Research on Conservation of Some Rare and Endemic Plant Species of Hatay Province

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: Özel Sayı, 168 - 177, 30.05.2024

Samim Kayıkçı , Erdinç Oğur

https://doi.org/10.18615/anadolu.1421786

Öz

This study aimed to determine the current status of threatened, rare and endemic plant species distributed in Hatay province and to conserve them. As a result of the field studies carried out between 2020 and 2022, the current status of 20 plant taxa was determined, their herbarium samples were prepared and seed samples were collected. Herbarium and seed samples were transported to Aegean Agricultural Research Institute for conservation. It was observed that 10 of these plants are narrowly distributed (local) endemic species. These are Acantholimon laxiflorum, Noccaea ali-atahanii, Centaurea arifolia, Centaurea doddsii, Centaurea foliosa, Centaurea ptosimopappa, Dorycnium amani, Salvia sericeotomentosa var. hatayica, Salvia sericeotomentosa var. sericeotomentosa and Scorzonera pacis. The threat categories of these endemic species were determined as follows: two CR, four EN, one VU and three DD. The other 10 taxa: Gonocytisus pterocladus, Helichrysum sanguineum, Hypericum russeggeri, Origanum laevigatum, Petrorhagia syriaca, Salvia aramiensis, Salvia cassia, Salvia viscosa, Thymus eigii, Verbascum antiochium, are rare species that are distributed only in Hatay province and its surrounding. Among these taxa, eight are in the category VU and two DD. It was observed that there are human-induced negative effects on plants due to reasons such as habitat destruction to create new farmland, overharvesting, mining, overgrazing, and road and building construction. Among these species, Noccaea ali-atahanii which was discovered in 2018 and spreads very close to settlements in a very narrow area, is in urgent need of conservation.

Anahtar Kelimeler

Endemic, rare, conservation, flora, Hatay

Hatay İlinin Bazı Nadir ve Endemik Bitki Türlerinin Korunması Üzerine Bir Çalışma

Öz

Bu çalışmada Hatay ilinde yayılış gösteren, nesli tehlike altında olan, nadir ve endemik bitki türlerinin güncel durumlarının belirlenmesi ve bu bitkilerin koruma altına alınması amaçlanmıştır. 2020-2022 yılları arasında yürütülen arazi çalışmaları sonucunda 20 adet bitki taksonunun güncel durumu belirlenmiş, herbaryum örnekleri hazırlanmış ve tohum örnekleri toplanmıştır. Herbaryum ve tohum örnekleri Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne teslim edilmiştir. Bu bitkilerden 10’u dar yayılışlı (lokal) endemik türlerdir (Acantholimon laxiflorum, Noccaea ali-atahanii, Centaurea arifolia, Centaurea doddsii, Centaurea foliosa, Centaurea ptosimopappa, Dorycnium amani, Salvia sericeotomentosa var. hatayica, Salvia sericeotomentosa var. sericeotomentosa ve Scorzonera pacis). Endemik türlerin 2’si CR, 4’ü EN, 1’i VU ve 3’ü DD tehlike kategorilerinde yer almaktadır. Diğer 10 takson ülkemizde sadece Hatay ili ve yakın çevresinde yayılışı olan nadir türlerdir (Gonocytisus pterocladus, Helichrysum sanguineum, Hypericum russeggeri, Origanum laevigatum, Petrorhagia syriaca, Salvia aramiensis, Salvia cassia, Salvia viscosa, Thymus eigii, Verbascum antiochium). Bu taksonlardan 8’i VU ve 2’si DD kategorisinde bulunmaktadır. Yapılan gözlemlerde, tarım arazisine dönüştürme, aşırı toplama, madencilik, aşırı otlatma, yol yapımı ve yapılaşmanın bitkiler üzerindeki insan kaynaklı olumsuz etkiler olduğu belirlenmiştir. Bu türlerden, 2018 yılında keşfedilen ve yerleşim yerlerine çok yakın bir yerde ve çok dar bir alanda yayılış gösteren Noccaea ali-atahanii türünün çok acil olarak koruma altına alınması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Endemik, nadir, koruma, flora, Hatay

Destekleyen Kurum

HATAY BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ

Teşekkür

KATKILARINDAN DOLAYI HATAY BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ VE EGE TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE TEŞEKKÜR EDERİZ.

