İNSAN HAKLARI, TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ VE AVRUPA BİRLİĞİAVRUPA PARLAMENTOSUNDA KADIN TEMSİLİYETİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 1, 497 - 517, 27.03.2023

Duru Şahyar Akdemir Selenay Tüfekçioğlu Berkay Karlıdağ

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1230453

Öz

Toplumsal cinsiyet; kişilerin insan kimlikleri yerine cinsiyetlerinin görülmesi ve kişilere cinsiyetleri üzerinden bir tür “nasıl davranmaları gerektiği” ile ilgili normlar dayatılması anlamına gelmektedir. Günümüzde insan haklarının en fazla ihlal edildiği temellerden biri de toplumsal cinsiyettir. Bir insan hakkı ihlali olarak toplumsal cinsiyet temelli eşitsizlikle mücadele hem ulusal hem de uluslararası politikanın temel hedeflerinden biridir. Avrupa Birliği (AB) de “toplumsal cinsiyet eşitliği” konusunu temel bir politika haline getirmiş ve bu doğrultuda önemli düzenlemeler geliştirmiştir. Ancak Avrupa Birliği vatandaşlarının temsil edildiği Avrupa Parlamentosunu kadın temsili özelinde incelediğimizde halen toplumsal cinsiyet eşitliğine erişilemediği görülmektedir. Çalışmada 1979-2019 arasında gerçekleşen Parlamento seçimleri “toplumsal cinsiyet eşitliği” çerçevesinde incelenmiş ve AB’nin toplumsal cinsiyet eşitliğine erişebilmesi için Parlamentoda kadın temsilini artırması gerektiği sonucuna erişilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları, Kadın, Toplumsal Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Politikaları, Human Rights, Women, Gender, Gender Equality Policies

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

HUMAN RIGHTS, GENDER EQUALITY AND EUROPEAN UNION: A STUDY ON WOMEN'S REPRESENTATION IN THE EUROPEAN PARLIAMENT

Öz

Gender refers to people's sex rather than their human identities. Gender refers to the imposition of norms about how people should “behave” based on their sex. Today, one of the foundations on which human rights are violated the most is gender. Combating gender-based inequality as a human rights violation is one of the main goals of both national and international policy. The European Union (EU) has also made the issue of "gender equality" a basic policy and has developed important regulations in this direction. However, when we examine the European Parliament in terms of women's representation, it is seen that gender equality is still not reached. In the study, the Parliamentary elections that took place between 1979-2019 were examined within the framework of "gender equality". For the EU to achieve gender equality, it needs to increase women's representation in Parliament.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları, Kadın, Toplumsal Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Politikaları, Human Rights, Women, Gender, Gender Equality Policies, Human Rights, Women, Gender, Gender Equality Policies

