İNSAN-TEKNOLOJİ ETKİLEŞİMİ ÖLÇEĞİ (İTEÖ) GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 2, 61 - 77, 29.06.2023

Kemal Kamacı Murat Öz

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1179845

Öz

Bu çalışma ile işletmelerde insan-teknoloji etkileşimi üzerine geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu büyük ölçekli işletmelerin yönetici pozisyonundaki personelleri oluşturmuş ve 416 personel çalışmaya dâhil edilmiştir. Örneklem seçimi, kolayda örnekleme yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Kapsamlı bir literatür taraması ile ilk etapta 80 maddelik soru havuzu oluşturulmuştur. Elde edilen verilere KFA uygulanmış ve yapı geçerliliği sağlanmış, 3 boyut ve 17 maddeden oluşan nihai ölçek elde edilmiştir. Ölçeğin boyutları istihdam, verimlilik ve bireysel olarak adlandırılmıştır. İnsan-Teknoloji Etkileşimi Ölçeği’nin Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı hesaplanmış ve yüksek düzeyde güvenilir olduğu sonucuna ulaşılmıştır. KFA neticesinde elde edilen 3 boyutlu ölçeğin yapı geçerliliği DFA ile doğrulanmıştır. Araştırma sonuçları İnsan-Teknoloji Etkileşimi Ölçeği’nin geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

İnsan-Teknoloji, Etkileşim, Ölçek Geliştirme, İstihdam, Verimlilik, Bireysel

Destekleyen Kurum

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü

Proje Numarası

01-D-21

HUMAN-TECHNOLOGY INTERACTION SCALE (HTIS) DEVELOPMENT STUDY

Öz

This study aimed to develop a valid and reliable scale on human-technology interaction in businesses. The working group consisted of the personnel in the managerial position of large-scale enterprises. 416 personnel were included in the study. Sample selection was carried out by convenience sampling method. A question pool of 80 items was created with the literature review. Construct validity was ensured by applying EFA to the obtained data, and the final scale consisting of 3 dimensions and 17 items was obtained. Dimension designations; employment, productivity and individuality. The Cronbach Alpha internal consistency coefficient of the scale was calculated and concluded that it was highly reliable. Construct validity of the scale was confirmed by CFA. The results of the research showed that the Human-Technology Interaction Scale is a valid and reliable scale.

Anahtar Kelimeler

Human-Technology, Interaction, Scale Development, Employment, Productivity, Individuality

