TOPLUMSAL CİNSİYET BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DE EĞİTİM VE KADIN İSTİHDAMINA YANSIMALARI

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 159 - 177, 22.03.2022

Saniye Küçük Aksu

Öz

Kadın ve erkek bireyler için toplum tarafından oluşturulmuş roller ve öğrenilmiş davranışlar anlamına gelen toplumsal cinsiyet
kavramı, her iki cinsiyet için de yaşamın her alanında etkilidir. Bu kavram sadece kadınlara özgü olmasa da, çoğu toplumda kadınlar
aleyhine uygulamalardan oluşarak kadınları iktidarın (erkeğin) nesnesi haline dönüştürmektedir. Bununla birlikte, kadınların
toplumsal statü kazanabilmeleri için eğitim düzeylerinin yükseltilerek istihdam edilebilirliklerinin artırılması önem arz etmektedir.
Ancak Türkiye’de kadınların eğitimin her aşamasında ve eğitim sonrası çalışma hayatında erkeklerle eşit haklara sahip olmadığı
görülür. İşte bu makalede toplumsal cinsiyet kavramından hareketle Türkiye’de kadınların eğitim ve istihdamdaki durumu hakkında
değerlendirme yapılması amaçlanmıştır. Çalışma sonucunda Türkiye’de kadınların eğitim seviyelerinin bölgelerde, kırsal ve kentsel
alanlarda farklı olduğu, aynı eğitim seviyesinde olan kadın ve erkeklerden, kadınların daha düşük oranlarda istihdam edildiği ve eşit
işe eşit ücret alamadıkları görülmüştür. Kadınların istihdam edilebilirliğini artırmak için eğitim seviyesinin yükseltilmesi etkili bir yol
olsa da toplumsal cinsiyet eşitsizliği eğitimde fırsat eşitliğinin önünde bir engel oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Eşitsizlik, İstihdam, Kadın, Toplum Cinsiyet.

WITHIN THE CONTEXT OF GENDER THE REFLECTIONS ON EDUCATION AND WOMEN'S EMPLOYMENT IN TURKEY

Öz

The concept of gender, which means socially formed roles and learned behaviors for men and women, is effective in all areas of life
for both genders. Although these concept is not female-specific, in most societies these roles comprise of implementations against
women and turn women into objects of power (men). Nevertheless, in order for women to gain social status, it is significant to increase
their employability by increasing their education level. However, it is observed that women in Turkey do not have equal2 rights when
compared to men at every stage of education and in business life after education period. In this article, in regard to the concept of
gender. it is aimed to evaluate the circumstance of women in terms of education and employment in Turkey. As a result of the study,
it has been seen that the educational levels of women in Turkey differ in the regions, rural and urban areas, women are employed at
lower rates even if women and men have the same educational level and they cannot receive equal wages for equal work. Even though
raising the level of education is an effective way to increase the employability of women, gender inequality has become an obstacle
in the issue of equal opportunities in education.

Anahtar Kelimeler

Education, İnequality, Employment, Gender, Woman.

