Türkiye Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik Kaynakları

Yıl 2016, Cilt: 26 Sayı: 1, 62 - 71, 30.06.2016

Ünal Karık Erdinç Oğur Fatih Çiçek

Öz

Tıbbi
ve aromatik bitkilerde genetik kaynakların toplanması, muhafazası ve
değerlendirilmesi çalışmaları “Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE) Genetik
Kaynaklar Çalışmaları” kapsamında 1979 yılında başlamış ve devam etmektedir. Bu
kapsamda bugüne kadar 2654 herbaryum örneği, 2306 tohum örneği ve 1968
vejetatif örnek toplanarak İZ herbaryumunda, Ulusal Gen Bankasında ve ETAE
arazisinde muhafaza altına alınmıştır. Toplanan materyalin içerisinden ekonomik
önemi olan bazı türlerde adaptasyon, agronomi ve ıslah çalışmaları yürütülerek,
çeşit adayları geliştirilmiştir. Bu türlerden bazıları Origanum onites, Salvia fruticosa, Scolymus hispanicus, Pimpinella anisum,
Sideritis perfoliata, Melissa officinalis, Laurus nobilis, Rosa spp., Mentha spp. ve Orchidaceae familyasına bağlı cins ve türlerdir. Bunun yanında
üretim yenileme ve karakterizasyon çalışmaları da devam etmekte olup, 46 türde
335 adet örneğin karakterizasyon ve üretim yenileme çalışmaları tamamlanmıştır.
Bu çalışma sürekli proje kapsamında sürdürülmekte olup, ülkemizin farklı
bölgelerindeki genetik kaynak olarak değerlendirilebilecek türlerin toplanması,
muhafazası, karakterizasyonu ve değerlendirilmesi çalışmalarına devam
edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Genetik kaynaklar, tıbbi ve aromatik bitkiler, gen bankası, muhafaza

Medicinal and Aromatic Plants Genetic Resourcesof Turkey

Öz

Medicinal and aromatic plant genetic resources
collection, conservation and evaluation studies began in 1979 and have continued
within "Aegean Agricultural Research Institue (AARI) Genetic Resources
Studies" until today. In this context, 2654 herbarium samples, 2306 seed samples and 1968 vegetative samples have collected
and preserved in the IZ herbarium, National Gene Bank and in the field so far.
In some collected materials which have economic importance adaptation, agronomy
and breeding activities were carried out and candidate varieties have been
developed. Some of these species Origanum
onites, Salvia fruticosa, Scolymus hispanicus, Pimpinella anisum, Sideritis
perfoliata, Melissa officinalis, Laurus nobilis, Rosa
spp., Mentha spp. and Orchidaceae family, connected to the genus and species. In
addition, renovation and characterization studies are continuing, renovation
and characterizations studies of 335 samples belong to 46 species have been
completed. This study is part of an ongoing project being carried out, the
collection of species in different parts of our country can be considered as
genetic resources; conservation, characterization and evaluation work will be
continued.

