ÇANAKKALE VE ÇEVRESİNDE DOĞAL YAYILIŞ GÖSTEREN BAZI POTANSİYEL BOYA BİTKİLERİ

Yıl 2006, Cilt: 16 Sayı: 1, 54 - 71, 01.06.2006

Ahmet Gönüz Aslı Aksoy Ersin Karabacak

Öz

Bu çalışmada Çanakkale ve çevresinde doğal yayılış gösteren ve boyar madde özelliği taşıyan bitki taksonlarının familyalara göre dağılımları ve renk özelliklerinin ortaya koyulması amaçlanmıştır. 2000-2003 yılları arasında gerçekleştirilen arazi çalışmalarında toplanan bitki örneklerinden bir çoğunun farklı kısımlarının farklı boyama özellikleri gösterdikleri belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, boyar madde, boya bitkileri

Kaynakça

• Adrosko, R. J. 1971. Natural Dyes and Home Dyeing, New York.
• Aksoy, A., A. Aytaç. 2004. Çanakkale “Ayvacık yöresi halıları ve karasulu seccadeye dair”, Türk Dünyası Tarih Kültür D, 208: 15-19.
• Anderson. 1998. June., Return To Tradition, USA.
• Anonim. 2003. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Listesi Çalışmaları. 10 No’lu Tanıtım Broşürü.
• Anonim. 1971/72/73. A Golden Hands Pattern Book Handcrafts., United States.
• Anonim. 1947. Yünleri nebatlarla boyama reçeteleri., Karınca Kooperatif Dergisi, 13, 122: 16-17.
• Anonim. 1991. T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Küçük Sanatlar ve Sanayi Bölgeleri ve Siteleri Genel Müdürlüğü, Bitkilerden Elde Edilen Boyalarla Yün Liflerinin Boyanması, Ankara.
• Arlı, M., N. Kayabaşı ve Z. Erdoğan. Kilim ipliklerinin boyanmasında kullanılan bazı bitkiler, 1. Uluslararası Eşme Kilim Festivali, Türkiye’de Kilimciliğin Üretim ve Pazarlama Sorunları Sempozyumu, Ankara: 197
• Aytaç, A. 1999. Değişik miktardaki Galium verum L. bitkisi ile farklı mordan maddeleri oranlarının yün halı ipliğinin boyanmasında renk oluşumuna ve haslık derecelerine etkisi, 2000’li Yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal, Tasarımsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyumu Bildiri Notları İzmir : 66-74.
• Bayatlı, O. 1957. Bergama’da dokumacılık, Türk Etnografya D, 2, 53-55.
• Baykara, T. 1998. Kökboya, Arış, 1 (4): 64-71.
• Baykara, T. 1964. Kökboya, İ. Ü Coğrafya Enstitüsü D, 7, 14: 221-226.
• Baylav, N. 1963. Türkiye’nin boya bitkileri ile Türkiye’de kullanılmış olan yabancı memleket boya bitkileri ve boyaları, Türk Sanatı ve Tarihi Araştırmaları ve İncelemeleri, 1, 732-744.
• Davis, P. H. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 1-9. Edinburg., (1965- 1985).
• Davis, P. H. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (supplement). Vol. 10. Edinburg.
• Deniz, B. 2005. Ayvacık Yöresi Düz Dokuma Yaygılarının Tarihçesi. Kale Kültür Dergisi ISSN: 1305-9785 Sayfa 28-32.
• Duran, K. 1992. Yünün kızılçam (Pinus brutia) kabuğu ile doğal olarak boyanması üzerine bir araştırma, Tekstil ve Konfeksiyon, 2, (16): 428-434.
• Enez, N. 1987. Anadolu’da Yün Boyamacılığında Kullanılmış Olan Bitkiler ve Doğal Boyalarla Yün Boyamacılığı İstanbul.
• Eren, N. 1977. Antalya bölgesinde bitkisel boyacılık, Türk Etnografya D, 16: 43-57.
