İSTANBUL KÜÇÜKÇEKMECE GÖL HAVZASI'NIN TARİHÖNCESİ (Paleolitik-Erken Tunç Çağları)

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 8, 7 - 30, 27.06.2020

Şengül Aydıngün Haldun Aydıngün

Öz

İstanbul'un batısındaki lagün göllerinden Küçükçekmece'nin tüm havzası, coğrafi konumu nedeniyle insanlık tarihinde ideal yaşam ve deniz ulaşım ağlarının merkezi olmuştur. Göle kuzeyden boşalan nehirlerden Sazlıdere'nin kenarındaki Yarımburgaz Mağarası'nda bölgedeki en eski insanlık yaşamı tespit edilmiştir. Son yıllarda tarafımızdan yürütülen iki proje ile Küçükçekmece Göl Havzasının tarih öncesi çağlarına ait yeni bulgular ortaya çıkmıştır. Kuzeyden gölün ortalarına doğru uzanan verimli Firüzköy Yarımadası'nda çanak çömleksiz ve çömlekli Neolitik çağlara ait ilk tarımcı toplulukların yerleştikleri tespit edilmiştir. Geçmişte Marmara denizinin bir koyu durumundaki bu özel gölün girintili çıkıntılı coğrafyasında yaşama ve deniz ulaşımına uygun korunaklı iç koylar da bulunmaktadır. Bu nedenle Neolitik topluluklar sonrasında bölgede yaşam devam etmiştir. Göl havzasında yürüttüğümüz araştırma ve kazılarla tarımcı toplulukların Avrupa'ya İstanbul üzerinden ilerleyişine dair kanıtlar çoğalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Küçükçekmece Gölü

