Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuranlarda Sağlık Okuryazarlığı ile Kanser Bilgi Yükü İlişkisi

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 1, 108 - 117, 30.01.2021

Mehmet Sait Değer , Gülsüm Zoroğlu

https://doi.org/10.21673/anadoluklin.760739

Cited By: 8

Öz

Amaç: Bireyin sağlık okuryazarlığı düzeyi sağlıkla ilgili bilgiyi elde etme, anlama, değerlendirme süreçlerini ve sağlık hizmetlerini kullanımını etkiler. Bu çalışmada Bingöl Merkez Aile Sağlığı Merkezlerine başvuran 18 yaş üstü bireylerde sağlık okuryazarlığı ile kanser bilgi yükü arasındaki ilişkinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntemler: Araştırma Bingöl Merkez Aile Sağlığı Merkezlerinde, 18 yaş üstü 297 kişiyle yürütülmüş kesitsel tipte bir çalışmadır. Anket sosyo-demografik özellikler, ‘Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (TSOY-32)’ ve ‘Kanser Bilgi Yükü Ölçeği’ olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.

Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 32,67±9,61 bulunmuştur. Katılımcıların %56,1’i kadın, %65,5’i evli, %78,5’i lise ve üstü eğitim düzeyinde, %87,9’u il merkezinde yaşamakta ve %19,2’si hiç fiziksel aktivite yapmamaktadır. Katılımcıların sağlık okuryazarlığı düzeyi; %16,8 yetersiz, %25,6 sorunlu, %35,4 yeterli ve %22,2 mükemmel bulunmuştur. Fiziksel olarak aktif olanların kanser bilgi yükü daha az bulunmuştur (p<0,05). Sağlık okuryazarlığı indeks puanı ile kanser bilgi yükü toplam puanı arasında negatif yönlü zayıf bir ilişki (Spearman’s Korelasyon Katsayısı: -0,388 ve p <0,01) tespit edilmiştir.

Sonuç: Katılımcıların %57,6’sının sağlık okuryazarlığı düzeyi yeterli ve mükemmel seviyede bulunmuştur. Sağlık okuryazarlığı düzeyi arttıkça kanser bilgi yükü azalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık okuryazarlığı, kanser bilgi yükü, fiziksel aktivite

Destekleyen Kurum

Çalışmamızı destekleyen herhangi bir kurum yoktur.

Teşekkür

Çalışma süresince destek veren Uzm. Dr. Burak METE'ye teşekkür ederiz.

Relation Between Health Literacy and Cancer Information Overload in People Applying to Primary Healthcare

Öz

Aim: The health literacy level of an individual affects his/her access, understanding and evaluation of health-related information and use of healthcare services. This particular study aimed to explore the relation between health literacy and cancer information overload among adults who visit the Family Medicine Centers in Bingöl.

Materials and Methods: A cross-sectional trial was conducted with 297 adults who visit the Family Medicine Centers in Bingöl. The questionnaire consisted of three sections as; socio-demographic characteristics, “Turkish Health Literacy Scale (TSOY-32)” and “Cancer Information Overload Scale”.

Results: The mean age of the participants was 32.67±9.61. 56.1% of them were women, 65.5% were married, 78.5% had high-school and above educational level, 87.9% lived in the city center, and 19.2% did not used to get any physical activity. The health literacy levels of the participants were recorded as 16.8% inadequate, 25.6% problematic, 35.4% adequate and 22.2% excellent, respectively. The cancer information overload was lower who were physically active (p<0.05). A weak negative correlation was detected between the health literacy index scores and cancer information overload total score (Spearman’s Correlation Coefficient: -0.388 and p<0.01).

Conclusion: A total of 57.6% of the participants had sufficient and/or perfect level of health literacy. As the level of health literacy increased, the cancer information overload decreased.

