Erıc J. Sharpe’ın Dini Anlama Modeli

Yıl 2018, Sayı: 11, 343 - 376, 27.12.2018

Şevket Özcan

https://doi.org/10.18498/amauifd.503999

Öz

Bu çalışmada İngiliz Din Fenomenolojisi Ekolünün önemli temsilcilerinden
olan Eric J. Sharpe’ın, dinin tek yönden incelenmesi karşısında bütüncül bir
din anlayışına ulaşmak amacıyla ortaya koyduğu dört modlu din modeli ele
alınmaktadır. Sharpe’ın modeli, iman ekseninde dinî tecrübeyi içeren
varoluşsal, dinlerin inanç ilkelerini ele alan zihinsel, inananların
oluşturduğu sosyal yapılara temas eden organizasyonel ve dinlerin ahlaki
yapılarına işaret eden ahlaki modlardan oluşmaktadır. Bu modele göre her dinin
merkezinde farklı bir mod yer alabilmekte ve dinler arasındaki farklılıklar bu
çerçevede değerlendirilebilmektedir. Bu model özellikle aynı ekolün önemli
temsilcilerinden olan Ninian Smart’a ait yedi boyutlu din modeline yönelik
eleştirilere dayanmaktadır. Sharpe’ın temel eleştirisi, dinî tecrübenin
vurgulanarak dinin diğer boyutlarının ikinci plana itilmesidir. Çünkü ona göre
din, dini tecrübe aracılığıyla yalnızca vicdanlara hapsedilebilecek bir fenomen
değildir. Ancak Sharpe’ın modeli, dinin çok yönlü tarzda incelenmesine yönelik
ihtiyacı ve farkındalığı vurgulamasına rağmen, modların oldukça soyut olması ve
dinin bütün alanlarını kapsamaması gibi nedenlerle gelişim aşamasında kalmış
görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Eric J. Sharpe, Din, Model, Fenomenoloji

Eric Sharpe’s Model of Understanding Religion

Öz

This study examines
the four-mode religion model that Eric J. Sharpe, one of the most important
representatives of the English School of Phenomenology of Religion, has put
forward in order to attain a holistic understanding of religion in over against
one-sided examination of religion. Sharpe's model consists of modes which are
existential including religious experience on the axis of faith, intellectual
dealing with religious beliefs, organizational that contact with social
constructs created by believers and ethical that points to the moral structures
of religions. According to this model, there might be a different mode in the
center of each religion and the differences between the religions might be
evaluated in this frame. This model is based on criticism of the
seven-dimensional religion model of Ninian Smart, one of the most important
representatives of the same school. The main criticism of Sharpe is that the
other dimensions of religion are pushed into the background by emphasizing
religious experience. Since, according to him, religion is not a phenomenon
that can only be confined to conscience through religious experience. However,
although Sharpe’s model emphasizes that need and awareness of the need to study
religion in a multifaceted way, the model appears to have remained in the
developmental stage due to the fact that the modes are highly abstract and do
not cover up all areas of religion.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Eric J. Sharpe, Religion, Model, Phenomenology