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Abdullah-Bey 1869., "Die Umgebung des See’s Kütschücktschekmetché in Rumelien", Verhandlungen der K.K Geologischen Reichsanstalt, Vienna, 12, 263-265.
• Abdullah-Bey 1870, "Etudes géologique sur les environs de Constantinople. Yarim Bourgas, Macri Keuy-Sri Keuy", Gazette Médicale d‘Orient.
• Abdullah-Bey 1874, Yarımburgaz Mağarası-Sur Yarım Burgaz Cave. Gazette Médicale d‘Orient.- Mecmua-ı Tıbbiye, 18-19. Balkan-Atlı,N., Binder, D., Faydalı, E. 2001, "Kömürcü/Kaletepe Obsidien Atölyesi Kazısı 1999", Kazı Sonuçları Toplantısı XXII/1, Ankara: 27-36.
• Arsebük, G. 1996 a, "The Oldest Stratified Site Yet Known i n Turkey: The Cave of Yarımburgaz", Von Halys zum Euphrat- Thomas Beran Festschrift. Ugarit Verlag, Münster, 1-13.
• Arsebük, G., 1996 b, "Trakya'da Eski Bir Yerleşim Yeri: Yarımburgaz Mağarası Alt Paleolitik Çağ Bulguları", Anadolu Araştırmaları XV-Prof. Dr. Afif Erzen'e Armağan", Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 33-50.
• Arsebük, G. 1998, "Yarımburgaz Mağarası Pleistosen Arkeolojisi İle İlgili Son Çalışmalara 1997 Gözüyle Özet Bir Bakış", TÜBA-AR, I, 9-17.
• Arsebük, G. ve Özbaşaran, M. 1994, Yarımburgaz Mağaraları Pleistosen’den bir Kesit. Türk Tarih Kongresi XI, Kongreye Sunulan Bildiriler, Ankara, 1, 17-27.
• Aydıngün, H. 2013, "Archaeological Findings of Thracian / Phrygian Tribes’ Crossing of Bosporus", Proceedings of the 17th Symposium on Mediterranean Archaeology – SOMA 2013, Moscow, 25-27 April 2013, Fazlulin, S.- Antika M. M. (eds), Oxford, Archaeopress Publishing Ltd., 24-33.
• Aydıngün, G. Ş. 2008, "İstanbul'da Neolitik Bir Yerleşme Avcılar-Firuzköy", KOU Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi,1, 93-100.
• Aydıngün, G. Ş. 2009a, "Early Neolithic Discoveries at İstanbul", Antiquity, 83 (320), www.antiquity.ac.uk/projgall/aydingun/310
• Aydıngün, G. Ş. 2009b, "Some Remarkable Prehistoric Finds at Istanbul Küçükçekmece" XII Symposium on Mediterranean Archaeology (SOMA 2008),Eastern Mediterranaen University/Famagusta, 5-8 March 2008, TRN Cyprus, London, British Archaeological Research International (BAR) Series, 154-157.
• Aydıngün, G. Ş. 2013, "İstanbul’un Avrupa Yakasından Alt Paleolitik Çağ’a Ait “İki Yüzeyli Alet /Bicafes Tool From Lower Paleolithic Era İn Istanbul's West Side" İstanbul Araştırmaları Yıllığı, 2, 55-57.
• Aydıngün, G. Ş. 2015, "Yeni Şehrin Eski Geçmişi: Başakşehir'in Arkeolojisi", Başakşehir Belediyesi Yayınları, 162-193.
• Aydıngün, G. Ş. 2016, "Yarımburgaz Mağarası'da Son Durum" Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 152, 217-230.
• Aydıngün Ş.G., Özdemir, O., Öniz, H. 2017, "Göl Suları Çekilince -Büyükçekmece" 20. Su Altı Bilim ve Teknoloji Toplantısı Bildirileri Proceedings of the 20thAnnual Meeting of Underwater Science and Technolog,16-17 Kasım 201, Urla-İzmir, Bilgin Kültür Yayıncılık, 21-31.
• Balcı, S., 2015, "İstanbul İli Yüzey Araştırmaları (İstYA) 2013 Silivri İlçesi Yontmataş Buluntuları üzerine Kısa bir Değerlendirme", İstanbul İli Yüzey Araştırmaları 2013: Silivri, E. Güldoğan, M. Altun (eds), İstanbul, Mercek Yayınları, 65-67.
• Bousquet, R. 1900, "Les Grottes de Yarim Bourgaz". Echos d’orient, IV, 295-302.
• Brami, M., Heyd, V. 2011, "The origins of Europe's first Farmers: The Role of Hacılar and Western Anatolia, Fifty Years on", Praehistorische Zeitschrift , 86 /2, 165-206.
• Conolly, J. 1999, The Çatalhöyük flint and obsidian industry: technology and typology in context (British Archaeological Report International Series 787). Oxford, Archaeopress.
• Coşkunsu,G., 1999, Çayönü Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Ok Uçlarının Biçimsel Özelliklerine Göre Sınıflandırılması ve Çakmaktaşı Ok Uçlarının Kullanım İzi Analizi İle İşlevlerinin Belirlenmesi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Dinçer, B., Balcı, S. Güldoğan, E. 2017. "İstanbul İli Yüzey Araştırması (İstYA) Projesi Yontmataş Buluntuları 2013-2016", Anadolu Prehistorya Araştırmaları Dergisi (APAD) 3: 35-55.
• Dönmez, Ş. 2004, "Protohistorik Çağ’da Haliç ve Tarihi Yarımada, Dünü ve Bugünü ile Haliç", Sempozyum Bildirileri (22-23 Mayıs 2003, Kadir Has Üniversitesi), İstanbul, 41-55.
• Dönmez, Ş. 2006, "The Prehistory of The Istanbul Region: A Survey", Ancient Near Eastern Studies Journal, 43: 239-264.
• Dönmez, Ş. 2011. "Yeni Araştırmalar Işığında İstanbul’un (Tarihi Yarımada) Neolitik, Kalkolitik ve Demir Çağı Kültürleri Üzerine Genel Değerlendirmeler", Vakıf Restorasyon Yıllığı, 2, 19-25.
• Efe, T. ve M. Türkteki, 2007, "Keçiçayırı (Seyitgazi-Eskişehir) 2007 Yılı Kurtarma Kazılan", Colloquium Anatolicum VI, 75-84
