Türkiye'deki Birinci Basamak Sağlık Merkezlerinde Sağlıklı Beslenme ve Obezite Hizmetlerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 1, 60 - 69, 30.01.2021

Çağrı Emin Şahin , Mehmet Akif Sezerol , Muhammed Atak

https://doi.org/10.21673/anadoluklin.743525

Cited By: 6

Öz

Amaç: Dünyada beslenme ilişkili sağlık sorunları önde gelen problemler arasında yer almaktadır. Çalışmamızın amacı birinci basamak sağlık hizmet birimi olan sağlıklı hayat merkezi diyabet ve obezite biriminde verilen diyetisyenlik hizmetlerinin obezitenin kontrolündeki etkinliğini araştırmaktır.

Gereç ve Yöntemler: Bu çalışma 01/01/2017–30/06/2018 tarihleri arasında İstanbul’un bir ilçesinde son yıllarda popülerleşen sağlıklı hayat merkezi diyabet ve obezite danışma biriminde çalışan diyetisyene başvuran kişilerin verileri üzerinden yapılmıştır. Başvuru esnasında diyetisyen tarafından kişilerin demografik bilgileri, aile öyküsü, beslenme takviyesi alma durumları, hastalık ve ilaç bilgileri kaydedilmiştir. Ayrıca kişilerin vücut ağırlığı, boy uzunluğu, vücut yağ ölçümü yapılmış ve vücut-kitle indeksi (VKİ) hesaplanarak veri tabanına girilmiştir. Ölçümler her başvuru sırasında tekrarlanmış ve kaydedilmiştir. Araştırma evrenini, kilo vermek amacıyla birime başvuran, en az bir kontrolüne gelmiş, VKİ normal düzeyin üzerinde olan yetişkin bireyler oluşturmaktadır.

Bulgular: Diyetisyen hizmetini kullanan 904 danışandan, 310’u (%34,3) kontrol randevularına gelmemiştir. Araştırmada değerlendirilen 446 danışandan 422’si (%94,6) kadındır. Birinci derece akrabada obezite olma durumu %75,8’dir. Danışanların ilk durumları VKİ’lerine göre sınıflandırıldığında; %31,4’ü kilolu, %58,7’si obez ve %9,9’u morbid obezdir. Kronik hastalık durumları sorgulandığında 244 kişinin (%54,7) eşlik eden kronik hastalığı olduğu bilgisi edinilmiştir. Ortalama yağ kaybı 2,6 (±4,0) ve ortalama kilo kaybı 3,1 (±3,6)’dir.

Sonuç: Diyabet ve obezite danışma birimlerinden kadınlar daha yüksek oranla yararlanmaktadır. Literatür incelendiğinde koruyucu sağlık hizmetlerinin kullanımında kadınların ön plana çıktığı görülmüştür. Danışanların bir kısmının tanılı olup, ilaç kullanmadıkları anlaşılmaktadır. Bu durumla ilgili diyetisyenlerin danışanlarını uyarmaları ve hatırlatmaları yönünde telkine tabi tutulmaları yerinde olacaktır. Danışanların yaşı büyüdükçe, kilo verme başarılarının anlamlı derecede artmış olduğu tespit edilmiştir. Kilolu bireylerin aile hekimleri takiplerinde diyetisyenlere yönlendirilmesi periyodik olarak hekimlere hatırlatılmalıdır. Herhangi bir kronik hastalık tanısı almış bireyin muhakkak diyetisyene yönlendirilmesi, uzman hekim tarafından kontrollerde ilaç uyumunun ve diğer sorgulanan konuların yanında muhakkak diyet ve egzersiz uyumlarının da sorgulanması önem arz etmektedir. Sunulan sağlık hizmeti, kilo verdirme açısından başarılı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sağlıklı hayat, obezite, birinci basamak, vücut kitle indexi

Destekleyen Kurum

yoktur.

Assessments of Healthy Diet and Obesity Services on Primary Health Care Centers in Turkey

Öz

Aim: One of the leading health problems is nutrition related chronic conditions. The aim of our study is to investigate the effectiveness of dietician services in the control of obesity provided in primary health care unit.

Materials and Methods: This study was carried out between 01/01/2017–30/06/2018 in a district of Istanbul on the data of people who applied to dietician working in diabetes and obesity counseling unit, which became a popular service recently. During the application, demographic information, family history, nutritional supplements history, disease and drug information were recorded. In addition, body weight, height, body fat measurements and body-mass index (BMI) was calculated. The measurements were repeated during each examination. The research population consists of adult individuals who have applied to the unit for weight loss, whose BMI is above the normal level and have at least one control.

