Yüksek Riskli Yenidoğan ve Bakımının Tarihsel Gelişimi: Dünya ve Türkiye

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 3, 200 - 211, 30.09.2019

Rana Yiğit , Güzide Üğücü

Öz

Gestasyon haftası ve doğum
ağırlığına bakılmaksızın mortalite ve morbidite riski fazla olan bebek yüksek
riskli yenidoğan olarak tanımlanır. Dünya ve Türkiye’de bebek ölümlerinin çoğu
yaşamın en hassas ve dinamik evresi olan yenidoğan döneminde görülmektedir.
Mortalite nedenleri arasında ilk sırada erken doğum ve bununla ilişkili
komplikasyonlar yer almaktadır. Buna karşın hızla gelişen teknoloji ve artan
bilgi birikimiyle bu ölümlerin %75’den fazlası yoğun bakım koşullarında
önlenebilmektedir. Hazırlık döneminde özel bakım gereksinimi olan riskli
yenidoğanların bakım almadan evlerine gönderildikleri bilinmektedir. Oluşum
döneminde ise ünite ortamında kuvözlerde bakım aldıkları belirtilmektedir. Öyle
ki günümüzü
de kapsayan modern dönemde amaç yalnızca riskli yenidoğanı yaşatmak değil aynı
zamanda yaşam kalitesini arttırmak, konforunu sağlamak, bakım gereksinimini
karşılamak ve sağlıklı bebeklerle benzer şansı yakalamasını sağlamaktır. Bu
derlemenin amacı; geçmişten günümüze Dünya ve Türkiye’de riskli yenidoğan,
bakımı, ünite ve bilgi birikimiyle ilgili gelişimsel süreci aktarmaktır.
Bununla birlikte derlemenin; riskli yenidoğan ve bakımıyla ilgili geçmişten
günümüze olan ilerleme konusunda farkındalık oluşturarak geleceğe yön vermek
adına yenidoğan alanındaki sağlık profesyonelleri için yararlı olacağı
düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Riskli Yenidoğan, Tarihsel Süreç, Yenidoğan Sağlığı, Yoğun Bakım

Historical Progress of the High-Risk Neonate Care: The World and Turkey

Öz

The infant having more risk for mortality and morbidity is defined as
high-risk neonate, regardless of gestation week and birth weight.  Most of infant deaths are observed in
neonatal period which is the most sensitive and dynamic stage of life around
the world. Preterm birth and related complications are the most significant
causes of mortality. However, more than 75% of these deaths can be prevented in
intensive care circumstances through fast-growing technology and increasing
knowledge. It is known that high-risk neonates who need special care were sent
to home without taking care in the preparatory period. In the formation period, it is stated that they
were taken cared in incubators in the NICU. In the modern period, including
today, the aim is not only keeping a high-risk neonate alive but also making
comfortable, providing care needs and getting a similar chance just like
healthy neonates. The aim of this review is conveying to historical progress of
the high-risk neonate care, unit and related knowledge from past to the present
around the World and Turkey. In addition, it is considered that it will be
beneficial for health professionals in neonatal area in order to guide to the
future by raising awareness about progress of the high-risk neonate care from
past to the present.