Anahtar Kelimeler

Genetic resources, medicinal and aromatic plants, gene bank, conservation

Kaynakça

• Arslan, N. 2004. Doğal bitkilerin kültüre alınması, Türktarım Dergisi, 155: 27-29.
• Alercia, A., S. Diulgheroff, and T. Metz. 2001. List of Multicrop Passport Descriptors. FAO (Food and Agricultural Organization of the United Nations)/IPGRI (International Plant Genetic Resources Institute) (http:/www.ipgri.cgiar.org).
• Anonymous. 1994. Genebank Standards. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO/IPGRI. Rome/International Plant Genetic Resources Institute, Rome.
• Baričevič, D., J. Bernáth, L. Maggioni, and E. Lipman, compilers. 2004. Report of a working Group on Medicinal and Aromatic Plants. First meeting, 12-14 September 2002, Gozd Martuljek, Slovenia. International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy.
• Başer, K. H. C. 1997. Tıbbi ve aromatik bitkilerin ilaç ve alkollü içki sanayilerinde kullanımı. İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 1997, 39 s, İstanbul.
• Başer, K. H. C. 1998. Tıbbi ve aromatik bitkilerin endüstriyel kullanımı. Anadolu Üniversitesi Tıbbi ve Aromatik Bitki ve İlaç Araştırma Merkezi Bülteni, 13-14, 19-43.
• Bayram, E, S. Kırıcı, S. Tansı, G. Yılmaz, O. Arabacı, S. Kızıl, İ. Telci. 2010. Ziraat Mühendisleri Odası VII. Teknik Kongresi, 11–15 Ocak 2010 Ankara. Bildiriler Kitabı, s:437–456.
• Çelik, E. ve G. Y. Çelik. 2007. Bitki Uçucu Yağlarının Antimikrobiyal Özellikleri. Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi 5: 1-6.
• Davis, P. H. 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Volume 1-9, Edinburgh University Press. Edinburg.
• Davis, P. H., R. R. Mill, and K. Tan. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Volume 10 (Supplemental), Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Dilbirliği, E. 2007. Bitkisel Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklarının Sürdürülebilir Kullanım Stratejilerinin Değerlendirilmesi. Ankara Ün. Fen Bilimleri Enst. Peyzaj Mimarlığı ABD Doktora Tezi. 254 s.
• Güner, A., S. Aslan, T. Ekim, M. Vural, M. T. Babaç (edlr.). 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.
• Gürbüz, B. 2002. Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanımı ve Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Lisans Üstü Ders Notları, Ankara.
• Kalaycıoğlu, A. C. Öner. 1994. Bazı bitki ekstraktlarının antimutajenik etkilerinin Amest- Salmonella test sistemi ile araştırılması. Turkish Journal of Botany,18: 117- 122.
• Karagöz, A., N. Zencirci, A. Tan, T. Taşkın, H. Köksel, M. Sürek, C.Toker ve K. Özbek. 2010. Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010, Ankara. Bildiriler Kitabı 1, 155-177.
• Özgen, M., S. Adak, G. Söylemezoğlu, H. Ulukan. 2000. Bitki genetik kaynaklarının Korunma ve Kullanımında Yeni Yaklaşımlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği 5. Teknik Kongresi, 17-21 Ocak 2000, Ankara, s. 259-284.
• Özgüven, M. S. Sekin, B. Gürbüz, N. Şekeroğlu, F. Ayanoğlu, S. Ekren. 2005. Tütün, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Üretimi Ve Ticareti. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, Ankara, Sayfa: 481-501.
• Steel, R. G. D., and J. H. Torrie. 1980. Principles and procedures of statistics. A biometrical approach. Mc Grow-Hill Book Co. New York.
• Şehirali, S. ve M. Özgen. 1987. Bitki genetik kaynakları. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları No: 1020. Ders Kitabı: 294, Ankara.
• Tan, A. 1996. Turkey: Country Report to the FAO International Technical Conferance on plat genetic resource. http://www.fao.org/ag/AGP/AGPS/ Pgrfa/pdf/turkey.pdf.
• Tan, A. 1998. Current Status of Plant Genetic Resources Conservation in Turkey. In: N. Zencirci, Z. Kaya, Y. Anikster, W. T. Adams (Eds.).The Proceeding of International Symposium on In situ Conservation of Plant Genetic Diversity. 4-8 November, 1996. Antalya, Turkey.
• Tan, A. 2000. Biodiversity conservation. Ex situ and in situ conservation: A case in Turkey. In: Watanabe K. and A. Komamine (eds.). Chalenge of Plant and Agricultural Sciences to the crisis of biosphere on the Earth in the 21st Century. Eurekah, Texas.
• Tan, A. 2001. Bitki genetik kaynaklarının korunması ve hedefler (The protection and conservation of plant genetic resources and future targets). Türk Tarımında 2010 hedefleri (In: The Targets of Turkish Agriculture to 2010.). Sempozyum, 21-23 Subat 2001, Izmir. (Symposium, 21-23 february, 2001, Izmir). Emre Basımevi. Izmir.
• Tan, A. ve A. Ş. Tan. 2002. In situ conservation of wild species related to crop plants: the case of Turkey. Pp.199-204. In: Managing Plant Genetic Resources. J.M.M. Engels, A.H.D. Brown and M.T. Jackson (eds.). CAB International. UK.
• Tan, A. 2009. Türkiye Geçit Bölgesi Genetik Çeşitliliğinin In situ (Çitçi Şartlarında) Muhafazası olanakları. Anadolu J. of AARI 19 (1): 1-12.
• Tan, A. 2010a. Türkiye Bitki Genetik Kaynakları ve Muhafazası. Anadolu J. of AARI. 20 (1): 7-25.
• Tan, A. 2010b. Türkiye Gida ve Tarim Bitki Genetik Kaynaklarinin Durumu. Gıda Ve Tarım Için Bitki Kaynaklarının Muhafazası Ve Sürdürülebilir Kullanımına İlişkin Türkiye İkinci Ülke Raporu. (State of Plant Genetic Resources for Food and Agriculture. Second Report of Turkey on Conservation and Sustainable Utilization of Plant Genetic Resources For Food and Agriculture), ETAE Yayın No: 141. Meta Basım. Bornova (Turkish and English). ISBN 978-975-407-292-1.
• Yanmaz, R. ve A. Balkaya. 2001. Bitki genetik kaynaklarının muhafaza imkanları ve tohum gen bankalarının çalışma sistemleri. Ekoloji Çevre Dergisi 10 (39): 25- 30.