Anahtar Kelimeler

Health literacy, cancer information overload, physical activity

Kaynakça

• Sezgin D. Sağlık okuryazarlığını anlamak. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi. 2014; Özel Sayı (3) Sağlık İletişimi: 73-92.
• Yılmaz M, Tiryaki Z. Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl ölçülür? DEUHFED. 2016;9(4):142-47.
• Echeverri M, Anderson D, Haas JM, Johnson ME, Serrano FSA, Nápoles AM. Testing the preliminary validity of a multidimensional framework for studying the effects of cancer health literacy on cancer screening behaviors among diverse populations. Int. J Environ. Res. Public Health. 2020;17(9):2-20.
• Nutbeam D. Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promot. Int.. 2000;15(3):259-267.
• Svendsen MT, Bak CK, Sørensen K, Pelikan J, Riddersholm SJ, Skals RK, ve ark. Associations of health literacy with socioeconomic position, health risk behavior, and health status: a large national population-based survey among Danish adults. BMC Public Health. 2020;20(565):2-12.
• Seidling HM, Mahler C, Strauß B, Weis A, Stützle M, Krisam J, ve ark. An electronic medication module to improve health literacy in patients with type 2 diabetes mellitus: pilot randomized controlled trial. JMIR Form Res. 2020;4(4):e13746.
• Ennis K, Hawthorne K, Frownfelter D. How physical therapists can strategically effect health outcomes for older adults with limited health literacy. J Geriatric Physcial Therapy. 2012;35:148-54.
• Nutbeam D, McGill1 B, Premkumar P. Improving health literacy in community populations: a review of progress. Health Promot. Int. 2018;33:901–11.
• Çopurlar CK, Kartal M. Sağlık Okuryazarlığı Nedir? Nasıl Değerlendirilir? Neden Önemli?. TJFM&PC. 2016;10(1):42-47.
• Uğurlu Z, Akgün HS. Sağlık kurumlarına başvuran hastaların sağlık okuryazarlığının ve kullanılan eğitim materyallerinin sağlık okuryazarlığına uygunluğunun değerlendirilmesi. Mersin Univ Sag Bil Derg. 2019;12(1):96-106.
• Chae J. Who avoids cancer information? Examining a psychological process leading to cancer information avoidance. J Health Commun. 2016;21:837-44.
• Güzel N, Bayraktar N. Kadınların meme kanserinin erken tanısına yönelik farkındalıklarının ve uygulamalarının belirlenmesi. HUHEMFAD-JoHUFoN. 2019;6(2):101-110.
• Kim K, A. Lustria ML, Burke D, Kwon N. Predictors of cancer information overload: findings from a national survey. Inf. Res. 2007;12(4):326.
• Çatı K, Karagöz Y, Yalman F, Öcel Y. Sağlık okuryazarlığının hasta memnuniyeti üzerine etkisi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2018;14(1):67-88.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2018), Türkiye sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili faktörleri araştırması. 1. Bas. Ankara: Sağlık Bakanlığı.
• Tanrıöver MD, Yıldırım HH, Demiray Ready N, Çakır B, Akalın E. (2014), Türkiye sağlık okuryazarlığı araştırması. 1. Bas. Ankara: Sağlık-Sen.
• Kutner M, Greenberg E, Jin Y, Paulsen C. The health literacy of America’s adults: results from the 2003 national assessment of adult literacy [Internet]. U.S. Department of Education. Washington, DC: National Center for Education Statistics. 2006 Sep;NCES 2006–483.
• Sørensen K, Pelikan JM, Röthlin F, Ganahl K, Slonska Z, Doyle G, et al. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). Eur J Public Health. 2015;25(6):1053-8.
• Özdinç A. (2020), Sağlıkta Adalet, Türkiye’de Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın etik analizi. 1. Bas. İstanbul: BETİM.
• Sentell T, Vamos S, Okan O. Interdisciplinary perspectives on health literacy research around the world: more important than ever in a time of COVID-19. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(3010):2-13.
• Aktaş H. Sağlık ve eğitimi değerlendirmede bir ölçme aracı; sağlık okuryazarlığı. Sağlık Bilimlerinde Eğitim Dergisi. 2018;1(1):12-16.
• Güven DY, Bulut H, Öztürk S. Sağlık Bilimleri Fakültesi öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi. Journal of History Culture and Art Research. 2018;7(2):400-409.
• Akbolat M, Kahraman G, Erigüç G, Sağlam H. Sağlık okuryazarlığı hasta-hekim ilişkisini etkiler mi?: Sakarya ilinde bir araştırma. TAF Prev Med Bull. 2016;15(4):354-63.
• Deniz S, Öztaş D, Akbaba M. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan sağlık personelinin sağlık okuryazarlığı düzeyi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Sakarya Tıp Dergisi. 2018;8(2):214-28.
• Ergün S. Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı. Kocaeli Medical J. 2017;6(3):1-6.
• Küçükali H, Ataç Ö, Özer O, Hayran O. Evaluation of individual health literacy among inpatients of different types of hospitals in Istanbul. Marmara Med J. 2020;33:61-6.
• Vozikis A, Drivas K, Milioris K. Health literacy among university students in Greece: determinants and association with self-perceived health, health behaviours and health risks. Arch Public Health. 2014;72(15):2-6.
• Baker DW, Gazmararian JA, Williams MV, Scott T, Parker RM, Green D ve ark. Health literacy and use of outpatient physician services by medicare managed care enrollees. J Gen Intern Med. 2004;9:215–20.
• Visscher BB, Steunenberg B, Heerdink ER, Rademakers J. Medication self-management support for people with diabetes and low health literacy: A needs assessment. PLoS One. 2020;15(4):1-13.
• İnci FH, Başkale HA, Ak PS. Kanser Bilgi Yükü Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması, geçerlilik güvenilirlik çalışması. Cukurova Med J. 2019;44(1):127-35.
• Kim K, Lustria MLA, Burke D, Kwon N. Predictors of cancer information overload: findings from a national survey. Information Research. 2007;12:1-29.
• Ousseine YM, Bouhnik AD, Watel PP, Eck As, Memoli V, Bendiane MK ve ark. The impact of health literacy on medico-social follow-up visits among French cancer survivors 5 years after diagnosis: The national VICAN survey. Cancer Med. 2020;9(12):1–12.
• Chae J. Who avoids cancer information? Examining a psychological process leading to cancer information avoidance. J Health Commun. 2016;21(8):37-44.
• Jensen JD, Carcioppolo N, King AJ, Scherr CL, Jones CL, Niederdieppe J. The cancer information overload (CIO) scale: establishing predictive and discriminant validity. Patient Educ Couns. 2014;94(1):90-6.
• Yılmazel G, Çetinkaya F. Sağlık okuryazarlığının toplum sağlığı açısından önemi. TAF Prev Med Bull. 2016;15(1):6.