Anahtar Kelimeler

High-Risk Neonate, Historical Progress, Neonatal Health, Intensive Care

Kaynakça

• Referans1. Çavuşoğlu, H. (2015). Çocuk Sağlığı Hemşireliği. Ankara: Sistem Ofset Basımevi.
• Referans2. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2017) Ölüm İstatistikleri. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27592 (Erişim Tarihi: 21 Eylül 2018)
• Referans3. Törüner, E. K., Büyükgönenç, L. (2013). Çocuk Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları. Amasya: Göktuğ Yayıncılık.
• Referans4. Harison, M. S. & Goldenberg, R.L. (2016). Global burden of prematurity. Seminars in Fetal & Neonatal Medicine, 21, 74 – 79.
• Referans5. World Health Organization. Born too soon: the global action report on preterm birth, 2012. http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/44864/1/9789241503433_eng.pdf?ua=1 (Erişim Tarihi: 20 Eylül 2018)
• Referans6. Jorgensen, A. M. (2010). Born in the USA – the history of neonatology in the United States: a century of caring, NICU Currents, 8-12.
• Referans7. Bae, C. W. (2016). The history of neonatology in Korea, J Korean Med Assoc, 59(7), 490-497. DOI: 10.5124/jkma.2016.59.7.490
• Referans8. Payne, E. (2016). A brief history of advances in neonatal care, https://www.nicuawareness.org/blog/a-brief-history-of-advances-in-neonatal-care (Erişim Tarihi: 24 Eylül 2018)
• Referans9. Acunaş, B., Baş, A., Uslu, S. (2018). İçinde: [Koç, E., Vural, M., Ovalı, F., Özek, E., Duman, N., Erdeve, Ö., Okumuş, N.] Editör. Türk Neonatoloji Derneği Yüksek Riskli Bebek İzlem Rehberi: 2018 Güncellemesi, http://www.neonatology.org.tr/wp-content/uploads/2018/01/yuksek_riskli_bebek_izlem_rehberi.pdf (Erişim Tarihi: 21 Eylül 2018)
• Referans10. Altimier, L., Kenner, C., Damus, K. (2015). The wee care neuroprotective nıcu program (weecare): the effect of a comprehensive developmental care training program on seven neuroprotective core measures for family-centered developmental care of premature neonates. Newborn & Infant Nursing Reviews, 15, 6 – 16.
• Referans11. American Academy of Pediatrics Historical Archieves Advisory Committee (2001), American Pediatrics: milestones at the millenium. Pediatrics, 107(6), 1482-1491. DOI: 10.1542/peds.107.6.1482
• Referans12. Aly, H., Mohamed, M. A., Wung, J. T. (2017). Surfactant and continuous positive airway pressure for prevention of chronic lung disease: History, reality, and new challenges. Seminars in Fetal & Neonatal Medicine, 22, 348-353. DOI: 10.1016/j.siny.2017.08.001
• Referans13. Grzybowski, A., Sak, J., Pawlikowski, J. (2016). A brief report on the history of phototherapy. Clinics in Dermatology, 34, 532-537. DOI: 10.1016/j.clindermatol.2016.05.002
• Referans14. Baker, J. P. (2000). Historical perspective: the ıncubator and the medical discovery of the premature ınfant. Journal of Perinatology, 5, 321-328.
• Referans15. Quinn, J. A., Munoz, F. M., Gonik, B., Frau, L., Cutland, C., Mallett-Moore, T., et. al. (2016). Preterm birth: Case definition & guidelines for data collection, analysis and presentatiton of immunisation safety data, Vaccine, 6047-6056. DOI: 10.1016/j.vaccine.2016.03.045
• Referans16. Davis, L., Mohay, H., Edwards, H. (2003). Mothers’ involvement in caring for their premature infants: an historical overview, Journal of Advanced Nursing, 42(6), 578-586.
• Referans17. Wallin, L., Eriksson, M. (2009). Newborn Individual Development Care and Assessment Program (NIDCAP): A systematic review of the literature, Worldviews on Evidence-Based Nursing, 6(2), 54-69.
• Referans18. American Academy of Pediatrics (AAP). Neonatal resuscitation program: history. https://www.aap.org/en-us/continuing-medical-education/life-support/NRP/Pages/History.aspx (Erişim Tarihi: 21 Eylül 2018)
• Referans19. American Academy of Pediatrics Committee on Fetus and Newborn. (2015). Policy Statement. Policy Statement: The Apgar Score. Pediatrics, 136(4), 819-822. DOI: 10.1542/peds.2015-2651
• Referans20. Rowe, M. I., Rowe, S. A. (2000). The last fifty years of neonatal surgical management. The American Journal of Surgery, 180, 345-352.
• Referans21. Winstanley, A., Lamp, M. E., Davies, K. E. (2015). The subjective well-being of adults born preterm. Journal of Research in Personality, 5, 23-30. DOI: 10.1016/j.jrp.2015.09.002
• Referans22. Raju, T. N., Pemberton, V. L., Saigal, S., Blaisdell, C. J., Moxey-Mims, M., Buist, S., et. al. (2016). Long-term healthcare outcomes of preterm birth: an executive summary of conference sponsored by national ınstitutes of health, The Journal of Pediatrics, 181, 309-318.
• Referans23. The American College of Obstetricians and Gynecologist Committee (ACOG). Antenatal corticosteroid therapy for fetal maturation. OBSTETRICS & GYNECOLOGY, 130(2), 102-109.
• Referans24. Shash, P. K., Prabbu, V., Karandikar, S. S., Ranjan, R., Narendran, V. (2016). Retinopathy of prematurity: Past, present and future. World Journal of Clinical Pediatrics, 5(1), 35-46. DOI: 10.5409/wjcp.v5.i1.35
• Referans25. Wells, N. (2011). Historical Perspective on Family- Centered Care. Academic Pediatrics, 11; 100-102.
• Referans26. Reedy, E. A. Care for Premature Infants. https://www.nursing.upenn.edu/nhhc/nurses-institutions-caring/care-of-premature-infants/ (Erişim Adresi: 22 Eylül 2018)Referans27. American Nurses Association. (2017). Florance Guinness Blake (1907-1983) 1996 Inductee. https://www.nursingworld.org/ana/about-ana/history/hall-of-fame/1996-1998-inductees/ (Erişim Tarihi: 22 Eylül 2018)
