevilâtu ehli’s-sünne, thk. Mecdî Basillûm, 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2005.
• Mesû’dî, Hüseyin b. Ali. Murûcu’z-zeheb maâdinu’l-cevher. thk. Muhammed Muhyiddin, 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1973.
• Mubarekfûrî, Safiyyurrahman. er-Rahîku’l-mahtûm. Katar: Vizâratu’l-Evkâf, 2007.
• Mubarekfûrî, Safiyyurrahman. İnneke lea’lâ hulukin azîm. 3 cilt. Ürdün: Mektebetu Kunûzi’l-Marife, 2006.
• Muhammed Ebu Zehra. Hâtemu’n-nebiyyîn. thk. İbrahim el-Ensârî. Katar: el-Mu’temeru’l-‘İlmî li’s-Sîre, 1980.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil bin Süleyman. thk. Ahmed Ferîd, 5 cilt: Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2003.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki, Beyrut: Dâru’l-Hadis, 1991.
• Nedvî, Ali Hüseyn. Sîretu hâtemi’n-nebiyyîn. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1985.
• Nesâî. Tefsîru’n-Nesâî. thk. Abdulhalık eş-Şafiî. 2 cilt. Beyrut: Müessesetu’l-Kutubi’s-Sekâfiyye, 1990.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya. el-Minhâc: Sahîhu Müslim bi şerhi’n-Nevevî. 2. bs. 18 cilt. byy.: Müessesetu Kurtuba, 1994.
• Okumuş, Mesut. Kur’an’ın Kronolojik Okunuşu Muhammed İzzet Derveze Örneği. Ankara: Araştırma Yayınları, 2009.
• Özervarlı, Sait. “Kadir Gecesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2001, 24: 124-125.
• Özgel, İshak. “Kur’ân’ın Üç Aşamalı Nüzûlü Anlayışının Lugavî Temelleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Arayışlar -İnsan Bilimleri Araştırmaları-. 3/ 5 (2001): 89-114.
• Ramyar, Mahmut. Tarih-i Kur’ân. Tahran: Müessesei İntişârât-ı Emir Kebir, 1990.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-Ğayb. 32 cilt. Lübnan: Dâru’l-Fikr li’t-Tabâa ve’n-Neşr, 1981.
• Saîdî, Abdulmuteâl. en-Nazmu’l-fennî fi’l-Kur’ân. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 1992.
• Savaş, Rıza. “İslam’dan Önce Hicaz Bölgesindeki Araplarda Tarih Bilinci”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7/1 (1992): 257-268.
• Suheylî, Ebu’l-Hasan. Ravdu’l-unuf. thk. Seyyid eş-Şûrî. 4 cilt. Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, ty.
• Suyûtî, Celâleddîn. ed-Dürrü’l-mensûr. thk. Abdulmuhsin et-Türkî. 17 cilt. Beyrut: Merkezu Hicr li’l-Buhûs, 2004.
• Suyûtî, Celâleddîn. el-İtkân fi ulûmi’l-Kur’an. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. 2 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 2002.
• Suyûtî, Celâleddîn. Tedrîbu’r-râvî fî şerhi takrîbi’n-Nevevî. thk. Ebu Kuteybe el-Fârayâbî. Beyrut: Mektebetu’l-Kevser, 1994.
• Şehristânî, Abdulkerim. Mefâtîhu’l-esrâr ve mesâbîhu’l-ebrâr. nşr. Muhammed Âzerşeb. Tahran: Merkezu’l-Buhûs ve’d-Dirâsât, 2008.
• Şulul, Kasım. Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Taberî, İbn Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 cilt. Kahire: Merkezu’l-Buhûs ve’d-Dirâsât, 2001.
• Taberî, İbn Cerîr. Târihu’r-rusul ve’l-mulûk. thk. Ebu’l-Fadl İbrâhim. 11 cilt. Kahire: Merkezu’l-Buhûs ve’d-Dirâsât, ty.
• Uslu, Recep. “Hums”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1999, 18: 364-365.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasan. Esbâbu nüzûli’l-Kur’ân. thk. Seyyid Ahmed Sakr. 1. bs. byy.: Dâru’l-Kutubi’l-Cedîde, 1969.
• Vatandaş, Celâleddîn. Hz. Muhammed’in Hayatı ve İslam Daveti. 2 cilt. İstanbul: Pınar Yayınları, 2009.
• Yakûbî, Cafer b. Vehb. Târîhu’l-Yakûbî. 3 cilt. Leiden: Matbaatu Brill, 1883.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Hikmet Neşriyat, 2006.
• Yüksel, Ahmet Turan. İslam’ın İlk Döneminde Ticari Hayat. İstanbul: Beyan Yayınları, 1999.
• Zebîdî, Muhammed Murtaza. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Mustafa Mecâzî. 40 cilt. Kuveyt: et-Turâsu’l-Arabî, 1977.
• Zehebî, Ahmed b. Osman. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtu’l-meşâhîr ve’l-a’lâm. thk. Abdusselam Tedmûrî, 53 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, 1990.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki ğavâmidi’t-tenzîli ve uyûni’l-ekvali fi vucûhi’t-te’vîl. thk. Ahmed
• Abdulmevcud. 4 cilt. Riyad: Mektebetu’l-Abikan, 1998.
• Zerkânî, Muhammed Abdulazim. Menâhilu’l-irfân fi ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Zümeralî. 2 cilt. Beyrut: Dârul-Kutubi’l-Arabi, 1995.
• Zerkeşî, Bedruddin. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ebu’l Fadl ed-Dimyatî. 4 cilt. byy.: Dâru’l-Hadîs, 2006.
• Zührî, İbn Şihâb. el-Meğâzi’n-nebeviyye. thk. Süheyl Zekkâr. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1981.