Examınatıon of strategıc management accountıng technıques that can be applıed to ıncrease competıtıveness ın health tourısm ın the context of cost leadershıp

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 34 - 52, 01.01.2025

Şerife Zobu , Ahmet Terzi

Öz

Health tourism is the travel of a person or persons to different countries and accommodation in that city or country in order to benefit from preventive, therapeutic, rehabilitative and developmental health services. Health tourism, which constitutes a significant part of tourism activities around the world, is seen as an extremely important field of activity for both states and private enterprises operating in the field of health, as it is intertwined with concepts such as health, management, economy, accounting, promotion and competition. The elements that make up the concept of competition in health tourism businesses include meeting patient needs fully and clearly, providing fast, accessible and high quality service, as well as reducing service costs. In order to ensure cost reduction in health tourism services, it is necessary to use strategic management accounting tools in the planning and preparation stages before the service is offered to health tourists. However, the key point is not to compromise on the quality of service when using cost reduction techniques. In this study, it is aimed to examine strategic management accounting techniques that can be applied within the scope of cost leadership to increase competitiveness in health tourism. In line with the purpose of the study, first the studies in the literature on cost leadership and competitiveness were mentioned, and then the studies in the literature on cost leadership and strategic management accounting were mentioned. Then, literature definitions of strategic management accounting and cost leadership are included. In the last part of the study, suggestions are presented so that businesses providing health tourism services can achieve competitive advantage by using strategic management accounting tools to achieve cost leadership in health tourism.

Anahtar Kelimeler

health tourism, strategic management accounting,, strategic management accounting tools, cost leadership, competitive advantage

Sağlık turizminde rekabet gücünün arttırılabilmesi amacıyla uygulanabilecek stratejik yönetim muhasebesi tekniklerinin maliyet liderliği bağlamında incelenmesi

Öz

Sağlık turizmi, kişi ya da kişilerin koruyucu, tedavi edici, rehabilite edici ve geliştirici sağlık hizmetlerinden yararlanmak amacıyla farklı ülkelere seyahat etmesi ve o şehir ya da ülkede konaklamasıdır. Dünya genelindeki turizm faaliyetlerinin önemli bir kısmını oluşturan sağlık turizmi en başta sağlık, yönetim, ekonomi, muhasebe, tanıtım ve rekabet gibi kavramlar ile iç içe olduğu için gerek devletler gerekse sağlık alanında faaliyet gösteren özel girişimler açısından son derece önemli bir faaliyet alanı olarak görülmektedir. Sağlık turizmi işletmelerinde rekabet kavramını oluşturan unsurlar arasında hasta ihtiyaçlarının tam ve net karşılanması, hizmetin hızlı, ulaşılabilir ve yüksek kalitede olması ile birlikte hizmet maliyetlerin azaltılmasının sağlanması yer almaktadır. Sağlık turizmi hizmetinde maliyetlerin düşürülmesinin sağlanabilmesi için hizmetin sağlık turistine sunulmadan önce planlama ve hazırlık aşamasında stratejik yönetim muhasebesi araçlarının kullanılması gerekmektedir. Ancak maliyet azaltım teknikleri kullanılırken hizmetin kalitesinden ödün vermemek kilit noktayı oluşturmaktadır. Bu çalışmada, sağlık turizminde rekabet gücünü arttırmak için uygulanabilecek stratejik yönetim muhasebesi tekniklerinin maliyet liderliği bağlamında incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda ilk önce maliyet liderliği ve rekabet gücü ile ilgili yapılan çalışmalara, sonrasında maliyet liderliği ve stratejik yönetim muhasebesi ile ilgili literatürde yapılan çalışmalara değinilmiştir. Daha sonra stratejik yönetim muhasebesi ve maliyet liderliğinin literatür tanımlarına yer verilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise sağlık turizminde maliyet liderliğinin elde edilebilmesi için kullanılabilecek stratejik yönetim muhasebesi araçlarına değinilmiş ve sağlık turizmi hizmeti veren işletmelerin rekabet üstünlüğünü sağlayabilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

stratejik yönetim muhasebesi, stratejik yönetim muhasebesi araçları, sağlık turizmi, maliyet liderliği, rekabet üstünlüğü