Kaynakça

• Akman, Y. 1973. Contribution a le etude de la des montagnes de I’amanus, I-III Comm. Fac. Sci. Univ. Ank. Seri C 17: 1-70.
• Celep, F., M. Doğan, and A. Kahraman. 2010. Re-evaluated conservation status of Salvia (sage) in Turkey I: The Mediterranean and the Aegean geographic regions. Turk. Journal of Botany 34: 201-214.
• Celep, F., M. Doğan, S. Bagherpour, and A. Kahraman. 2009 b. A new variety of Salvia sericeo-tomentosa (Lamiaceae) from South Anatolia, Turkey. Novon 19: 432-435.
• Çakan, H. ve A. Byfield. 2005. “Amanos Dağları”, Türkiye’nin Önemli Bitki Alanı (Ed. N.Özhatay, A. Byfield ve S.Atay): 254-257, WWF Türkiye yayını, İstanbul.
• Davis, P. H. 1965-1985. “Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol I-IX, Edinburg Univ. Press UK.
• Davis, P. H., R. R. Mill, and K. Tan. 1988. Flora of Turkey and The East Aegean Islands (Supplement), Edinburgh University Press, Vol. 10. Edinburgh.
• Doğan, M., H. Duman, G. Akaydın. 2003. Taxonomy and Conservation Status of Acantholimon laxiflorum Boiss. ex Bunge (Plumbaginaceae). Tubitak Journal of Botany, 27:447-452.
• Düzenli, A., H. Çakan. 2001. Flora of Mount Musa (Hatay- Turkey). Turkish Journal of Botany 25: 285-309.
• Düzenli, A., H. Çakan E. Erdoğan. 1996. Musa ve Keldağları'nın Florası. Tübitak Proje Raporu, Rapor no: TBAG-1279, 149 s, Ankara.
• Eker, İ., and M. Koyuncu. 2008. Muscari babachii sp. nov. (Hyacinthaceae) from south Anatolia. Nordic Journal of Botany 26 (1-2): 49-52.
• Eker, İ., H. Yıldırım. 2021. Muscari inundatum (Asparagaceae, Scilloideae), a new species from southern Anatolia. Phytotaxa, 484(2):181-194.
• Eker, İ., M. Tekşen. 2023. Fritillaria umitkaplanii (Liliaceae), a new species from south Anatolia. Nordic Journal of Botany, (2):1-10, doi:10.1111/njb.03803.
• Ekim, T., M. Koyuncu, M. Vural, H. Duman, Z. Aytaç ve N. Adıgüzel. 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği. Ankara.
• Güner, A. N. Özhatay, T. Ekim, H. K. C. Başer. 2000. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Edinburgh University press, Supplement 2, Vol.11, 656 s, Edinburgh.
• Güner, A. S. Aslan, T. Ekim, M. Vural, M.T. Babaç. 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.
• Güneş, F., 2019. A new species of Lathyrus cirpicii F.Güneş (Fabaceae) from Turkey. Biological Diversity and Conservation, 12 (2):161-168.
• Güzel, Y. B. Özdoğru, S. Kayıkçı, K. Özgişi. 2018. Noccaea ali-atahanii (Brassicaceae): a new species from southern Anatolia. Turkish Journal of Botany 42: 780-789.
• Güzel, Y. S. Kayıkçı, S. Yıldız. 2013. Scorzonera pacis (Asteraceae), a new species from Hatay, Turkey. Ann. Bot. Fennici, 50: 417-422.
• Güzel, Y. S. Kayıkçı. 2017. Rediscovery and reinstatement of Heracleum amanum (Apiaceae) based on morphological and carpological data. Phytotaxa 299 (1): 55-65.
• İlçim, A. 2014. Hatay’ın Sessiz Güzelleri, Hatay Valiliği, 996 s, Hatay.
• Kavak, S. 2006. Burnaz Kumullarının (Hatay) Flora ve Vejetasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 77 s, Adana.
• Kayıkçı, S. 2006. Samandağ (Hatay) Kıyı Kumullarının Florası. Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 60 s, Hatay.
