Ateş Yanıklığına Tolerant Ayva Tiplerinin Seleksiyon Islahı: Doğu Marmara Bölgesi

Yıl 2020, Cilt: 30 Sayı: 1, 1 - 10, 08.05.2020

Müge Şahin , Adalet Mısırlı Hatice Özaktan

https://doi.org/10.18615/anadolu.727173

Cited By: 3

Öz

Ayva (Cydonia oblonga Mill.), genetik çeşitlilik, üretim ve ihracat parametreleri açısından Türkiye için oldukça önemli bir meyve türüdür. Bu çalışma ile yetiştiriciliğinde en önemli sorunlardan biri olan Erwinia amylovora Burrill’in neden olduğu ateş yanıklığı hastalığına karşı tolerant tiplerin, doğal epidemik koşullar altında belirlenmesi ve koruma altına alınması amaçlanmıştır. Hastalığa dayanımın yanı sıra, genel, topoğrafik, pomolojik ve morfololik özellikler ile çeşit ve anaçlık kullanım açısından UPOV özellik belgesinden seçilen 16 özellik incelenmiştir. Doğu Marmara Bölgesi’nde yapılan surveylerde Bursa’dan, yöresel adları Bardak, Limon ve Acı ayva olan 3 genotip, Sakarya’dan ise 1 genotip doğal ateş yanıklığı epidemisi koşullarında iki yıl boyunca gözlemlenerek tolerant olarak seçilmiştir. Bu genotiplerde hastalık oranı % 0-12 arasında değişim göstermiştir. Genotipler ağırlıklı olarak milli-killi bahçelerde yabani ya da yerel tip olarak gelişim göstermiş ve tamamında ağaç taç şekli; yarı dik, yaprak ayası şekli; ovat olarak belirlenmiş ve meyvelerinde boyunluluk görülmüştür. Meyve rengi bakımından genotiplerin dağılımı sarı-yeşil ve sarı olarak belirlenirken, meyve yumurtalık evi (alt çukur) belirginliği, sap çukuru belirginliği, meyve şekli, yaprak ayası uç açısı, taban şekli ve yaprak ayası duruş özelliklerinde ise geniş varyasyon görülmüştür. İncelenen genotiplerde yaprak ayası en, boy ve sap uzunluğu değerleri sırasıyla 5,56-9,10 cm, 5,56-10,86 cm, ve 10,00-20,40 mm sınırlarında farklılık göstermiştir. Ortalama meyve eni ve boyu bakımından değişim aralığı sırasıyla 6,25-9,58 cm ve 8,20-12,00 cm olarak bulunmuştur. Ortalama meyve ağırlığının ise 263-510 g aralığında olduğu tespit edilmiştir. Meyve özelliklerinden en, boy ve ort. meyve ağırlığı ve yaprak özelliklerinden boy, en ve yaprak sapı uzunluğu açısından QFBNT16-3 nolu genotip ön plana çıkmıştır. Bursa - Keles bölgesinde, yöresel adı “Bardak ayvası” olan bu tip ateş yanıklığına doğal dayanım açısından da tolerant olarak tespit edilmiştir. Bu çalışma ile Doğu Marmara Bölgesi’nde yayılış gösteren ayva genotiplerinin çoğu özellik bakımından önemli oranda varyasyon gösterdiği ve arazi koşullarında doğal olarak oluşan ateş yanıklığı hastalığına karşı tolerant olarak belirlenen bu genotiplerin, anaç ve çeşit ıslahı açısından genitör olarak kullanılabilecek potansiyele sahip olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ayva, Cydonia oblonga Mill., Erwinia amylovora Burrill, ateş yanıklığı, dayanım, seleksiyon ıslahı, morfolojik özellikler