• Güldoğan, E., 2016. "İstYA Projesi Kapsamında Çatalca Sınırları İçindeki Arkeolojik Yüzey Araştırmaları ve Sonuçları", Arkeoloji ve Sanat 152, 189-200.
• Heyd, V., Aydıngün, G. Ş., Güldoğan, E. 2010, "Geophysical Applications for ITA 2008 The Example of the Selimpaşa Höyük". 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 553-570.
• Heyd, V., Aydıngün, G. Ş., Güldoğan, E. 2016, "Kanlıgeçit–Selimpaşa –Mikhalich and the Question of Anatolian Colonies in Early Bronze Age Southeast Europe", Of Odysseys and Oddities, Oxford- Philedelphia, 169-202.
• Hovasse, R. 1927. "Yarımburgaz Mağarası - La Grotte de Yarım Bourgas" Darülfunun Fen Fakültesi mecmuası 5. sene, (1), 1-19-(Fransızca), 396-422. (Türkçe), ayrıca Obruk dergisi, (2013) (6), 12-26;
• Hubbard, G. D. 1932, "Turkish Grottes of Yarim Burgaz", Pan-American Geologist, LVII, 321-328, lev. XVII-XIX.
• Jelınek, A. J. 1980, "Collection of Paleolithic materials from valleys on the east side of the Bosporus", Prehistoric Research in Southeastern Anatolia, Çambel, R. J. Braidwood (eds), İstanbul, Edebiyat Fakültesi Yayınları, 309-327.
• Kaya, H., Enez, A., Aydıngün, Ş. Özdemir, O. 2019, "İstanbul Büyükçekmece Lagünü'nde Jeoarkeolojik Bulgular Işığında“Kesici Sürtme Taş Aletler” , Doğudan Batıya 70. Yaşında Serap Yaylalı’ya Sunulan Yazılar, Bilgin Kültür Yayıncılık, Ankara, 261-276.
• Kansu, Ş. A. 1960, "Türk Tarih Kurumu 1959 yılı Çalışma Raporu", Belleten, XXIV, (96), 708-709.
• Kansu, Ş. A. 1963, "Marmara Bölgesi ve Trakya’da Prehistorik İskan Tarihi Bakımından Araştırmalar", Belleten, XXVII, 108, 658-660.
• Kansu, Ş. A. 1966, "Haberler-Kazılar ve Marmara ve Trakya Bölgesinde Tarih Öncesi Araştırmaları", Belleten, XXX/119, 491-492.
• Kansu, Ş. A. 1972, "Yarımburgaz (Küçükçekmece-İstanbul) Mağarasında Türk Tarih Kurumu adına yapılan Prehistorya Araştırmaları", VII. Türk Tarih Kongresi (25-29 Eylül 1970), Kongreye Sunulan Bildiriler, Ankara, I, 22-32.
• Karul, N. 2010, "Tarihöncesi İstanbul", İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul, NTV yayınları, 23-43.
• Karul, N. 2012, "The Emergence of Neolithic Life in South and East Marmara Region" R. Krauss(ed), Beginnings - New Research in the Appearance of the Neolithic between Northwest Anatolia and the Carpathian Basin, Menschen – Kulturen – Traditionen Studien aus den Forschungsclustern des Deutschen Archaeologischen Instituts, 57-65.
• Karul, N. 2015, "İstanbul’daki Tarihöncesi Araştırmalara Genel Bakış", İst-Ya Silivri, 13-24.
• Kocacan, H. R. 1337=1921, "Bir Mağara Nasıl Tetkik Olunur?", Tedrisat Mecmuası, 61, 12-18.
• Kökten, İ. K. 1963, "İstanbul Batısında Eskitaş (Paleolitik) Devrine Ait Yeni Buluntular", Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, XX, (1-2), 277-278.
• Özbaşaran, M. 1995, "The Historical Background of the Researches at the Caves of Yarımburgaz", Readings in Prehistory- Studies Presented to Halet Çambel. Graphis Yayınları, Istanbul, 27-39.
• Özdoğan, M.1982, "Doğu Marmara ve Trakya Araştırmaları", Türk Arkeoloji Dergisi 26/1, 37-48.
• Özdoğan, M. 1990, Yarımburgaz Mağarası , X.Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, 22-26 Eylül 1986, TTK, Ankara, 373-388, lev.242-249.
• Özdoğan, M. 2013, "Neolithic Sites in the Marmara Region, Fikirtepe, Pendik, Yarımburgaz, Hoca Çeşme and Aşağı Pınar". Özdoğan, M.- Başgelen, N.- Huniholm P.I (eds), Neolithic in Turkey: New Excavations and New Research, Northwestern Turkey and Istanbul, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 167-271.
• Özdoğan, M., Koyunlu, A. 1986, "Yarımburgaz Mağarası, 1986 Yılı Çalışmaları" Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 32/33, 4-14.
• Özdoğan, M., Miyake, Y., Özbaşaran-Dede, N. 1991, An interim Report on the Excavations at Yarımburgaz and Toptepe in Eastern Thrace. Anatolica, 17, 59–121.
• Runnels, C., Özdoğan, M. 2001, "The Palaeolithic of the Bosphorus Region, NW Turkey", Journal of Field Archaeology 28, 1-2:
• Sazcı, G. 2002, "Denizsel Troia Kültürü õThe Maritime Troia Culture", Troya Efsane ile Gerçek Arası Bir Kente Yolculuk / Troy Journey to a City Between Legend and Reality Çalış-Sazcı, D. (ed). İstanbul, YKY.
• Sazcı, G. 2005, Troya I- III, die Maritime und Troya IV- V, die Anatolische Troya- Kultur. Eine Untersuchung der Funde und Befunde im Mittleren Schliemanngraben. Studia Troica, Band 15, 35-98.
• Stiner, M. C , Arsebük, G., Howell, F. C. 1996, "Cave Bears and Paleolithic Artifacts in Yarımburgaz Cave, Turkey : Dissecting a Palimpsest", Geoarchaeology 11/4, 279-327.
• Yanko-Hombach, V.; Gilbert, A.S.; Panin, N.; Dolukhanov, P.M. 2007,. The Black Sea Flood Question: Changes in Coastline,Climate and Human Settlement. New York, Springer.