• Eşberk, T. 1945. Kökboya (Rubia tinctorium), A. Ü. Yüksek Ziraat Enstitüsü D, 42: 376-384.
• Eşberk, T. 1947. Yurdumuzda yetişen boya bitkilerinden köy sanatlarında faydalanma usulleri: Kökboya, Türk Tekstil Mecmuası , 4: 11-13.
• Eşberk, T. 1939. Türkiye’de Köylü El Sanatlarının Mahiyeti ve Ehemmiyeti, Ankara.
• Eşberk, T. ve M. Harmancıoğlu. Bazı Bitki Boyalarının Haslık Dereceleri, A.Ü. Ziraat Fakültesi, 1952 yıllığı, Fasikül 4’den ayrı basım, 346-351.
• Eşberk, T. ve M. Harmancıoğlu. “Ceviz”, A. Ü. Ziraat Fakültesi 1952 Yıllığı Fasikül 1’den Ayrı Basım, 42-50.
• Eşberk, T. ve Ö. Köşker. Kökboya ((Rubia .tinctorium L.), Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü D, 4, 1 (7): 376-384.
• Eyüboğlu, Ü., I. Okaygün ve F. Yaraş. 1983. Doğal Boyalarla Yün Boyama (Uygulamalı ve Geleneksel Yöntemler), İstanbul.
• Grae. I. 1974. Nature's Colors - Dyes from Plants, New York.
• Grierson, S. 1989. The Colour Cauldron, Scotland.
• Gündüz, İ. 1993. Karapınar El Dokumaları ve Kökboyacılık, Konya.
• Güngör, H. 1984. Çanakkale Bölgesi Halıları, İstanbul.
• Harmancıoğlu, M. 1955. Türkiye’de Bulunan Önemli Bitki Boyalarından Elde Olunan Renklerin Çeşitli Müessirlere Karşı Yün Üzerinde Haslık Dereceleri, Ankara.
• Hedrick, U. P. 1972. Sturtevant's Edible Plants of the World, New York.
• Holtom. J., and W. Hylton. 1979. Complete Guide to Herbs, Rodale Pres.
• Karadağ, R. 1997. Türk halı, kilim ve kumaşlarında kullanılan doğal boyar maddeler, Arış, 1, 2: 38-51.
• Karamanoğlu, K. 1977. Farmasotik Botanik, Ankara.
• Kayabaşı, N. ve H. S. Şanlı. 2000. Soğan Kabuklarının Bitkisel Boyacılıkta Kullanımı, Türk-Koop Ekin Dergisi, 4, 14: 99-103.
• Kayabaşı, N., S. Etikan ve H. S. Şanlı. 1999. Yün halı iplerinin mordan ile işlem görme şeklinin bazı bitkilerin renkleri ve haslıkları üzerine etkisi, 2000’li Yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal, Tasarımsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyumu, İzmir: 138-148.
• Kayabaşı, N., S. Etikan ve H. S. Şanlı. 2000. Havaciva ve Labada Bitkilerinden Elde Edilen Renklerin Işık ve Sürtünme Haslıkları Üzerine Bir Araştırma,100. Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Ziraat Bilimleri Dergisi,10 (1): 7-10.
• Khanna, P., and E. M. Dedhia. 1999. Natural colour from ratanjot and eucalyptus leaves, Colourage, XLVI, 10: 25-28.
• Korur, N. R. 1937. Türkiye’de Nebati Boyalar, Ankara.
• Köşker, Ö. 1945. Kadın tuzluğu, Matematik ve Tabiat Bilimleri D, 5: 29-32.
• Köşker, Ö. 1945. Debbağ sumağı, Matematik ve Tabiat Bilimleri D, 9: 25-27.
• Köşker, Ö. 1945. Kökboya, Matematik ve Tabiat Bilimleri D, 4: 29-32.
• Macintyre, D. 1999. The role of Scottish native plants in natural dyeing and Textiles, MSc thesis, University of Edinburgh, Institute of Ecology and Resource Management.
• Mert, H. H., S. Başlar ve Y. Doğan. 1992. Doğal boya eldesinde kullanılan bazı bitkiler, Çev-Kor, 2 (5): 14-17.
• Moerman, D. 1998. Native American Ethnobotany, Oregon.
• Oğuz, G. ve A. Yayıntaş. 1987. Park ve Bahçelerimizin Süs Bitkileri, İzmir.