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Agacinski, S. (2014). Karma Bir Dünyaya Doğru. F. Heritier, M. Perrot, S.Agacinski, N.Bacharan (Ed.). Kadınların En Güzel Tarihi (s. 187-251) içinde. (Çev: Yonca Aşçı Dalar). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akın, A. (2007). Toplumsal cinsiyet ayrımcılığı ve sağlık. Toplum Hekimliği Bülteni, 26(2), 1-9.
• Avrupa Komisyonu (2020). Eşit Bir Birlik İçin Mücadele Etmek 2020-2025 Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Stratejisi. https://www.abbilgi.eu/tr/assets/docs/esit-bir-birlik-icin-mucadele-etmek-factsheet.pdf adresinden erişildi.
• Avrupa Konseyi (2011). Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi. https://ucansupurge.org.tr/wp-content/uploads/2020/08/%C4%B0stanbul-S%C3%B6zle%C5%9Fmesi-Tam-Metni.pdf adresinden erişildi.
• Aygül, E. ve Güvemli, B. (2005). AB-Türkiye ilişkisinde gelinen nokta: Müzakere tarihinin verilmesi ve müzakere konuları. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (25), 207-211.
• Bakırcı, K. (2015). İstanbul Sözleşmesi. Ankara Barosu Dergisi, 2015(4),133-205.
• Bakkalcı, A. C. (2019). Avrupa Birliği-Türkiye İlişkileri. Ankara: Seçkin Kitapevi.
• Beauvoir, S. (1956). The Second Sex. (Çev: ve Ed: H. M. Parsheley). London: Lowe and Brydone.
• Berktay, F. (2004). Kadınların İnsan Haklarının Gelişimi ve Türkiye. İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi. Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları, no7. https://stk.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/02/01/berktay_std_7.pdf adresinden erişildi.
• Berktay, F. (2013). Feminist Teoride Açılımlar. Y. Ecevit ve N. Karkıner (Ed.). Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları (s. 2-24) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. CEDAW (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi), 1979. http://www.kaced.org/images/files/CEDAW%20metni.pdf adresinden erişildi.
• Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği (2019). Kavramlar Sözlüğü. https://cinselsiddetlemucadele.org/wp-content/uploads/2020/02/KAVRAMLAR-SOZLUGU-2019-web-1.pdf adresinden erişildi.
• Coşkun, V. (2012). İnsan Hakları: Kaynağı, Felsefi Temelleri ve Gelişimi. İ. Dağı ve E. Gökalp (Ed.). İnsan Hakları ve Demokratikleşme Süreci (s. 2-31) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Council of The European Union (2011). 2011-2020 European Pact for Gender Equality. https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/lsa/119628.pdf adresinden erişildi.
• Delphy, C. (1999). Baş Düşman Patriyarkanın Ekonomi Politiği. (Çev: Hale Öz ve Lale Aykent Tunçman). İstanbul: Saf Yayınevi. (Kitabın orijinal basımı1998).
• Dökmen, Z. (2010). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojik Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Ecevit, Y. (2021). Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Temel Kavramları. Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin İzlenmesi Projesi. https://ceidizler.ceid.org.tr/Toplumsal-Cinsiyet-Esitliginin-Temel-Kavramlari-i218 adresinden erişildi.
• European Commission (2010). Strategy for Equality Between Women and Men 2010-2015. https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0491:FIN:EN:PDF adresinden erişildi.
• European Commission (2016). Strategic Engagement for Gender Equality 2016-2019. https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/24968221-eb81-11e5-8a81-01aa75ed71a1 adresinden erişildi.
• European Parliament (2020). Women in Parliaments. At a glance Infographic (Şubat, 2020). https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2020/646189/EPRS_ATA(2020)646189_EN.pdf adresinden erişildi.
• Gunven, L. (2003). Avrupa Birliği’nde İnsan Hakları. İ. I. Gül ve L. B. Tokuzlu (Çev ve Yay.Haz.). Avrupa Birliği Hukuku (s. 98- 107) içinde. İstanbul: Şefik Matbaası.
• Héritier, F. (2014). İnsanlığın Şafağında. F. Heritier, M. Perrot, S. Agacinski, N. Bacharan (Ed.). Kadınların En Güzel Tarihi (s.1-52) içinde. (Çev: Yonca Aşçı Dalar). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İçel, K. (2000). Kopenhag kriterleri bağlamında Türk Ceza Hukuku. Anayasa Yargısı Dergisi, 17, 402-408.
• Kandiyoti, D. (2019). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar. Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayınevi.
• Kant, I. (2002). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. (Çev: İoanna Kuçuradi). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları. (Kitabın orijinal basımı1876).