Kaynakça

• Abdollahi, H., A. Ghasemi, and S. Mehrabipour. 2008. Evaluation of fire blight resistance in some quince (Cydonia oblonga Mill.) genotypes, II. Resistance of Genotypes to the Disease 24 (3): 529-541.
• Abdollahi, H., M. Alipour, M. K. Azad, A. Ghasemi, M. Adli, D. Atashkar, and J. Nasiri. 2013. Establishment and primary evaluation of quince germplasm collection from various regions of Iran. Acta Hortic. 976: 199-206.
• Amiri, M. E. 2008. The status of genetic resources of deciduous, tropical, and subtropical fruit species in Iran. Acta Hort. 769: 159-167.
• Anonymous. 2003. Guidelines for the conduct of tests for distinctness, uniformity and stability. Quince (Cydonia Mill. Sensu stricto), TG/100/4. (Erişim tarihi 01/01/2019).
• Anonymous. 2019. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC (Erişim tarihi 05/10/2019).
• Arsenijevic, M., and M. Panic. 1992. First appearence of fire blight, saused by Erwinia amylovora on quinces and pears in Yugoslavia. Plant Disease 76 (12): 1283. Bailey, L. H. 1963a. The standart cyclopedia of horticulture. Vol. I, p. 936.
• Bailey, L. H. 1963b. The standart cyclopedia of horticulture. Vol. III, pp. 2891-2893.
• Bell, R. L., and J. Leitão. 2011. Cydonia. pp.1-16. In: Kole, C. (Ed.) Wild Crop Relatives: Genomic and Breeding Resources. Berlin, Germany. Springer-Verlag.
• Benlioğlu, K., and M. Özakman. 1998. Characterization of Turkish isolates of Erwinia amylovora (Burr.) pp.127-131. In: Winslow et. al., (Eds.) VIII. International Workshop on Fire Blight. 12-15 October, Kuşadası, Turkey.
• Bobev, S., and T. Deckers. 1999. Field susceptibility to fire blight of pome fruits in Bulgaria. Acta Hortic. 489: 221-224.
• Bobev S., L. T. Angelov, G. I. Govedarov, and J. D. Postman. 2009. Field susceptibility of quince hybrids to fire blight in Bulgaria, APS Annual Meeting, Portland, Oregon, Abstracts of Presentations. Phytopathology 99 (6): 13.
• Bobev, S., L. T. Angelov, G. I. Govedarov, and J. D. Postman. 2011. Quince (Cydonia oblonga) emerges from the ashes of fire blight. Acta Hortic. 918: 911-915.
• Çil, A. 2014. Kayseri ilinde ayva (Cydonia oblanga Mill.) seleksiyonu. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Kayseri. 78s.
• Ercan, N. ve İ. Özkarakas. 2005. Ege Bölgesi’nden toplanan bazı ayva (Cydonia vulgaris Pers.) materyalinin adaptasyonu ve değerlendirilmesi. Anadolu, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 15 (2): 27-42.
• Ercan, N., S. Özvardar, N. Gönülşen, E. Baldıran, K. Önal ve N. Karabıyık. 1992. Ege Bölgesi’ne uygun ayva çeşitlerinin saptanması, Türkiye I. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, İzmir. Cilt 1 (Meyve), s.527-529.
• Ercişli, S., M. Güleryüz ve A. Eşitken. 1999. Oltu İlçesinde yetiştirilen ayva çeşitlerinin meyve özellikleri üzerinde bir araştırma. Anadolu, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 9 (2): 32-40.
• Evrenosoğlu, Y., K. Mertoğlu, N. A. Bilgin, A. Misirli, and A. N. Özsoy. 2019. Inheritance pattern of fire blight resistance in pear. Scientia horticulturae 246: 887-892.
• Gardner, R. G., J. N. Cummins, and H. S. Aldwinckle. 1980. Inheritance of fire blight resistance in Malus in relation to rootstock breeding. Journal of the American Society for Horticultural Science 105: 912-916.
• Gerçekcioglu, R., S. Gencer ve Ö. Öz. 2010. Tokat ekolojisinde yetiştirilen ‘Esme’ ve ‘Limon’ ayva (Cydonia vulgaris L.) çeşitlerinin bitkisel ve pomolojik özellikleri. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 7 (1): 69-74.
• Gönülşen, N., N. Ercan, and S. Özakman. 1994. Quince germplasm in Turkey. XXIVth. International Horticultura Congress, 21-27 Aug., 1994. Kyoto, Japan.
• Güngör, M. K. 1989. İç Anadolu ayvalarında seleksiyon çalışmaları. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Koyuncu, F., H. Yılmaz ve M. A. Koyuncu. 1999. Ekmek ayvasının Van ekolojik koşullarında bazı ağaç ve meyve özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniv. Ziraat Fak. Tarım Bilimleri Dergisi 9 (1): 37-39.