Kaynakça

• Ağyar, E. (2006). Hastane işletmelerinin yönetimi açısından çağdaş maliyetleme yöntemlerinden faaliyet tabanlı maliyetleme ve kalite maliyetlemenin değerlendirilmesi: Bir uygulama. (Doctoral Dissertation, Akdeniz University (Turkey)).
• Akçagün, E., & Dal, V. (2014). The Use of M.Porter’s Generic Strategies in The Turkish Apparel Industry and Strategy Proposals For Companies. Tekstil ve Konfeksiyon, 24(2), 151-157.
• Akbaş, H. E. (2008). Endüstri işletmelerinde değer zinciri analizinin mamul maliyetleri üzerine etkileri ve uygulama örneği (Doctoral Dissertation, Marmara University (Turkey)).
• Akbaş, H. (2011). Sanayi İşletmelerinde Stratejik Maliyet Yönetimi. Journal of Accounting and Taxation Studies, 4(2), 107-124.
• Akın, B. (2005). Rekabetçi Üstünlük ve Teknoloji: Küresel Bir Yaklaşım. Verimlilik Dergisi, 4, 57-80.
• Akmeşe, K. A. (2018). Konaklama işletmelerinde stratejik yönetim muhasebesi uygulamaları ve bütünleşik bilgi sistemlerinin işletme performansına etkisi (Doctoral Dissertation, Necmettin Erbakan University (Turkey)).
• Aksu, İ., & Apak, İ. (2014). Yeni Mamul Geliştirme Kararlarında Mamul Yaşam Seyri Maliyetleme Yaklaşımı ve Bir Örnek İşletme Uygulaması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 235-253.
• Aksoylu, S., & Aykan, E. (2013). Effects of Strategic Management Accounting Techniques on Perceived Performance of Businesses. Journal of Us-China Public Administration, 10(10), 1004-1017.
• Altan, A. (2013). Maliyet Liderliği Stratejisi Kapsamında Değer Mühendisliği Tekniğinin Uygulanmasının Bir Model Vasıtasıyla Analiz Edilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 4(7).
• Apak, İ. (2018). Stratejik yönetim muhasebesi araçlarının işletmelerin finansal performansı üzerine etkisi (Doctoral Dissertation, Aksaray University (Turkey)).
• Arı, M. (2018). Çevresel Maliyet Yönetiminin Ürün Yaşam Seyri Maliyetleme Açısından İncelenmesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 336-353.
• Atış, C., & Kurtlar, M. (2015). Bir Kamu Hastanesi İşletmesinde Kalite Maliyetlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Uygulama. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 64-81.
• Ayan, A. (2013). Maliyet Liderliği Stratejisi Kapsamında Değer Mühendisliği Tekniğinin Uygulanmasının Bir Model Vasıtasıyla Analiz Edilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 4 (7).
• Barca, M., & Esen, Ş. (2012). Rekabet Avantajı Sağlama ve Sürdürmede Stratejik Yaklaşımlar. e-Journal of New World Sciences Academy, 7(2), 89-107.
• Cadez, S., & Guilding, C. (2008). An Exploratory İnvestigation of an Integrated Contingency Model of Strategic Management Accounting. Accounting Organizations and Society, 33 (7-8), 836-863.
• Cescon, F., Costantini, A., & Grassetti, L. (2019). Strategic Choices and Strategic Management Accounting in Large Manufacturing Firms. Journal of Management and Governance, 23(3), 605-636.
• Ceran, Y., & Özdemir, Ş. (2013). Sağlık İşletmelerinde Paket İşlem Fiyat Uygulamasının Hedef Maliyetleme Yöntemi ve Stratejik Pazarlama Muhasebesi Açısından Değerlendirilmesi ve Özel X Diyaliz Merkezinde Bir Uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(26), 450-478.
• Cinquini, L., & Tenucci, A. (2007). Is The Adoption of Strategic Management Accounting Techniques Really “Strategy-Driven”? Evidence From A Survey. Pisa. Munich Personal Repec Archive, 1-28.
• Çivi, E. (2001). Rekabet Gücü: Literatür Araştırması. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 8(2), 21-38.
• Dalğar, H., Öğünç, H., & Kocaman, G. (2019). Süt Ürünleri Üreten İşletmelerde Hedef Maliyetleme Yönteminin Uygulanması. Journal of Accounting and Taxation Studies, 12(2), 377-396.
• Demir, M. (2009). Uluslararası ticaret performansı açısından yeniliğin önemi: Türkiye imalat sanayi örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Demir, V., & Gökçen, B. (2013). Stratejik Yönetim Muhasebesi ve Vergi Planlaması İlişkisi: Vergi Planlamasına Dayalı Maliyetleme VPDM. Muhasebe ve Denetime Bakış, (41), 17-32.
