TATARLI HÖYÜK HİTİT İMPARATORLUK DÖNEMİ SERAMİKLERİNDE ÇÖMLEKÇİ İŞARETLERİ

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 12, 84 - 98, 29.06.2022

Özlem Oyman Girginer

https://doi.org/10.48122/amisos.1123096

Öz

Tatarlı Höyük, Adana’nın yaklaşık 50 km. doğusundaki Ceyhan İlçesi’nin sınırları içerisinde yer almaktadır. Ovalık Kilikya’nın doğu kesiminde yer alan höyük, konumu itibariyle önemli yol güzergahların ortasında bulunmaktadır. 2007 yılından itibaren Sitadelde sürdürülen kazılar höyüğün Neolitik Dönem’den Erken Roma’ya kadar yerleşime sahne olduğunu ortaya koymuştur. Höyükte IV. tabaka Geç Tunç Çağı ile temsil edilmektedir. IVa evresi ise Orta Anadolu’da Hitit İmparatorluk Dönemi ile çağdaştır. Bu dönem, mimari, seramik ve küçük buluntuları ile höyükte güçlü bir Hitit etkisinin varlığını ortaya koymaktadır. Yaklaşık olarak MÖ 14-13 yy.’a tarihlenen buluntular arasında seramikler önemli bir grubu oluşturur. İmparatorluk döneminde merkezileşmiş bir çanak çömlek üretiminin varlığını destekleyen bu seramikler arasında, dönemin karakteristiği olan çömlekçi işaretli bazı seramik parçalarına da rastlanmaktadır. Bu makalede 2007-2016 yılları arasındaki kazılarda ele geçen on adet işaret taşıyan parça tanıtılmaktadır. Bu parçaların varlığı, Hitit çekirdek bölgesinin dışında kalan Tatarlı Höyük’ün merkezileşmiş bir üretim sisteminin içerisinde yer aldığını ortaya koymaktadır. Höyükte IVa tabakasında açığa çıkarılan seramik fırınının varlığı da bunların yerel olarak üretildiğini düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tatarlı Höyük, Kizzuwatna, Geç Tunç Çağı, Hitit, Çömlekçi işaretleri

