TÜRKİYE GEÇİT BÖLGESİ GENETİK ÇEŞİTLİLİĞİNİN IN SITU (ÇİFTÇİ ŞARTLARINDA) MUHAFAZA OLANAKLARI

Yıl 2009, Cilt: 19 Sayı: 1, 1 - 13, 01.06.2009

Ayfer Tan

Öz

Türkiye bitkisel çeşitlilik açısından önemli ülkelerden olup, kültür bitkilerin yabani akrabaları ve yerel çeşitler bakımından oldukça zengindir. Ex situ muhafaza türlere ait populasyonların gen bankalarında, in situ muhafaza ise türlere ait populasyonların kendi doğal habitatlarında veya yetişme ortamlarında (çiftçi şartlarında) mevcut tarımsal ekosistem içersinde korunmasıdır. Bu projede kuzey batı geçit bölgesindeki (Ege, Batı Karadeniz, İç Anadolu Bölgeleri arasında kalan) mevcut yerel çeşitlerin çiftçi şartlarında, çiftçilerin de aktif katılımları ile, muhafaza imkanları amaçlanmaktadır. Bu nedenle projenin ilk aşamasında tanımlanan ve pilot olarak seçilen geçit yöresindeki Eskişehir, Kütahya, Bilecik, Bolu, Kastamonu illerinde, halen yetiştirilmekte olan yerel çeşitler eko-coğrafik sürveylerle, bunların yetiştirilmeleri ve tarım sistemleri içindeki durumlarının belirlenmesi amacıyla sosyo-ekonomik sürveyler yapılmıştır. Tüm sürvey verileri için bir veri tabanı oluşturularak ve bu veriler analiz edilmiştir. Sürveyler sırasında mevcut yerel çeşitler toplanarak ETAE Ulusal Gen Bankasında ex situ olarak muhafazaya alınmıştır. Bu sürveyler sonucunda ortaya çıkacak ürün deseni ve yerel çeşitlerin yetiştirilme durumuna bağlı olarak seçilen bir grup yerel çeşit (kaplıca buğdayları, fasulye, mercimek,nohut) üzerinde varyasyon analizi (karakterizasyon) yapılarak aday Gen Koruma ve Yönetim Alanları (GEKYA) belirlenmiştir. Coğrafik Bilgi Sistemi (GIS) kullanılarak toplanan veriler analiz edilmiş ve haritalanmıştır. Bu çalışma, ülkemizde ilk kez yürütülerek önder bir proje olarak, gerek ülkemizde ve gerekse diğer ülkelerdeki bu tip çalışmalara baz teşkil edecektir. Çok disiplinli ve kapsamlı olarak ele alınan araştırma özetlenerek burada verilmiştir

Anahtar Kelimeler

In situ muhafaza, Çiftçi şartlarında muhafaza, Yerel çeşitler, Genetik kaynaklar, Genetik çeşitlilik, Coğrafik Bilgi Sistemi (CBS), Eko-coğrafik sürvey, sosyo-ekonomik sürvey

Kaynakça

• Ford-Llyod B. V. and M. Jackson. 1986. Plant Genetic Resources: an Introduction to Their Conservation and Use. Edward arnold London.
• Anonymous. 1981. Revised Descriptors For Wheat, IBPGR (International Board For Plant Genetic Resources), Rome.
• Anonymous. 1982a. Phaseolus Vulgaris Descriptors, IBPGR, Rome.
• Anonymous. 1982b. Phaseolus Coccinus Descriptors, IBPGR, Rome.
• Anonymous. 1985. Lentil Descriptor. IBPGR and ICARDA. Rome.
• Anonymous. 1993. Descriptors for Chickpea (Cicer ariethinum L.). IBPGR/ICRISAT/ICARDA, Rome.
• Jarvis D. I. and T. Hodghin. 1998. Strengthening the Scientific Basis of In Situ Conservation of Agricultural Biodiversity On-farm. Options for data collecting and analysis. Proceedings of a Workshop to Develop Tools and Procedures for In Situ Conservation On-farm, 25-29 August 1997, Rome, Italy, IPGRI.
• Maxted N., B. V. Ford-Llyod, and J. G. Hawkes. 1997. Complementary conservation strategies. In: Maxted N., B.V. Ford-Llyod and J.G.Hawkes (Eds). Plant genetic Conservation. The In situ Approach. Chapman and Hall. London.
• Prance, G. T. 1997. The conservation of botanical diversity. In: Maxted N., B.V. Ford-Llyod and J.G.Hawkes (Eds). Plant genetic Conservation. The In situ Approach. Chapman and Hall.London.
• Tan, A. 1983. Sayısal Taksonomik Yöntemlerle Varyasyonun Saptanması. E.B.Z.A.E. Yayınları No:30. Menemen.
• Tan, A. 1998. Current Status of Plant Genetic Resources Conservation in Turkey. In: N. Zencirci, Z. Kaya, Y. Anikster, W.T. Adams (Eds.). The Proceeding of International Symposium on In situ Conservation of Plant Genetic Diversity. 4-8 November, 1996. Antalya, Turkey.
• Tan, A. and A. Ş. Tan. 1998a. Database management systems for conservation of genetic diversity in Turkey. In: N. Zencirci, Z. Kaya, Y. Anikster, W.T.
• Adams (Eds.). The Proceeding of International Symposium on In situ Conservation of Plant Genetic Diversity. 4-8 November, 1996. Antalya, Turkey.
• Tan, A. and A Ş. Tan. 1998b. Data Collecting and Analysis: For in situ, on farm, conservation. In: Jarvis D. I. And T. Hodghin (Eds.) Strengthening the Scientific Basis of In Situ Conservation of Agricultural Biodiversity On-farm.
• Options for data collecting and analysis. Proceedings of a Workshop to Develop Tools and Procedures for In Situ Conservation On-farm, 25-29 August 1997, Rome, Italy, IPGRI.
• Zade, A. ve C. Celal. 1965. (Çeviren), Ziraatçılar İçin Bitki Yetiştirme Bilgisi, Kısım 1, Ankara Üniversitesi Basımevi. Sayfa: 95, 224, 238, 260.
• Zencirci, N., Z. Kaya, Y. Anikster, and W. T. Adams. 1998. The Proceeding of International Symposium on In situ Conservation of Plant Genetic Diversity. 4-8 November, 1996. Antalya, Turkey