• Öztürk, İ. 1997. Doğal Bitkisel Boyalarla Yün Boyama, Ankara.
• Öztürk, İ. 1987. Ege Bölgesi Halı Üretim Merkezleri ve El Halılarının Üretim ve Pazarlama Sorunları, Türk Folkloru Belleten D., 367-374.
• Öztürk, İ. 1988. El halıcılığı ve bitkisel boyamacılıkta bölgesel bir örnek, Folklor ve Etnografya Araştırmaları, 267-274.
• Öztürk, İ. 1982. Bitki boyaları üzerine birkaç not ve Yenikent köyünden boyama örnekleri, Türk Etnoğrafya D, 17: 49-58.
• Öztürk, İ. ve A. Aksoy. 2000. Kantaron (Hypericum triquetrifolium.Turra) bitkisinden elde edilen renkler ve bu renklerin yün halı iplikleri üzerindeki ışık ve yıkama haslıkları, A.Ü, Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri D, 6 (1): 110-115.
• Rodale’s Illustrated Encyclopedia of Herbs, Pennsylvania, 1987.
• Robinson, S. 1969. A History of Dyed Textiles, Chatham.
• Seventekin, N. 1989. Yağcıbedir halılarında kullanılan doğal boyar maddelerin özellikleri, Tekstil Teknik D, 5 (55): 92-97.
• Seventekin, N. ve T. Gülümser. 1987. Doğal boyar madde kaynağı olan ceviz ağacı yaprakları ve meyve kabukları ile yün liflerinin boyanması, Tekstil Teknik D, 3, 28: 51-54.
• Şanlı, H. S. ve Y. Yazıcıoğlu. 2003. Asma, Sığırkuyruğu ve Yarpuz Bitkileriyle Boyanmış Yün Halı İpliklerinin Kopma Mukavemetleri, Tarım Bilimleri Dergisi, 9,1.
• Thompson, J. 1986. Dobag (A return to tradition), Hali, The İnternational Magazine of Antiques, Carpets and Textiles, 30: 14-21.
• Uğur, G. 1988. Türk Halılarında Doğal Renkler ve Boyalar, Ankara.
• Uğur, G. 1985. Çanakkale ilinde köy halıları, Türkiyemiz D., 45: 18-25.
• Uğurlu, S. S. 1996. Ayvacık halıları, Art-Decor D., 38 (5): 242-246.
• Uslu, M. 1982. Bodrum’un dokumacılık ve boyacılığı, 2. Ulusal El Sanatları Sempozyum Bildirileri, İzmir: 356-377.
• Uysal, İ. 1991. Çanakkale ilindeki bazı boya bitkilerinin morfolojisi, kronolojisi ve boyamacılıkta kullanılması, T. Ü. Çanakkale Eğitim Yüksekokulu Araştırma D, 2 (1): 65-103.
• Wasserman, T. E., and J. Hill. 1981. Bolivian İndian Textiles (Tradational Designs and Costumes) NewYork.
• Wigginton, E. 1973. Foxfire 2, New York.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Z. Erdoğan. 1995. Yün halı ipliklerinin ceviz (J. regia) yaprağı ile verdikleri renkler ve bu renklerin ışık haslıkları,Türkiye Kilimciliğinin Üretim ve pazarlama Sorunları Sempozyumu, Ankara: 205-212.
• Yazıcıoğlu, Y. ve S. Şanlı. 1999. Sütleğen Bitkisinden Değişik Mordanlar ve Mordanlama Yöntemleri İle Elde Edilen Renkler ve Bu Renklerin Bazi Haslık Değerleri, 2000’li Yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal, Tasarımsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyumu Bildirileri, İzmir: 290-298.
• Yazıcıoğlu, Y., S. Şanlı ve Z. Tezel. 1999. “Doğal boyalarla boyanmış ilmelik yün halı ipliklerinin kopma mukavemetleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma, 2000’li Yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal, Tasarımsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyumu, İzmir: 290-298.