Kaynakça

• Arnhold, S. 2009. Das Hethitische Gebäude E auf der Akropolis von Kuşaklı. Kuşaklı Sarissa 4. Rahden.
• Beller, J. A. 2014. “Discourse and Overview. A Note on the Theory of Potmarks”, Journal of the University of Manitoba Anthropology Students’ Association 32, 1–11.
• Czichon, R. M. 2009. “Archaologische Forschungen am Oymaağaç Höyük in den Jahren 2005 and 2006.” Central-North Anatolia in the Hittite Period: New Perspectives in Light of Recent Excavations. Acts of the International Conference held at the University of Florence (7–9 February 2007), Eds. F. Pecchioli Daddi - G. Torri, and C. Corti, Studia Asiana 5. Rome: Herder, 25–30.
• Dardeniz, G. - Girginer, K. S. - Girginer-Oyman, Ö. 2018. “A Pottery Kiln from Tatarlı Höyük (Adana, Turkey) and its Implications for Late Bronze Age Pottery Production in Cilicia and Beyond”, Adalya 21, 117-134.
• Doğan-Alparslan, M. - Girginer, K. S. 2021. “Hittite Seals and Bullae from Tatarlı Höyük”, Adalya 24, 31-42.
• Gates, M. H. 2001. “Potmarks at Kinet Höyük and Hittite Ceramic Indystry” La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux Table Ronde Internationale, Istanbul, 2-5 Novembre 1999 (Varia Anatolica XIII), Eds. E. Jean, M. A. Dinçol, S. Durugönül, 137-157.
• Gates, M. H. 2006. “Dating the Hittite Levels at Kinet Höyük: a Revised Chronology”, BYZAS 4: Structurierung und Datierung in der Hethitischen Archӓologie Structuring and Dating in Hittite Archaeology, İstanbul, 293-309.
• Gates, M. H. 2013. “The Hittite Seaport Izziya at Late Bronze Age Kinet Höyük”, Near Eastern Archeology 76/4, 223-234.
• Girginer, K. S. - Collon, D. 2014. “Cylinder and Stamp seals from Tatarlı Höyük”, AS 64, 59-72.
• Girginer, K. S. - Girginer-Oyman, Ö. - Akıl, H. - Cevher, M. - Aklan, İ. 2014. “2012 Tatarlı Höyük Kazıları”, 35.KST 2, 181-196.
• Girginer, K. S. - Girginer-Oyman, Ö. - Akıl, H. - Cevher, M. - Aklan, İ. - Fırat, M. C. 2015. “2013 Tatarlı Höyük Kazıları”, 36.KST 2, 431-446.
• Glatz, C. 2012. “Bearing the Marks of Control? Reassessing Pot Marks in Late Bronze Age Anatolia”, AJA 116, 5-38.
• Goldman, H. 1935. “Preliminary Expedition to Cilicia, 1934, and Excavations at Gözlü Kule”, AJA 39/4, 526-549.
• Goldman, H. 1956. Excavations at Gözlü Kule, Tarsus II. From the Neolithic through the Bronze Age. Princeton.
• Griffin, E. E. 1980. “The Middle and Late Bronze Age Pottery”, Final Reports on the Excavations of the Universities of Chicago, California (Los Angeles) and Amsterdam in the Keban Reservoir, Eastern Anatolia 1968-1970: Korucutepe 3, (Ed. M. van Loon), Amsterdam-New York-Oxford, 55-95.
• Gunter, A. C. 1991. The Gordion Excavations. Final Reports III: The Bronze Age, University Museum, Philadelphia.
• Horowitz, M. T. 2017. “Potmarks as a feature of interregional connectivity at Late Bronze I Tell Atchana-Alalakh: Evidence from the 2006-2012 Excavations”, In Questions, Approaches, and Dialogues in Eastern Mediterranean Archaeology: Studies in Honor of Marie-Henriette and Charles Gates, eds. E. Kozal, M. Akar, Y. Heffron, Ç. Çilingiroğlu, T.E. Şerifoğlu, C. Çakırlar, S. Ünlüsoy, É. Jean, 307-329.
• Horowitz, M. T. 2019. “The Local Ceramics of Late Bronze II Alalakh”, Tell Atchana, Alalakh Volume 2a (Text): The Late Bronze II City 2006-2010 Excavation Seasons, Edited by K. A. Yener, M. Akar, M. T. Horowitz, Koç University Press, 193-249.
• Hüser, A. 2007. Hethitische Anlagen zur Wasserversorgung und Entsorgung, Kuşaklı- Sarissa 3. Rahden: Marie Leidorf.
• Jean, É. 2006. “The Hittites at Mersin-Yumuktepe: Old Problems and New Directions.” Strukturierung und Datierung der hethitischen Archäologie: Voraussetzungen, Probleme, Neue Ansätze. Internationaler Workshop Istanbul, 26–27. November 2004, edited by D. P. Mielke, U.-D. Schoop, and J. Seeher, BYZAS 4. İstanbul: Ege Yayınları, 311–332.
• Konyar, E. 2002. “İmikuşağı 10. Yapı Katı (Eski Hitit Dönemi) Çanak Çömlekleri”, Anadolu Araştırmaları XVI, 381-424.
• Koppenhöfer, D. 2002. “Die bronzezeitliche Troia VI: Kultur und ihre Beziehungen zuden Nachbarkulturen.” Studia Troica 12, 281–395.
• Korbel, G. 1985. Die Spätbronzezeitliche Keramik von Norşuntepe, Hannover.
• Korbel, G. 1987. Materialheft spätbronzezeitliche Keramik: Tarsus (Grabung H. Goldman), Hannover.
• Koşay, H. Z. 1951. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı: 1937-1939’daki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor, Ankara: TTK Basımevi.
• Koşay, H. Z. 1965. “Alaca-Höyük Çanak-Çömlekleri Üzerindeki İşaret ve Damgalar.” Belleten 29 Sayı: 113, 1–21.
• Kozal, E. 2019. “Keramik der Kulturstufe MCI aus ‘Areal’ 6/2 Nord aus der Phase 8/7”, Sirkeli Höyük: Ein urbanes Zentrum am Puruna-Pyramos im Ebenen Kilikien Vorbericht der schweizerisch-türkischen Ausgrabungen 2006–2015, Eds. M. Novák, E. Kozal und D. Yaşin, Harrassowitz Verlag-Wiesbaden, 263-287.
