SADBERK HANIM MÜZESİ’NDE BULUNAN KUMAŞ ÖRNEKLERİNİN MOTİF VE KOMPOZİSYON ÖZELLİKLERİ

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 16, 32 - 45, 28.06.2024

Sibel Karademir

https://doi.org/10.48122/amisos.1389115

Öz

Türkiye’de ilk özel müze olması açısından önem arz eden Sadberk Hanım Müzesi sanat tarihi, arkeoloji ve el sanatları alanlarında birçok eseri koleksiyonunda bulundurmaktadır. Müzede taş, ahşap, seramik, çini, kıyafet ve kumaşlar gibi birçok eser sergilenmektedir. Tarihi Orta Asya çadır dönemine kadar dayanan Türk kumaş sanatı doku özelliği, malzeme ve renk zenginliği bakımından geleneksel el sanatları içinde oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Kumaş sanatı dokuma teknikleri ve üzerinde bulunan motifleri ile insanların duygu ve düşüncesini, bölge özelliklerini, tarihi değerleri, sosyo-ekonomik faaliyetleri, kültür biçimlenişini göstermesi bakımından oldukça önemlidir. Gün geçtikçe kumaş sanatı sosyal statünün, gösterişin, süsün, zenginliğin ve zarafetin bir simgesi olmuştur. Bu anlamda sadece ülkemizde değil tüm dünyada kumaş ve giyim hala zenginlik ve statü özelliğini sürdürmektedir.
Araştırma kapsamında Sadberk Hanım Müzesi arşivinde bulunan sevai ve ustufa kumaşları incelenmiştir. Araştırmanın konusunu arşiv kısmında yer alan fragman kumaşlardan olan 3 adet ustufa ve 2 adet sevai kumaşı oluşturmaktadır. İlk kullanımından günümüze kadar çeşitli değişimler ve gelişimler gösteren kumaşlar dokunduğu yer ve kullanılan malzeme bakımından kendi içerisinde farklı motif ve kompozisyon özellikleri taşımaktadır. Bu incelemeler doğrultusunda kumaşlarda bulunan motif ve kompozisyon özellikleri, desen tasarımı, renk ve malzeme konuları ele alınmıştır. Araştırma sonucunda ustufa ve sevai kumaşların motif ve kompozisyon özellikleri ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sadberk Hanım Müzesi, Ustufa, Sevai, Osmanlı Dönemi, Kumaş

MOTIF AND COMPOSITION FEATURES OF FABRIC SAMPLES IN SADBERK HANIM MUSEUM

Öz

Sadberk Hanım Museum, which is important as it is the first private museum in Turkey, has many works in the fields of art history and handicrafts in its collection. Turkish fabric art, which dates back to the Central Asian, has a very important place among traditional handicrafts in terms of texture, material and color richness. Fabric art is very important in terms of showing people's feelings and thoughts, regional characteristics, historical values, socio-economic activities and cultural formation with its weaving techniques and motifs. Day by day, fabric art has become a symbol of social status, ostentation, ornament, wealth and elegance. In this sense, fabric and clothing maintain their wealth and status, not only in Turkey, all over the world.
The subject of the research consists of 3 ustufa and 2 sevai fabrics, which are fragment fabrics in the archive section Sadberk Hanım Museum. Fabrics, which have undergone various changes and developments from their first use to the present day, have different motifs and composition features in terms of where they are woven and the materials used. In line with these investigations, motif and composition features, pattern design, color and material issues in the fabrics were discussed. As a result of the research, the motif and composition features of ustufa and sevai fabrics were revealed.

Anahtar Kelimeler

Sadberk Hanım Museum, Fabric, Ustufa, Sevai, Ottoman Period

Kaynakça

• Akpınarlı, H. F. 2008, “Osmanlı Dokumalarındaki Kuş Motifinin İncelenmesi”, Ciepo- 18 Erken-Osmanlı ve Osmanlı Araştırmaları, Uluslararası Komitesi-15. Sempozyumu, 25-30 Ağustos, Hırvatistan, 273-286.
• Akpınarlı, H. F. - Balkanal, Z. 2012, “16-18. Yüzyıllarda İstanbul’da Üretilen Kumaşlarda Bitkisel Bezemelerin İncelenmesi”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 1 (Ocak-Haziran) (Balkan Özel Sayısı-I), 179-209.