Türkiye’de Kiraz Üretiminde Fiyatlar ve Pazarlama Marjları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 33 Sayı: 2, 259 - 267, 29.12.2023

Zerrin Çelik Salih Gökkür Hakan Adanacıoğlu

https://doi.org/10.18615/anadolu.1371824

Öz

Kiraz, Türkiye’nin dış pazarda üstün olduğu ve dünya üretiminde ilk sırayı koruduğu bir üründür. Özellikle yetiştiği çoğu bölgede, diğer birçok ürüne göre nispeten yüksek getiriye sahip olması nedeniyle üreticiler için önemini korumaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de 2010-2021 yılları arasında kiraz üretim-tüketimi, dış ticareti, üretici-tüketici fiyatları ile girdi fiyatları incelenmiştir. İkincil verilerin kullanıldığı çalışmada bulgular, rakamların yanı sıra oran, indeks, trend analizi, pazarlama marjı, parite değişim yöntemleri aracılığıyla yorumlanmıştır. Bu kapsamda, Türkiye’de incelenen dönemde kiraz alanlarında, meyve veren ağaç sayısı, üretim miktarı ve verim ile tüketim miktarında artış olmuştur. Üretilen kirazın dışsatıma dönüşüm oranı ortalama %13,8 olarak gerçekleşmiştir. Kiraz üretim miktarı 5 yıllık yakın gelecek için tahmin edilmiş olup, üretim miktarının artış eğiliminin devam edeceği belirlenmiştir. Söz konusu dönem için kiraz üretici ve tüketici fiyatlarında dalgalanmalar gerçekleşmiştir. Üretici fiyatlarında ortalama dalgalanma oranı %11,1 iken, tüketici fiyatlarında %16,1 olmuştur. Cari kiraz fiyatları yaklaşık 4 kat artmışken, reel bazda %20,4 oranında azalmıştır. Hesaplanan pazarlama marjlarına göre çiftçi eline geçen oranlar düşük, aracıların eline geçen oranlar ise yüksektir. Son yıllarda tüketicilerin ödediği kiraz fiyatlarının %50’den fazlası aracılarda kalmıştır. Ayrıca kiraz fiyatları ile girdi fiyatları arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla incelenen parite değişimlerine göre; kiraz fiyatları, mazot fiyatları ile işgücü ücretlerinin altında kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kiraz, üretim- tüketim, fiyat, pazarlama marjı, girdi fiyatları, Türkiye

An Evaluation of Prices and Marketing Margins for Cherry Production in Türkiye

Öz

Cherry is a fruit for which Türkiye is superior in the foreign market and maintains first place in world production. It is an important crop for producers, especially in most regions where it grows, as it has relatively higher gains than many other crops. In this research, cherry production-consumption, foreign trade, producer-consumer prices and input prices in Türkiye between the years of 2010 and 2021 were examined. In the study using secondary data, the findings were interpreted through ratio, index, trend analysis, marketing margin, parity change methods as well as numbers. In this context, there has been an increase in the number of fruit-bearing trees, production amount, yield and consumption in cherry areas in Türkiye for the period examined. The conversion rate of produced cherries to export was 13.8% on average. Cherry production amount has been estimated for the 5-year near future, and it has been determined that the increasing trend in production amount will continue. There were fluctuations in cherry producer and consumer prices in the same period. While the average fluctuation rate in producer prices was 11.1%, it was 16.1% in consumer prices. While there was an approximately 4-fold increase in current cherry prices, it was observed that there was a 20.4% decrease in real terms. According to the calculated marketing margins, the rates received by farmers are low and the rates received by intermediaries are high. In recent years, more than 50% of the cherry prices paid by consumers have remained with intermediaries. In addition, according to the parity changes examined in order to reveal the relationship between cherry prices and input prices, cherry prices remained below diesel prices and labor wages.