Proje Numarası

01-D-21

Kaynakça

• Aylak, B. L., Kayıkçı, Y., & Taş, M. A. (2020). “Türkiye’de Lojistik Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Dijital Trendlerinin İncelenmesi”, Journal of Yasar University, 15(57), 98–116.
• Banger, G. (2016). “Endüstri 4.0 ve Akıllı İşletme”, Ankara: Dorlion Yayınları.
• Banta, D. (2009). “What İs Technology Assessment? International Journal of Technology Assessment in Health Care”, 25(SUPPL.S1), 7–9. doi:10.1017/S0266462309090333
• Bär, K., Herbert-Hansen, Z. N. L., & Khalid, W. (2018). “Considering Industry 4.0 Aspects İn The Supply Chain For An SME”, Production Engineering, 12(6), 747–758. doi:10.1007/s11740-018-0851-y
• Barczak, A., Dembinska, I., & Marzantowicz, Ł. (2019). “Analysis of the Risk Impact of Implementing Digital”, Processes, 7(11), 815.
• Barreto, L., Amaral, A., & Pereira, T. (2017). “Industry 4.0 İmplications İn Logistics: An Overview”, Procedia Manufacturing, 13, 1245–1252. doi:10.1016/j.promfg.2017.09.045
• Boz, H. (2016). “Yöneticilerin Yetenek Yönetimi Yetkinliklerinin İşten Ayrılma Niyeti ile İlişkisinde Duygusal Bağlılık, Çalışmaya Tutkunluk ve İş Tatmininin Aracılık Etkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). “Bilimsel Araştırma Yöntemleri”, Ankara :Pegem Akademi.
• Çark, Ö. (2019). “Kurumsal Kaynak Planlama Uygulama ve Sonrasında Sistem Başarısını ve Kullanıcı Değerini Etkileyen Faktörler: Borsa İstanbul 100 Araştırması”, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Coetzer, J., Kuriakose, R. B., & Vermaak, H. J. (2020). “Collaborative Decision-Making for Human-Technology Interaction-A Case Study Using an Automated Water Bottling Plant”, Journal of Physics: Conference Series, 1577(1). https://doi.org/10.1088/1742-6596/1577/1/012024
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2018). “Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları”, Pegem Atıf İndeksi, 1–414.
• Facchini, F., Olésków-Szłapka, J., Ranieri, L., & Urbinati, A. (2020). “A maturity model for logistics 4.0: An empirical analysis and a roadmap for future research”, Sustainability (Switzerland), 12(1), 1–18. https://doi.org/10.3390/SU12010086
• Filizöz, B., & Orhan, U. (2018). “İnsan kaynakları yönetimi bağlamında endüstri 4.0 : Bir yazın çalışması”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 110–117.
• Geary, K. J. (2020). “A Qualitative Case Study on ERP Systems in the Market Pros and Cons”, Northcentral University, California.
• Görün, F. (2019). “Endüstri 4.0 ve Beşeri Sermayenin Geleceği”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi/Journal of Social Policy Conferences, 67–88. https://doi.org/10.26650/jspc.2019.76.0004
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). “Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri”, (5.Baskı), Ankara:Seçkin Yayıncılık.
• Hancock, P. A., & Chignell, M. H. (2018). “On human factors”, Global perspectives on the ecology of human-machine systems, CRC Press,14–53.
• Hinkin, T. R. (1995). “A Review of Scale Development Practices in the Study of Organizations”, Journal of Management, 21(5), 967–988. https://doi.org/10.1177/014920639502100509
• Hoban, C. F. (1965). “From theory to policy decisions”, AV Communication Review, 13(2), 121–139.
• İslamoğlu, A. H., & Alnıaçık, Ü. (2014). “Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri”, İstanbul:Beta Yayınları.
• İşman, A. (2001). “Teknolojinin Felsefi Temelleri”, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1.
• Johannsen, G. (2009). “Human-Machine İnteraction. Control Systems”, Robotics and Automation, 21, 132–162.
• Kalaycı, Ş. (2014). “SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri”, (6.Baskı), Ankara:Asil Yayın Dağıtım.
• Kamacı, K., & Öz, M. (2021). “Teknolojik Yeniliklerin Tedarik Zinciri ve Lojistik Süreçlerinde Kullanılmasında İnsan-Teknoloji Etkileşimi”, Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karagöz, Y. (2017). “SPSS ve AMOS uygulamalı nitel-nicel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği”, (1.Baskı), Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, M. F. (2013). “Sürdürülebilir kalkınmaya yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması”, Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 175-193.
• Klumpp, M., Hesenius, M., Meyer, O., Ruiner, C., ve Gruhn, V. (2019). “Production logistics and human-computer interaction—state-of-the-art, challenges and requirements for the future”, International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 105(9), 3691–3709. https://doi.org/10.1007/s00170-019-03785-0
• Koç, E. (2013). “Bilim ve Teknoloji Çağında İnsan Olma Sorumluluğu (Etik Bilinç)”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 1–13.
• Lee, J. D. (2001). “Emerging Challenges İn Cognitive Ergonomics: Managing Swarms Of Self-Organizing Agent-Based Automation”, Theoretical Issues İn Ergonomics Science, 2(3), 238–250. Doi:10.1080/14639220110104925
• Leonhard, G. (2018). “Teknolojiye Karşı İnsanlık”, (Çev. Akkartal, Cihan ve Akkartal, İlker), İstanbul:Siyah X Yayınları.
• Man, Y., Lundh, M., & MacKinnon, S. (2019). “Towards a Pluralistic Epistemology: Understanding Human-Technology Interactions in Shipping from Psychological, Sociological and Ecological Perspectives”, TransNav, the International Journal on Marine Navigation and Safety of Sea Transportation, 12(4), 795–811. https://doi.org/10.12716/1001.12.04.20
• Marcel, G. (1973). “Tragic Wisdom And Beyond”, ABD:Northwestern University Press.
• Morgado, F. F. R., Meireles, J. F. F., Neves, C. M., Amaral, A. C. S., ve Ferreira, M. E. C. (2017). “Scale development: Ten main limitations and recommendations to improve future research practices”, Psicologia: Reflexao e Critica, 30(1), 1–20. https://doi.org/10.1186/s41155-016-0057-1
• Norros, L., Kaasinen, E., Plomp, J., & Rämä, P. (2003). “Human-Technology Interaction Research and Design: VTT Roadmap”, VTT Technical Research Centre of Finland.
• Özsoylu, A. F. (2017). “Endüstri 4.0”, Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 41–64
• Padem, H., Göksu, A., & Konaklı, Z. (2017). “Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı”, Sarajevo: International Burch University Yayınları.
• Rüßmann, M., Lorenz, M., Gerbert, P., Waldner, M., Justus, J., Engel, P. & Harnisch, M. (2015). “Industry 4.0: The Future of Productivity and Growth in Manufacturing Industries”, Boston Consulting Group, 9(1), 54–89.
• Schumacher, E. F. (1978). “Technology in Human Perspective”, Nebraska Journal of Economics and Business, 17(1), 7–21.
• Schumpeter, J. A. (2003). “Capitalism, Socialism and Democracy”, Modern Economic Classics-Evaluations Through Time, Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315270548-17.
• Shamim, S., Cang, S., Yu, H. & Li, Y. (2017). “Examining the Feasibilities of Industry 4.0 for The Hospitality Sector With The Lens of Management Practice”, Energies, 10(4). doi:10.3390/en10040499
• Taşdelen, V. (2022). “İnsan Açısından Teknoloji”, Academic Research in Educational Sciences 3(TSTU Conferance), 847-853.
• Teich, A. H. (1977). “Technology and Man’s Future”, New York: St. Martin’s Press.
• Tekin, M., & Ömürbek, N. (2016). “Endüstri 4.0’da Teknoloji Yönetimi” (1.Baskı.), Konya.
• Wierzbicki, A. P. (2015). “What is Technology?” Technen: Elements of Recent History of Information Technologies with Epistemological Conclusions, Springer, 31-55.
• Yaşar, M. (2014). “Bilimsel Araştırma Yöntemleri Dersine Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması: Geçerlik ve Güvenirlik”, Eğitim Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 4(2), 109–129.