• Referans28. Eras, Z., Atay, G., Şakrucu-Durgut, E., Bingöler, E. B., Dilmen, U. (2013). Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde gelişimsel destek, Ş.E.E.A.H. Tıp Bülteni, 47(3), 97 – 103.
• Referans29. Erdeve, Ö. (2009). Aile merkezli bakım ve yenidoğan yoğun bakım ünitesi tasarımında ailenin yeri, Gülhane Tıp Dergisi, 51, 199 – 203.
• Referans30. Als, H. & Gilkerson, L. (1997). The role of relationship-based developmentally supportive newborn intensive care in strenghening outcome of preterm infants. Seminars in Peinatology, 21(3), 178 – 189.
• Referans31. Meredith, J. L., Jnah, A., Newberry, D. (2017). The NICU Environment: Infusing single-family room benefits into the open-bay setting. Neonatal Network, 36(2), 69-76.
• Referans32. White, R. D. (2011). Designing Environments for Developmental Care. Clinics in Perinatology, 38(4), 745 – 749.
• Referans33. Davis, P. G. (2006). Cochrane reviews in neonatology: Past, present and future. Seminars in Fetal & Neonatal Medicine, 11, 111-116. DOI: 10.1016/j.siny.2005.11.004
• Referans34. The Neonatal Nurses Association (NNA). About the NNA: The Greater Number, The Louder The Voice. http://www.nna.org.uk/about.html (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans35. Council of International Neonatal Nurses (COINN). HISTORY. https://coinnurses.org/about/history/ (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans36. National Association of Neonatal Nurses (NANN). (2011). Age-approptiate care of the premature and critically ill hospitalized infant: guideline for practice. http://nann.org/uploads/Education/Age-Appropriate_Care-FINAL.pdf (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans37. Royal Collage of Nursing (RCN). (2015). Career, education and compotence framework for neonatal nursing in the UK. https://www.rcn.org.uk/-/media/royal-college-of-nursing/documents/publications/2015/january/pub-004641.pdf (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans38. Australian College of Neonatal Nurses (ACNN). (2012). Australian Standards for Neonatal Nurses. https://www.acnn.org.au/resources-and-research/australian-standards-for-neonatal-nurses/ACNN-Standards-for-Neonatal-Nurses-2012.pdf (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans39. Polat, A., Temizsoy, E., Çökelek, F. (2017). Neonatal intravenöz girişimler: hemşirelik bakımı ve yönetimi rehberi. http://neonatolojihemsireligi.org.tr/wp-content/icerik/yayinlar/neonatol-intravenoz.pdf (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans40. Türk Neonatoloji Derneği. TARİHÇE. http://www.neonatology.org.tr/hakkimizda/tarihce/ (Erişim Tarihi: 15 Eylül 2018).
• Referans41. Neyzi, O. Türkiye’de Pediatri Tarihine Kısa Bir Bakış. http://www.itf.istanbul.edu.tr/cocukhast/tarihce.html (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018) Referans42. T.C. Sağlık Bakanlığı İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi. Tarihçemiz. http://zeynepkamileah.saglik.gov.tr/TR,87631/tarihcemiz.html (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans43. Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı. Neonatoloji (Yenidoğan). http://www.pediatri.hacettepe.edu.tr/neonatoloji.shtml (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans44. Soylu, H. & Uygun, S. S. (2018). Dünya’da ve Türkiye’de Neonatoloji’nin gelişimi ve yenidoğan yoğun ünitelerinin organizasyonu, Turkiye Klinikleri J Fam Med-Special Topics, 9(1), 1-8.
• Referans45. T.C. Resmi Gazete. Tababet ve Uzmanlık Tüzüğünde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tüzük. 2 Ağustos 1990, Sayı: 20593, 21 Haziran 2018 tarihinde https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/13266,20593pdf.pdf?0 adresinden erişildi.
• Referans46. Ergöl, Ş. (2011). Türkiye’de Yükseköğretimde Hemşirelik Eğitimi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(3); 152-155. DOI: 10.5961/jhes.2011.022
• Referans47. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. Hemşirelik “Yenidoğan”. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans48. Neonatoloji Hemşireliği Derneği. Derneğin Tarihçesi. http://neonatolojihemsireligi.org.tr/home/?page_id=25 (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans49. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yenidoğan Hemşireliği Tezli Yüksek Lisans Eğitim Programı.
• https://meobs.marmara.edu.tr/ProgramTanitim/saglik-bilimleri-enstitusu/cocuk-sagligi-ve-hastaliklari-hemsireligi-384-368 (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans50. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yenidoğan Hemşireliği Tezsiz Yüksek Lisans Eğitim Programı. https://ebys.ege.edu.tr/ogrenci/ebp/organizasyon.aspx?kultur=tr-tr&Mod=2&ustbirim=193&birim=36&altbirim=1&program=8128&organizasyonId=61021&mufredatTurId=932001 (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans51. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yenidoğan Hemşireliği Tezsiz Yüksek Lisans Eğitim Programı. https://www.selcuk.edu.tr/saglik_bilimler_ens/cocuk_sagligi_ve_hastaliklari_hemsireligi_/bolum_dersleri/3270011019/tr-yl (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans52. Hemşirelik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. 19 Nisan 2011 tarihli Resmi Gazete, Sayı:27910, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110419-5.htm (Erişim Tarihi: 23 Eylül 2018)
• Referans53. United Nations Children’s Fund, World Health Organization, World Bank Group, United Nations. (2018). Levels & Trends in Child Mortality Report 2018. The USA; United Nations Children’s Fund. https://data.unicef.org/wp-content/uploads/2018/09/UN-IGME-Child-Mortality-Report-2018.pdf (Erişim tarihi: 20 Eylül 2019)