Results: Patients did not come to the control appointments are 310 patients (34,3%) of all 904 patients whose first examination. 422 (94,6%) were women of the 446 patients evaluated in the study. Obesity rate in the first degree relative is 75,8%. When the first cases of patients are classified according to their BMI; 31,4% are overweight, 58,7% are obese and 9,9% are morbidly obese. When chronic disease states were questioned, it was learned that 244 people (54,7%) had accompanying chronic diseases. The average fat loss is 2,6±4,0 and the average weight loss is 3,1±3,6.

Conclusion: Women benefit more from the diabetes and obesity counseling units. There is also high use of primary health services in the related literature. It is understood that some of the patients do not use drugs despite they are diagnosed. It would be appropriate for dietitians to warn and remind their patients about this. It is found that as the age of the clients grew, their weight loss successes increased significantly. It should be reminded periodically that overweight individuals are directed to dietitians in the follow-up of family physicians. It is important to direct an individual diagnosed with any chronic disease to dietician and asked the compliance of the diet and exercise as well as drug compliance and other issues, by the attending physician. The service for weight loss is found successful.

Anahtar Kelimeler

Health center, obesity, primary health care, body-mass index

Kaynakça

• World Health Organization. Thirteenth General Programme of Work 2019-2023. 2018.
• World Health Organization. Preventing Chronic Diseases a vital investment. 2015.
• T.C. Sağlık Bakanlığı ve Hacettepe Üniversitesi. Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010.
• Beslenme Durumu ve Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Sonuç Raporu, 2014.
• Türkiye İstatistik Kurumu. Türkiye Sağlık Araştırması. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni. 2017;24573.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2018. Ankara.
• Baltacı D, Ünalacak M, Kara İH, Sarıgüzel YC. Birinci basamakta obezite tedavisi. Turkiye Klinikleri J Fam Med-Special Topics. 2015;6(3):96-102.
• Kurt AK, Zoba CA, Ateş E, Set T. Birinci basamakta obezite yönetimi. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi. 2019;11:55-60.
• Beslenme Danışmanlığı (shm.saglik.gov.tr) https://shm.saglik.gov.tr/hizmetlerimiz/3-beslenme-danismanligi.html (Son Erişim tarihi: 29.04.2020)
• Kılıç D, Çalışkan Z. Sağlık hizmetleri̇ kullanımı ve davranışsal model. NEÜ SBE Derg. 2014;2(2):192-206. Doğan N, Toprak D, Demir S. Afyonkarahisar ilinde obezite prevalansı ve ilgili risk faktörleri. Türkiye Klinikleri J Med Sci. 2011;31(1):122-32.
• Aydın Y, Celbek G, Kutlucan A, Onder E, Gungor A. Batı karadeniz bölgesinde obezite prevelansı: Melen Çalışması. Turk Jem. 2012;16:52-57.
• Baydur D, Karaman A. Obezi̇te nedeni̇yle di̇yeti̇syene başvuran ofi̇s çalışanlarında vücut ağırlığına yöneli̇k parametreleri̇n incelenmesi̇. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beslenme ve Diyetetik Yüksek Lisans Tezi. Aydın, 2019.
• Felitti VJ. Effects of 12-and 24-week multimodal interventions on physical activity, nutritional behaviors, and body mass index and its psychological predictors in severely obese adolescents at risk for diabetes. Perm J. 2010;14(3):29-37.
• Sharma S, Chuang RJ, Hedberg AM. Pilot-testing CATCH early childhood: A preschool-based healthy nutrition and physical activity program. American J Health Edu. 2011;42(1):12-23.
• Stage VC, Wilkerson K, Hegde A, Lisson S, Babatunde OT, Goodell LS. Head start administrator and teacher perceptions of parental influence on preschool children’s nutrition education. J Early Child Res. 2017;16(2):160-175.
• Campbell K, Hesketh K, Silverii A, Abbott G. Maternal self-efficacy regarding children's eating and sedentary behaviours in the early years: associations with children's food intake and sedentary behaviours. Int J Pediatric Obesity. 2010;5(6):501-508.
• Türkiye Diyabet Vakfı. TURKDİAB Diyabet Tanı ve Tedavi Rehberi 2019.
• Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. Hi̇pertansi̇yon Tanı Ve Tedavi̇ Kılavuzu 2018.
• Acemoğlu H, Ertem M, Bahçeci M, Tuzcu A. Tip 2 Diyabetes Mellituslu hastaların sağlık hizmetlerinden yararlanma düzeyleri. EAJM. 2006;38:89-95