Kaynakça

• Alisbah Tuskan, A. (2012), Toplumsal Cinsiyet Toplumda Kadına Biçilen Roller ve Çözümleri, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 25(99), 445-449.
• Aslantepe, G. (2012), Kadın İstihdamının Artırılması ve ILO Sözleşmeleri, Makal, A. ve G. Toksöz (der.), Geçmişten Günümüze Türkiye’de Kadın Emeği (s.159- 167), Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Berber, M.,Eser, B. Y. (2008), Türkiye'de Kadın İstihdamı: Ülke ve Bölge Seviyeinde Sektörel Analiz, ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 10(2), 1-16.
• Biçerli, M.K. (2018), Çalışma Ekonomisi (10.bası), İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• BORUSAN (2020), Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Hane içi Şiddet Rehberi, 05.06.2021 tarihinde https://www.borusan.com/Assets/Media/Images/Press/PressGallery/Toplumsal-Cinsiyet-Esitligi-ve-Hane%20-ici-Siddet-Rehberi.pdf adresinden alındı.
• Dirik, N. (2016), Türkiye’de Kadın İstihdamının Önündeki Engellerin Aşılmasında Girişimciliğin Önemi ve Kamu İstihdam Kurumlarının Rolü. (Uzmanlık Tezi), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ankara.
• DİSK (2020), Türkiye’de Kadın Emeği Raporu, 05.06.2021 tarihinde http://cloudsdomain.com/uploads/dosya/21031.pdf adresinden alındı.
• Dutlu Erten, P. (2016), Türkiye Ekonomisinde Kadın İstihdamının Rolü ve Önemi, Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 1(1), 56-66.
• Erdoğan, R.,Yılmaz Şimşek, Z. (2016). Türkiye’de Kadın İşgücünün Bölgesel Analizi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (Asos Journal), (29), 54-69.
• European Commission, (2005) Private household spending on education ve training final project report, 04.08.2021 tarihinde http://hdl.voced.edu.au/10707/155051 adresinden alındı.
• Gökçeoğlu Balcı, Ş. (2017), Koruma mı Dışlama mı? Çalışma Mevzuatımızda Kadını Koruyucu Kimi Düzenlemelerin Kadın İstihdamı ve AB Normları Açısından Değerlendirilmesi, Çalışma ve Toplum, 54(3), 1263- 1298.
• Gümüşoğlu, F. (2014), Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet, Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2(4), 39-50.
• International Labour Organization. (2019), A quantum leap for gender equality: For a better future of work for all.
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (2008), Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı 2008-2013, Ankara.
• Karabıyık, İ. (2012), Türkiye’de Çalışma Hayatında Kadın İstihdamı, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 32(1), 231-260.
• Koray M., Demirbilek S., Demirbilek T. (1999), Gıda İşkolunda Çalışan Kadınların Koşulları ve Geleceği, Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü.
• Korkmaz, A., Korkut, A. (2012), Türkiye’de Kadının İşgücüne Katılımının Belirleyicileri, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (2), 41-65.
• Kunt Tulpar, P. (2019), Türkiye’de Kadınların İstihdam Oranı Erkeklerin Yarısından Az. Tisk işveren Dergisi, (57)2, 14-16.
• Makal, A., Toksöz, G. (2015). Geçmişten günümüze Türkiye'de kadın emeği, İmge Kitabevi.
• Maya, İ. (2013), Türk eğitim sistemindeki cinsiyet eşitsizliklerinin AB ülkeleri ile karşılaştırılması, Eğitim ve Bilim, 38(168), 69-84.
• Ok, A. (1992), Cinsiyete Dayalı Mesleki Ayrımlaşma-ABD Örneği, Sosyoloji Dergisi, (3), 163-172.
• Orçan, M. (2008), Kır ve Kent Hayatında Kadın Profili, Ankara: Harf Eğitim.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 0(33), 93-112.
• Özvarış, Ş. B. (2015), Toplumsal Cinsiyet, Çalışma Yaşamı ve Kadın Sağlığı, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (MSG), 15(56), 37-43.
• Seguino, S. (2000), Gender inequality and economic growth: A cross-country analysis, World Development, 28(7), 1211-1230.
• Tansel, A. (2005), Public-private employment choice, wage differentials, and gender in Turkey. Economic development and cultural change, 53(2), 453-477.
• TBMM (2009). Erken Yaşta Evlilikler Hakkında İnceleme Yapılmasına Dair Rapor, 05.05.2021 tarihinde http://sagliktagenc.org/zile/uploads/2018/01/Erken_Evlilik_Raporu.pdf adresinden alındı.
• TBMM (2011), Eğitim sistemimizdeki toplumsal cinsiyet eşitliğinin yeri konulu komisyon raporu, Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Yayınları No:7.
• Timurturkan, M. (2018). Cinsiyet Eşitsizliği Sorunu. N. Adak içinde, Sosyal Problemler Sosyolojisi Dünyadan ve Türkiye’den Örnekler (s. 135-161), Ankara: Siyasal.
• Tokol, A. (2018), Sosyal Politika (9.baskı), Bursa: Dora Basın Yayın Dağıtım.
• TÜİK. (2016), Gençlerin İşgücü Piyasasına Geçişi, 01.01.2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=istihdam-issizlik-ve-ucret-108&dil=1 adresinden alındı.
• TÜİK. (2018a), İşgücü İstatistikleri Veri Tabanı, 05.02.2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Istihdam,-Issizlik-ve-Ucret-108 adresinden alındı.
• TÜİK. (2018b), Kazanç Yapısı Araştırması, 12.07.2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2019-33732 adresinden alındı.
• TÜİK. (2019a), İstatistiklerle Kadın 2019, 05.02.2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2019-33732 adresinden alındı.
• TÜİK. (2019b). İşgücü İstatistikleri, 10.02.2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=istihdam-issizlik-ve-ucret-108&dil=1 adresinden alındı.
• TÜİK. (2020a). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 10.02.2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2020-37210&dil=1 adresinden alındı.
• TÜİK. (2021a). İşgücü İstatistikleri 2020, 12.07.2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C4%B0%C5%9Fg%C3%BCc%C3%BC-%C4%B0statistikleri-2020-37484&dil=1 adresinden alındı.
• TÜİK. (2021b). Hanehalkı İşgücü Araştırması 2014-2020, 02.08.2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/ adresinden alındı.
• Ulutaş, Ç. (2009), Yoksulluğun Kadınlaşması ve Görünmeyen Emek, Çalışma ve Toplum, 25-40.
• Uraz, A.,Aran, M., Hüsamoğlu, M.,Okkalı Şanalmış, D.,Çapar, S., (2010), Türkiye’de kadınların işgücüne katılımında son dönemde gözlenen eğilimler (Çalışma Raporu Sayı.2), Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Planlama Teşkilatı ve Dünya Bankası Refah ve Sosyal Politika Analitik Çalışma Programı.
• URL: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=130&locale=tr Erişim tarihi: 02.08.2021.
• World Economic Forum (2020), Global Gender Gap Report 2020, In World Economic Forum, 04.05.2021 tarihinde http://www3. weforum. org/docs/WEF_GGGR_2020.pdf adresinden alındı.
• Yasan Ataseven, Z.,Gülçubuk, B. (2012), Kırsal Refahın Artırılmasında Kadın İstihdamının Rolü. 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 02.05.2021 tarihinde https://tarekoder.org/2012konya/372-377.pdf adresinden alındı.
• Yapıcı, Ş. (2010), Türk toplumunda aile ve eğitim ilişkisi, Turkish Studies, 5(4), 1544-1570.
• Yavuz, R. A. (2016), Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ekseninde kadın istihdamı ve ekonomik şiddet, Journal of Life Economics, 3(3), 77-100.
• YÖK, Yükseköğretim İstatistikleri, 01.01.2021 tarihinde https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden alındı.