• Laroche, E. 1960. Les hiéroglyphes Hittites 1. L’écriture, Éditions du Centre National de la Recherche Scientifique, Paris.
• Manuelli, F. 2013. Arslantepe: Late Bronze Age. Hittite Influence and Local Traditions in an Eastern Anatolian Community. Roma.
• Mellaart, J. ve Murray, A. 1995. Beycesultan III. 2, British Institute of Archeology, Ankara.
• Mielke, D. P. 2006. Kuşaklı-Sarissa 2. Die Keramik vom Westhang. Leidorf.
• Mielke, D. P. 2016, “Production und Distribution von Keramik im Rahmen der hethitischen Wirtschaftsorganisation”, BYZAS 22, 155-185.
• Müller-Karpe, A. 1988. Hethitische Töpferei Der Oberstadt von Hattuşa: Ein Beitrag zur Kenntnis spӓt-groβreichszeitlicher Keramik und Töpferbetriebe. Marburger Studien Zur Vor-Und Frühgeschichte Band 10. Marburg/Lhan.
• Müller-Karpe, A. 1998. “Untersuchungen in Kuşaklı 1997”, MDOG 130, 93-174.
• Müller-Karpe, A. 2002). “Orta Hitit ve Büyük İmparatorluk Dönemleri Çanak Çömleği: Anadolu’da Çömlekçiliğin Gelişimi-Biçimleri ve İşlevleri”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu: 1000 Tanrılı Halk, Eds: T. Özgü - İ. Temizsoy - S. Kleine, Bonn, 502-505.
• Novák, M. - D’Agata A. L. - Caneva I. – Eslick, C. – Gates C. - Gates M. H. – Girginer, K. S. – Oyman-Girginer, Ö. – Jean, E. – Köroğlu, G. – Kozal, E. – Kulemann-Ossen, S. – Lehmann, G. – Özyar, A. - Özaydın, T. – Postgate, J. N. – Şahin, F. – Ünlü, E. – Yağcı, R. - Yaşin Meier, D. 2017. “Cilician Chronology Group A Comparative Stratigraphy of Cilicia Results of the first three Cilician Chronology Workshops”, AoF 44/2, 150-186.
• Orthmann, W. 1984. Keramik aus den ältesten Schichten von Büyükkale, Boğazköy VI: Funde aus den Grabungen bis 1979, Eds. K. Bittel, 9–62. Berlin: Gebr. Mann.
• Ökse, T. 2012. Önasya Arkeolojisinde Çanak Çömlek. İstanbul.
• Özgüç, T. 1982. Maşat Höyük II. Boğazköy’ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi. TTK Yayınları V.Dizi, Sa.38a, Ankara.
• Parzinger, H. - Sanz, R. 1992. Die Oberstadt von Hattuşa. Hethitische Keramik aus dem Zentralen Tempelviertel. Berlin.
• Pelon, O. 1992. “Quatre campagnes à Porsuk (Cappadoce Méridionale) de 1986 á 1989.” Syria 69, 305–47.
• Roller, L. E. 1987. Nonverbal Graffiti, Dipinti, and Stamps. Philadelphia: University Museum, Pennsylvania.
• Schoop, U. D. 2011. “Hittite Pottery: A Summary”, Insights into Hittite History and Archaeology, (Ed. H. Genz and D. P. Mielke.) Colloquia Antiqua 2. Paris, 241-273.
• Seidl, U. 1972. Gefäβmarken von Boğazköy-Hattuša 8. Berlin.
• Summers, G. D. 1993. Tille Höyük 4: The Late Bronze Age and The Iron Age Transition. British Institute of Archaeology at Ankara Monograph 15. London: British Institute of Archaeology at Ankara.
• Umurtak, G. 1996. Korucutepe II. 1973-1975 Dönemi Kazılarında Bulunmuş Olan Hitit Çanak Çömleği. TTK Yayınları. Ankara.
• Ünal, A. - Girginer, K. S. 2010. “Tatarlı Höyük Kazılarında Bulunan ‘Anadolu Hiyeroglifli’ Damga Mühür Baskısı”, Veysel Donbaz’a YAZILAR DUB.SAR E.DUB.BA.A / Studies Presented in Honour of Veysel Donbaz, Ed. Ş. Dönmez, İstanbul, 275-281.
• Waal, W. 2017. “How to read the sign: The use of symbol, marking and pictographs in Bronze Age”, Non- Scribal Communication Media in the Bronze Age Aegean and Surrounding Areas. The Semantics of A-Literate and Proto-literate Media, Eds. A. M. Jasink – J. Weingarten – S. Ferrara, Strumenti Perla Didattica e la Ricerca-196, Firenze University Press, 111-129.
• Woolley, L. S. 1955. Alalakh. An Account of the Excavations at Tell Atchana in the Hatay, 1937-1949, London.
• Wood, B. G. 1990. The Sociology of Pottery in Ancient Palestine, Journal for the Study of the Old Testament/American Schools of Oriental Research Monograph 4, Sheffield Academic Press.
• Yağcı, R. 2003. “The Stratigraphy of Cyprus WS II & Mycenaean Cups in Soli Höyük Excavations”, Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and its Neighbouring Regions. Proceedings of the International Workshop Istanbul, November 8-9, 2002, Ed. B. Fischer, H. Genz, E. Jean, K. Köroğlu, İstanbul, 93-106.
• Yağcı, R. 2017. “Revisiting the Issue of Late Bronze II Drab Ware with Potmarks”, Eds. E. Kozal – M. Akar – Y. Heffron – Ç. Çilingiroğlu – T. E. Şerifoğlu – C. Çakırlar – S. Ünlusoy – E. Jean, Period, Questions, Approaches and Dialogues in Eastern Mediterranean Archeology, Studies in Honor of Marie- Henriette and Charles Gates, Alter Orient und Altes Testament: 445, Munster, Ugarit-Verlag, 413-428.
• Yağcı, R. ve Kaya, F. H. 2011. “Soli/Pompeiopolis 2010 Kazıları”, ANMED 2011/9, 113-118.
• Zurbach, J. 2003. “Schriftähnliche Zeichen und Töpferzeichen in Troia.” Studia Troica 13, 113–32.