Anahtar Kelimeler

Cherry, production-consumption, price, marketing margin, input prices, Türkiye

Kaynakça

• Adanacıoğlu, H. 2012. Çiftçilerin doğrudan pazarlama kararlarını etkileyen unsurlar: İzmir ili Kemalpaşa ilçesi kiraz üreticileri üzerine bir araştırma. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Yayınları, Yayın No: 2012/1, ISBN: 978-605-63439-1-9, s. 130, İzmir.
• Anonim. 2022a. Bitkisel üretim istatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik.gov.tr. (Erişim: 10 Mart 2022).
• Anonim. 2022b. Tarımsal istatistikler, meyve fiyatları. Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik.gov.tr. (Erişim: 26 Nisan 2022).
• Anonim. 2022c. Tarımsal ürün fiyatları ve üretim değerleri. Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik.gov.tr. (Erişim :28 Nisan 2022).
• Anonim. 2023. Bitkisel ürün denge tabloları. Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik.gov.tr. (Erişim: 19 Nisan 2023).
• Bayraktar, Ö.V. ve S. G. Saner. 2016. İzmir-Kemalpaşa yöresinde GlobalGap uygulayan ve uygulamayan kiraz üreticilerinin bilgi gereksinimleri ve görüşleri. Tarım Ekonomisi Dergisi 22(1): 41-47.
• Canan, S., N.İ. Abacı ve K. Demiryürek. 2017. Samsun ili Çarşamba ilçesinde yetiştirilen kivinin pazarlama kanalları ve pazarlama marjı. Bahçe Dergisi 46(2): 31-38. (Erişim: 12 Eylül 2023).
• Ertek, N., O. Demir ve A. Keskin. 2020b. Türkiye’de portakal piyasasının ekonomik analizi ve pazarlama marjları. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 51 (2): 51 (1): 1-7.
• Ertek, N., V. Dağdemir ve A. Keskin. 2020a. Türkiye’de mandalina piyasasının ekonomik analizi ve pazarlama marjları. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 51 (2): 119-125.
• FAO. 2022. Crop product statistics. United Nations Food and Agriculture Organization. http://www.faostat.org. (Erişim: 25 Temmuz 2022).
• İnan, İ. H. 2006. Tarım ekonomisi ve işletmeciliği. Genişletilmiş 7. Baskı, ISBN: 975-93281-0-0, Tekirdağ, s. 372.
• Kadanalı, E., R. Kızıloğlu ve V. Dağdemir. 2010. Türkiye’de limon fiyatlarının analizi ve pazarlama marjları. Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi. 22-24 Eylül 2010. Şanlıurfa. s. 326-333.
• Kumbasaroğlu, H., E. Aşkan ve V. Dağdemir. 2021. Türkiye’de domatesin ekonomik analizi. Mediterranean Agricultural Sciences 34(1): 47-54.
• Küzeci, U., V. Dağdemir ve O. Demir. 2019. Türkiye’de kuru fasulye piyasasının ekonomik analizi ve pazarlama marjları. ÇOMÜ Zir. Fak. Dergisi 7(2): 379-386.
• Smith, L.D. 1992. Costs, margins and returns in agricultural marketing. Marketing and Rural Finance Service, Agricultural Services Division, FAO, Rome. s. 34.
• TOB. 2023. Çeşitli yıllar tarımsal istatistikler. Tarım ve Orman Bakanlığı. https://www.tarimorman.gov.tr/ (Erişim: 10 Temmuz 2022).
• TRADEMAP. 2022. Trade statistics for international business development. https://www.trademap.org. (Erişim: 10 Temmuz 2022).
• USDA. 2022. Parity prices, parity ratio, and feed price ratios. Chapter Four. https://www.nass.usda.gov/Surveys/ Guide to_NASS_Surveys /Prices/Chapter%20Four% 20Parity%20and %20Feed%20Price%20Ratios%20v 10.pdf
• Zeb, J., Z. Khan, G. Nabi ve K. Nawaz. 2007. Marketing margins for onion in swat, Sarhad J. Agric., Vol.23, No.3, 793-801.