• Deniz, D., Ünlü, T. N., & Sevimli, E. (2021). Sağlık Kuruluşlarında Yalın Yönetim ve Yalın Uygulama Örnekleri. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 18(1), 41-60.
• Doğan, N. Ö., &Yağlı, B. Ş. (2019). Sağlık Sektöründe Yalın Düşünce: Bir Literatür Derlemesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22(2), 467-490.
• Doğan, S., & Demiral, Ö. (2008). İşletmelerde Stratejik Yönetimin Etkinliğini Artırmada Önemli Bir Araç: Kıyaslama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi , 4 (7), 1-22.
• Doğdubay, M., & Sarıoğlan, M. (2010). Büyük Ölçekli Otel İşletmelerinin Yiyecek-İçecek Ünitelerinde Maliyet Azaltılması ve Maliyet Azaltılmasında Kontrol Sistemlerinin Uygulanabilirliği. Verimlilik Dergisi, (4).
• Ekinci, M. A. (2018). Stratejik Yönetim Muhasebesi Kapsamında Ürün Yaşam Süreci Maliyetlemenin Diğer Maliyetleme Teknolojileri ile İlişkileri. 2. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim ve Sosyal Bilimler Kongresi
• Erkut, H. (2009), Yönetimin Kanatları: Stratejik Yönetimin Temelleri, İstanbul: Yalın Yayıncılık.
• Fırat, D., & Badem, A. C. (2008). Marka Değerleme Yöntemleri ve Marka Değerinin Mali Tablolara Yansıtılması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (38), 210-219.
• Guilding, C., Cravens, K. S., & Tayles, M. (2000). An İnternational Comparison Of Strategic Management Accounting Practices. Management Accounting Research, 11(1), 113-135.
• Haapio, J. (2012). Feature-Based Costing Method For Skeletal Steel Structures Based on Process Approach.
• Heinen, K. C., & Hoffjan, A. (2005). The Strategic Relevance of Competitor Cost Assessment - an Empirical Study of Competitor Accounting. Journal of Applied Management Accounting Research, 3(1), 17-33.
• Horngren, C. T., Foster, G., Datar, S. M., Rajan, M., Ittner, C., & Baldwin, A. A. (2010). Cost Accounting: A Managerial Emphasis. Issues in Accounting Education, 25(4), 789-790.
• Kahveci, E. (2013). İhracat Performansı Ölçütleri ve İhracat Performansını Etkileyen Faktörler. Verimlilik Dergisi 1, 43-74.
• Kamaşak, R. (2010). Jenerik Karşılaştırma Sisteminin İşletme Karlılığı ve Pazar Performansına Etkisi. Yönetim-İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Dergisi , 21 (65).
• Karcıoğlu, R., & Öztürk, M. (2015). BİST’ e Kayıtlı Sanayi İşletmelerinde Hedef Maliyetleme ve Kaizen Maliyetlemenin Uygulanma Düzeyinin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 307-328.
• Kayıhan, B. (2019). Stratejik Yönetim Muhasebesi Tekniklerinden Marka Değerleme ve Bir Uygulama. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (4): 3630-3650.
• Kemer, O. B. (2022). İhracat Davranışları ve Maliyet Liderliği Stratejisinin İşletmenin Rekabet Kapasitesine Etkisi: Bir Uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(1), 108-132.
• Kimiti, P. (2022). Cost Leadership Strategy and Performance of Milk Processing Firms in Kenya. Kenyatta University D, 86.
• Koçyiğit, S. Ç., Doğan, E., & Sula H. H. (2019). Hastane İşletmelerinde Stratejik Maliyet Yönetiminin Uygulanabilirliğini Tespit Etmeye Yönelik Bir Araştırma: Ankara İli Özel Hastaneler Örneği. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 18(56), 63-85.
• Kurtlu, A., & Çakır, Ş. (2019). Konaklama İşletmelerinde Maliyet Minimizasyonu Sağlamada Kaizen Maliyetlemenin Rolü. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 93-110.
• Kurtluk, E., & Altındağ, E. (2022). Rekabet Stratejilerinin Özel Hastane Performansına Etkisi. Verimlilik Dergisi, (4), 741-754.
• Mirzayeva, G., & Türkay, O. (2016). Rekabet Stratejilerinin Değerlendirilmesi: Bakü'deki Otel İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 74-83.
• Okutmuş, E., & Kahveci, A. (2015). Maliyet Liderliği Stratejisi Boyutunda Demontaj Analizi Yöntemi İle Maliyet Minimizasyonunun Sağlanması. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 17(3), 539-558.