Kaynakça

• Aden, Ross. Religion Today: A Critical Thinking Approach to Religious Studies. New York: Rowman&Littlefield Publishers, Inc., 2013.
• Albayrak, Kadir. Semavi Dinlerde Barış ve Şiddet İkilemi. Ankara: Sarkaç Yayınları, 2010.
• Arık, Durmuş. Hıristiyanlaştırılan Türkler Çuvaşlar. Ankara: Berikan Yayınevi, 2012.
• Aronowicz, Annette, “Discussion of Eric. J. Sharpe’s ‘Comparative Religion: A History’”. Method & Theory in the Study of Religion. 1/1 (1989): 41-46.
• Barnes, L. Philip. Education, Religion and Diversity: Developing a New Model of Religious Education. London, New York: Routledge, 2014.
• Batuk, Cengiz. “Türkiye’de Dinler Tarihi Çalışmalarının Tarihsel Seyri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 9/1 (2009): 71-97.
• Bennett, Clinton. Studying Islam: The Critical Issues. London: Continuum, 2010.
• Berton, Pierre. The Comfortable Pew: A Critical Look at Christianity and the Religious Establishment in the New Age. Philadelphia: Lippincott, 1965.
• Capps, Walter H. Religious Studies: The Making of a Discipline. Minneapolis: Fortress Press, 1995.
• Chilton, Bruce. “Altruism in Christianity”. Altruism in World Religions. Ed. Jacob Neusner ve Bruce Chilton. Washington: Georgetown University Press, 2005, 53-66.
• Corrywright, Dominic- Morgan, Peggy. Get Set For Religious Studies, Edingurgh: Edinburg University Press, 2006.
• Cox, James L. Kutsalı İfade Etmek: Din Fenomenolojisine Giriş, Trc. Fuat Aydın. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Cox, James L. A Guide to the Phenomenology of Religion: Key Figures, Formative Influences and Subsequent Debates. New York: The Continuum International Publishing Group, 2006.
• Dhavamony, Mariasusai. Phenomenology of Religion. Roma: Universita Gregoriana Editrice, 1973.
• Dick, John A. “Nathan Söderblom and the Study of Religion by Eric J. Sharpe”. The Catholic Historical Review 78/2 (1992): 318-319.
• Drees, Willem B. Religion and Science in Context: A Guide to the Debates. London, New York: Routledge, 2010.
• Eliade, Mircea. Kutsal ve Dindışı. Ankara: Gece Yayınları, 1991.
• Fletcher, Joseph F. Situation Ethics: The New Morality. London: Westminster John Knox Press, 1966.
• Gombrich, Richard Francis. Buddhist Precept and Practice: Traditional Buddhism in the Rural Highlands of Ceylon. Oxford: Calenderon Press, 1971.
• Graham, Paul. Rawls: A Beginner’s Guide. London: Oneworld Publications, 2014.
• Harman, Ömer Faruk. “Evrensel Dinlerin İnsan Haklarına Bakışı”. Diyanet İlmi Dergi. 34/3 (1998): 3-16.
• Hoffman, John - Graham, Paul. Introduction to Political Theory. London, New York: Routledge, 2015.
• Homerin, Emil. “Altruism in Islam”. Altruism in World Religions. Ed. Jacob Neusner ve Bruce Chilton. Washington: Georgetown University Press, 2005, 67-87.
• Karagözoğlu, Hümeyra. Küresel Ahlak Düşüncesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2008.
• Kayıklık, Hasan. “Psikolojik Açıdan İnanç, İman ve Şüphe”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 46/1 (2005): 133-155.
• Keown, Damien. Buddhism: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press, 2013.
• Kutlutürk, Cemil. Hinduizm’de Avatar İnancı. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Kristensen, William B. The Meaning of Religion: Lectures in the Phenomenology of Religion. Trc. John B. Jarman. Netherlands: The Hague, 1960.
• Lathem, R. Warren. Our Father…I Believe: A Fresh Book at Prayer and Faith. Georgia: JRJ Publishing, 1983.
• Lewis, Todd. “Altruism in Classical Buddhism”. Altruism in World Religions. Ed. Jacob Neusner ve Bruce Chilton. Washington: Georgetown University Press, 2005, 88-114.
• McKenzie, P. R. “Understanding Religion by Eric Sharpe”. Religious Studies 21/4 (1985): 620- 622.
• Özcan, Hanifi. “İman”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2000, 22: 216-219.
• Özcan, Hanifi. Epistomolojik Açıdan İman. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., 2002.
• Özcan, Şevket. Dinlerin İnsana Verdiği Değer: Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam Örneği. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2017.
• Özcan, Şevket. Ninian Smart ve Din Fenomenolojisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2016.
• Parliament of the World’s Religions, Declaration Toward a Global Ethic (4 September 1993, Chicago). erişim: 6 Ağustos 2018.
• https://parliamentofreligions.org/pwr_resources/_includes/FCKcontent/File/TowardsAGlobalEthic.pdf.
• Ringgren, Helmer. “The Problem of Fatalism”. Fatalistic Beliefs in Religion, Folklore, and Literature, Ed. Helmer Ringgren. Stockholm: Almqwist&Wiksell, 1967, 7-18.
• Ringgren, Helmer. Religionens form och funktion. Lund: Gleerups, 1968.
• Rosenthal, Sandra B. “Situation Ethics”. Encyclopædia Britannica. erişim: 24 Temmuz 2018.
• https://www.britannica.com/topic/situation-ethics.
• Sharma, Arvind. “Eric J. Sharpe (1933-2000)”. Religion 31 (2001): 63–66.
• Sharpe, Eric J. “Communication: International Association for the History of Religions. XIIITH International Congress University of Lancaster, England. 15th-22nd August, 1975”. Numen 21/3 (1974), 238.
• Sharpe, Eric, J. “The History of Religions in Scandinavia, with Particular Reference to Sweden and Finland”, Religion, 5 (1975): 18-26.
• Sharpe, Eric J. Understanding of Religion. London: Duckworth, 1983.
• Sharpe, Eric J. “The Study of Religion in the ‘Encyclopedia of Religion’”. The Journal of Religion 70/3 (1990): 340-352.
• Sharpe, Eric J. Dinler Tarihi: Tarihsel Bir Anlatı. Trc. Fuat Aydın. Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları, 2013.
• Smart, Ninian. The Phenomenon of Religion. London: Macmillan, 1973.
• Smart, Ninian. Worldviews: Crosscultural Explorations of Human Beliefs. New York: Charles Scribner’s Sons, 1983.
• Smart, Ninian. Dimensions of Sacred: An Anatomy of the World’s Beliefs. California: University of California Press, 1996.
• Smart, Ninian. The World’s Religions. New York: Cambridge University Press, 1998.
• Tanrıverdi, Hasan. İnancın Rasyonelliği Sorunu. Ankara: Afşar Matbaası, 2012.
• Tümer, Günay. “Çeşitli Yönleriyle Din”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (1986): 213-267.
• Tümer, Günay. “Yehova Şahitleri Hareketi ve Bir Din Olup Olmadığı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (1985): 221-263.
• Tümer, Günay. “Genel Olarak Din”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1994, 9: 312-320.
• Türk Dil Kurumu. “İnanç”. Türkçe Sözlük. 1: 1075. 2 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1998.
• Türk Dil Kurumu. “İman”. Türkçe Sözlük. 1: 1080. 2 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1998.
• Trompf, Garry W. “Sharpe, Eric J.” The Encyclopedia of Religion. USA: Macmillan Reference, 2005, 12: 8304-8305.
• Whaling, Frank. “Introduction”. Theory and Method in Religious Studies: Contemporary Approaches to the Study of Religion. Ed. Frank Whaling. Berlin, New York: Mouton de Gruyter, 1995, 1-40.
• Wiebe, Donald. Religion and Truth: Towards an Alternative Paradigm for the Study of Religion. New York: The Hague, 1981.