• Layne, R. E. C., and H. A. Quamme. 1975. Pears, pp.38-70. In: J. Janick, and J. N. Moore (Eds.) Advances in Fruit Breeding, Purdue University Press, West Lafayette, Indiana.
• Mirik, M. 2000. Amasya ve Tokat illerinde yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında görülen ateş yanıklığı [Erwinia amylovora (Burrill) Winslow et al.] hastalığının etmeninin tanılanması, yaygınlık durumu ve dayanıklı çeşitlerin saptanması. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Öden, S., and Ş. Alp. 1994. Investigations on the fire blight infection in pome fruits grown in Van and around. pp.531-533. 9. Congress of the Mediterranean Phytopathological Union, Kuşadası-Aydın.
• Özbek, S.1978. Özel Meyvecilik. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları No. 128, Ders Kitabı, 485s.
• Özçağıran, R., A. Ünal, E. Özeker ve M. İsfendiyaroglu. 2011. Ilıman İklim Meyve Türleri, Yumuşak Çekirdekli Meyveler, Cilt 2. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir.
• Papachatsiz, A., H. Kolorizou, I. Vagelas, T. Sotiropoulos, and K. Tsipouridis. 2011. Screening quince cultivars and hybrids for resistance to fire blight (Erwinia amylovora). K. E. Hummer (Ed.). Proc. XXVIIIth. IHC-IIIrd IS On Plant Genetic Resources, Acta Horticulture 918: 933-936.
• Postman, J. D. 2008. The USDA quince and pear genebank in Oregon, a world source of fire blight resistance, Acta Horticulturae 793: 357-362.
• Rodríguez-Guisado, I., F. Hernández, P. Melgarejo, P. Legua, R. Martínez, and J. J. Martínez. 2009. Chemical, morphological and organoleptical characterisation of five Spanish quince tree clones (Cydonia oblonga Miller). Scientia horticulturae 122 (3): 491-496.
• Rotaru, G. I., and A. Y. Lobachev. 1990. Comparative anatomical characteristics of fruits of new quince cultivars Nakhodka and Volgogradskaya Myagkoplodnaya. Izvestiya Akademii Nauk Moldavskoĭ SSR, Biologicheskikh i Khimicheskikh Nauk 1: 16-21.
• Stancevic, A. 1990. Morava-a new quince cultivar. Jugoslovensko Voc´ 24 (3): 11-16.
• Sugiyama, N., K. Roemer, and G. Büneman. 1991. Sugar patterns of exotic fruits from the Hannover Market, Germany. Gartenbauwissenshaft 56 (3): 126-129.
• Sykes, J. T. 1972. A description of some quince cultivars from western Turkey. Economic Botany 26 (1): 21-31.
• Şahin, M., A. Çavdar, S. Gökkür, C. Şafak, D. Aksoy, A. Mısırlı ve H. Özaktan. 2016. Ateş yanıklığına dayanıklı ayva ıslahı. Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, TAGEM/BBAD/16/ A08/P03/04 nolu proje.
• Şahin, M., and A. Mısırlı. 2016. Ülkemizde ve dünyada ayva ıslahı çalışmaları. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi 5: 286-294.
• Şahin, M., A. Mısırlı ve H. Özaktan. 2019. Ege ve Doğu Marmara Bölgesi ayva plantasyonlarında ateş yanıklığı hastalığının değerlendirilmesi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 29 (1): 1-14.
• Şen, S. M., T. Karadeniz ve F. Balta. 1993. Tirebolu (Harkköyü) yöresinde yetiştirilen önemli mahalli ayva çesitleri üzerinde morfolojik ve pomolojik çalısmalar. Yüzüncü Yıl Üniv. Zir. Fak. Dergisi 3 (1-2): 205-219.
• Tekintaş, F. E., R. Cangi ve M. A. Koyuncu. 1991. Van ve yöresinde yetiştirilen mahalli ayva çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniv. Zir. Fak. Dergisi 1 (2): 56-67.
• Webster, A. D., K. R. Tobutt, D. J. James, K. M. Evans, and F. A. Alston. 1997. Rootstock breeding and orchard testing at horticulture research ınternational-east malling. Acta Hortic. 451: 83-88.
• Yezhov, V. N., A. V. Smykov, V. K. Smykov, S. Y. Khokhlov, D. E. Zaurov, S. A. Mehlenbacher, T. J. Molnar, J. C. Goffreda, and C. R. Funk. 2005. Genetic resources of temperate and subtropical fruit and nut species at the Nikita Botanical Gardens. HortScience 40: 5-9.