• Özdemir, A. (2022). Porter Jenerik Rekabet Stratejileri: Türkiye Perakende Market Zincirleri. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(4), 50-59.
• Özdemir, B., & Taşcı, D. (2019). Kaynak Temelli Görüş Ekseninde Örgütsel Yapı Maliyet Liderliği Stratejisi İlişkisi: Türkiye’nin İlk 1000 Büyük Sanayi Kuruluşu’nda Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 180-190.
• Özer, Ö. (2021). Stratejik yönetim muhasebesi araçlarının hastane performansına etkisi: Şanlıurfa örneği (Doctoral Dissertation, Hasan Kalyoncu University (Turkey)).
• Özpeynirci, R., & Kalaycı, E. (2016). Bankalarda Müşteri Karlılık Analizi: Bir Alan Araştırması. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 21-36.
• Porter, M. E. (1985), Competitive Advantage, New York: Free Press, pp. 250-270
• Ramazan, K., Öncü, M. A., & Mesci, M. (2020). Maliyet Liderliği Stratejisi İle İşletme Performansı Arasındaki İlişkide Örgütsel Öğrenmenin Aracılık Etkisi: Seyahat Acentaları Üzerine Bir Çalışma. Ekonomi Kültürü ve Toplum Dergisi, (62), 323-343.
• Saldanha, E. S. (2019). The Mediation Effects of Business Strategy on The Relations Between İndustrial Competition and Performance. Timor Leste Journal of Business and Management, 1, 1-11.
• Subrahmanyam, S., & Azad, S. (2019). Carrefour’s Competitive Strategy–Cost Leadership and Differentiation: A Case Study. Pacific Business Review International, 11(8), 137-145.
• Şener, R., & Dirlik, S. (2012). Stratejik Yönetim Kapsamında Stratejik Yönetim Muhasebesi Araçlarının Kullanım Düzeyi Üzerine Ampirik Bir Araştırma. 31. Türkiye Muhasebe Eğitimi Sempozyumu (S. 93-123). Muğla: İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Muhasebe Enstitüsü.
• Şenol, A. (2023). Sağlık Turizminin Muhasebe Stratejileri Açısından İncelenmesi. Sosyal, İnsan ve İdari Bilimlerde Yenilikçi Çalışmalar, 117-133.
• Terzi, A. (2021). Hedef Maliyetleme Uygulamalarında Yaşanan Sorunlar ve Çok Boyutlu Nedenleri Üzerine Bir Tartışma, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 14 (1), 363-395.
• Terzi, A. (2022). Stratejik Maliyet Yönetimi ve Türkiye’deki Sağlık Kurumlarında Uygulanmasının Gerekliliği Üzerinde Bir Çalışma. Öztay, O.H. ve Sarıbaş, S. (Ed.), Sosyal Bilimler Alanındaki Gelişmeler 1 içinde (ss. 46 – 66). Duvar Yayınları; İzmir.
• Ünlü, T. N., Sevimli, E., & Deniz, D. (2022). Kalite Kontrol Çemberi Üzerine Kavramsal Bir Çerçeve ve Sağlık Hizmetlerinde Uygulamaları. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 8(1), 112-124.
• Valipour, H., Birjandi, H., & Honarbakhsh, S. (2012) “The Effects of Cost Leadership Strategy and Product Differentiation Strategy on The Performance of Firms”, Journal of Asian Business Strategy, 2(1), 14-23.
• Yalçın, S. (2015). Rekabet Avantajı Sağlamada Stratejik Maliyet Yönetiminin Muhasebe Uygulamalarıyla İlişkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (15).
• Yalçın, S. (2015). Ürün Tasarım ve Ürün Hayat Seyrinde Maliyetlerin Stratejik Yönetimi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (23).
• Yılmaz, B. (2008). Hastane İşletmelerinde Rekabet Üstünlüğü Sağlamada Faaliyet Esasına Dayalı Maliyetleme Yönteminin Rolü. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(15), 301-318.
• Yılmaz, R. (2016). Global Boyutlu Rekabet ve Stratejik Yönetim Muhasebesinde Yeni Trendler (New Trends in Strategic Management Accounting and Global-Scale Competition). Osmaneli-Bilecik/Turkey.
• Yiğit, S. (2017). İşletmelerde Yeni Ürün Geliştirmenin Rekabet Avantajı Yaratılması Açısından Değerlendirilmesi ve Cam Sektöründe Bir Uygulama, İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, 2 (Güz), 43-54.
• Yüzbaşıoğlu, N. (2004). İşletmelerde Stratejik Yönetim ve Planlama Açısından Stratejik Maliyet Yönetimi ve Enstrümanları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , (12), 387-410.