• Kayıkçı, S. 2014. İskenderun-Kırıkhan-Belen (Hatay) Arasındaki Bölgenin (Orta Amanoslar) Florası. Doktora Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji (Botanik) Anabilim Dalı, 173 s, Hatay.
• Kayıkçı, S. ve E. Oğur. 2012 . Hatay ilinde yayılış gösteren orkide türleri üzerine bir inceleme. Anadolu 22 (2): 1-12.
• Kayıkçı, S., A. Ocak, and K. Özgişi, O. Sezer. 2012b. Rare endemic plants of Hatay (Amanos Mountains) (Poster). XI. International Symposium on Flower Bulbs and Herbaceous Perennials, 28 March-01 April, Antalya-TURKEY.
• Kayıkçı, S., A. Ocak, M. Teşken, and S. K. Erkul. 2014. Gagea antakiensis, a new species from Southern Anatolia, Turkey and the new finding of Gagea lojaconoi (Liliaceae). Phytotaxa 170 (4): 269-277.
• Kayıkçı, S., V. Altay, Y. Güzel. 2012a. Hatay İlinde Yayılış Gösteren Bazı Geofit Bitki Türleri Üzerine Bir İnceleme. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, Türkiye, 5 (2): 139-143.
• Kayıkçı, S., V. Altay. 2012. Meydan Köyü (Samandağ)-Kale Köyü (İskenderun) Arasındaki Kıyı Şeridinde Yayılış Gösteren Nadir ve Endemik Karasal Vasküler Bitkiler Üzerine Bir İnceleme. Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları IX. Ulusal Kongresi Bildiriler Kitabı Cilt 1: 443-452.
• Koyuncu, M., İ. Eker. 2011. Allium arsuzense sp. nov. and A. roseum subsp. gulekense subsp. nov. from Turkey. Noric Journal of Botany 29 (4): 391-396.
• Ocak, A., S. Kayıkçı, Y. Güzel. 2014. Antakya'nın Bitkileri (Plant's of Antiochia). Hatay Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Color Ofset Mat., 670 s, İskenderun/Hatay.
• Ocak, A., S. Kayıkçı. 2016. Floristic Biodiversity of City Hatay (Turkey), Symposium On Euroasian Biodiversity, 23-27 May 2016, Antalya/ Turkey.
• Oğur, E. (2021). İzmir İlinde Bulunan Nadir, Endemik ve Tehdit Altındaki Bitki Türlerinin Toplanması ve Ex Situ Muhafazası. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 31(2), 226-244. https://doi.org/10.18615/anadolu.1033609
• Özbek, M.U., M.E. Uzunhisarcıklı, 2019. A new species of Silene (Caryophyllaceae) from Turkey. Phytotaxa, 397(1):074-082.
• Seçmen, Ö., Y. Gemici, G. Görk, L. Bekat, E. Leblebici. 2000. Tohumlu Bitkiler Sistematiği. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi, No: 116, Ege Üniversitesi Basımevi, 394 s, İzmir.
• Tugay, O., M. Armağan, D. Ulukuş. 2021. Güney Anadolu’dan Yeni Bir Tür: Bellevalia guneriana Tugay & Armağan (Kuşkonmazgiller/ Asparagaceae). Bağbahçe Bilim Dergisi, 8 (3):1-8.
• Türkmen, N., A. Düzenli. 1998. The Flora of Dörtyol and Erzin Districts of Hatay Province in Turkey. Turkish Journal of Botany 22: 121-141.
• Yıldırım, H., M. Tekşen. 2021. Fritillaria arsusiana (Lilieae, Liliaceae), a new species from southern Anatolia. Phytotaxa, 502 (2):133-159.
• Yıldız, S. 2008. Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Sökmen Yerleşkesi ve Çevresinin Florası üzerinde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 95 s, Hatay.
• Yolcu, H. 1998. Kuseyr (Habib-in Neccar) Dağları (Hatay) Florası Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 61 s, Hatay.