• Karluk, R. (2011). Avrupa Birliği Kuruluşu Gelişmesi Genişlemesi Kurumları. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Keskin Ata, F. (2013). Avrupa Birliği ve İnsan Hakları. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Keskin Ata, F. (2020). Protection of Human Rights in the Framework of the United Nations. H. Tepe ve D. Ş. Akdemir (Ed.). Human Rights (s. 112-140) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Koray, M. (2005). Avrupa Toplum Modeli. İstanbul: İmge Yayınevi.
• Koray, M. (2011). Avrupa Birliği ve Türkiye’de “Cinsiyet” eşitliği politikaları: Sol-Feminist bir eleştiri. Çalışma ve Toplum Dergisi, 29, 13-53.
• Kuçuradi, İ. (2003). İnsan ve Değerleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Kuçuradi, İ. (2006). Etik. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Kuçuradi, İ. (2014). Uludağ Konuşmaları Özgürlük, Ahlak, Kültür Kavramları. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Lizbon Anlaşması, 2009. https://antlasmalar.com/wp-content/uploads/2017/07/lizbon.pdf adresinden erişildi.
• Morgil, O. (2006). Kopenhag ekonomik kriterleri ve Türkiye’nin uyum süreci. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 5(2), 91-102.
• Oakley, A. (1985). Sex, Gender and Society. Aldershot: Gower/ Maurice Temple Smith.
• Özen, Ç. (2013). Uluslararası Örgütlere Giriş. Ç. Özen ve Ö. Tonus (Ed.). Uluslararası Örgütler (s. 2-25) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Sancar, S. (2020). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti, Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şimga, H. (2018). Kadın ve İnsan Hakları. Maltepe Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi ve UNESCO Felsefe ve İnsan Hakları Kürsüsü Bülteni, 4, 4-5. http://openaccess.maltepe.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12415/3343/1.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden erişildi.
• Türkmen, F. (2003). Türkiye, Avrupa Birliği ve İnsan Hakları. İ. I. Gül ve L. B. Tokuzlu (Çev ve Yay Haz.). Avrupa Birliği Hukuku (s. 83-98) içinde. İstanbul: Şefik Matbaası
• Von der Leyen, U. (2021). Speech by President von der Leyen at the European Parliament Plenary on the conclusions of the European Council meeting of the 25-26 March 2021 and the outcome of the high-level meeting between the EU and Turkey. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/speech_21_1965 adresinden erişildi.
• http-1: T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı, Avrupa Birliğinin Kurumları. https://www.ab.gov.tr/avrupa-birliginin-kurumlari_45641.html adresinden erişildi.
• http-2: Why do we need the Charter? https://ec.europa.eu/info/aid-development-cooperation-fundamental-rights/your-rights-eu/eu-charter-fundamental-rights/why-do-we-need-charter_en adresinden erişildi.
• http-3: Past Annual Reports on Gender Equality. https://ec.europa.eu/info/publications/past-annual-reports-gender-equality_en adresinden erişildi.
• http-4: A Union of Equality: Gender Equality Strategy 2020-2025. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=COM:2020:152:FIN adresinden erişildi.
• http-5: Avrupa Birliği'nin Genişlemesi. (2020, Mayıs 21). T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı. https://www.ab.gov.tr/avrupa-birliginin-genislemesi_109.html adresinden erişildi.
• http-6: European Parliament. Historical Archives. https://historicalarchives.europarl.europa.eu/en/fonds/members adresinden erişildi.
• http-7: European elections results. (2021, September 21). European Parliament. Constitutive session. https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/press-tool-kit/6/european-elections-results-1979-2019 adresinden erişildi.
• http-8: Women gaining ground in the European Parliament. (2019, May 25). France 24. https://www.france24.com/en/20190525-women-gaining-ground-european-parliament adresinden erişildi.
• http-9: Women in the European Parliament (infographics). (2019, September 9). News European Parliament https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/society/20190226STO28804/women-in-the-european-parliament-infographics adresinden erişildi.
• http-10: European Parliament. MEPs Full List. https://www.europarl.europa.eu/meps/en/full-list/all adresinden erişildi.
• http-11: European Parliament. Historical Archives. Former Presidents of the European Parliament. https://historicalarchives.europarl.europa.eu/en/fonds/former-presidents adresinden erişildi.
• http-12: European Parliament. Who’s Who. The Bureau. https://www.europarl.europa.eu/infographic/who-s-who/the-bureau/index_en.html adresinden erişildi.