Osmanlı tıp literatüründe Türkçe yazılan ilk bahnâmenin güncel üroloji açısından değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 2, 173 - 183, 24.05.2022

M. İhsan Karaman Adem Az

https://doi.org/10.21673/anadoluklin.1076048

Öz

Amaç: Çalışmamız, Musa b. Mes’ud tarafından çevrilen ve bilinen en eski Türkçe bahnâme örneğini güncel literatür ile mukayeseli olarak incelemektedir.

Yöntemler: İlk olarak, çevirinin el yazması orijinal nüshası transkribe edildi. Transkribe metnin son hali bulgular bölümünde analiz edildi. Tartışma bölümünde ise bulgular seksoloji, üroloji ve androlojinin güncel bilgileri çerçevesinde incelendi ve yorumlandı.

Bulgular: Eser daha ziyade cinsel sağlık ile ilgili destekleyici ve tedavi edici uygulamalardan bahsetmekle birlikte cinsellik ve cinsel yaşam ile ilgili tavsiyelerde de bulunmaktadır. Cinsel birleşme şekilleri, cinsel birleşme şekillerinin hangilerinin iyi ya da zararlı olduğu, cinsel ilişkinin zamanı ve sıklığı ile ilgili pek çok konu ele alınmıştır. Cinsel sağlığın korunması ile ilgili olarak da müellif özellikle cinsel gücün arttırılması ve erektil disfonksiyon konularında pek çok gıda, tekil ya da çoğul ilaç ve merhem önermektedir. Bunun yanı sıra kadın ve erkeğe yönelik diğer bir takım cinsel sağlık sorunlarına çözüm yolları bulmaya çalışmaktadır. Bu konular genel olarak sağlık bağlamında değerlendirilmekte, gerekli görüldüğü yerlerde dini bir bakış açısı da sağlanmaktadır.

Sonuç: İlginç bir şekilde, yazarın cinsel sağlık ve bitkisel veya hayvansal ilaçlar konusundaki tavsiyeleri mevcut literatürle tutarlıdır. Bununla birlikte, eserde geçen bazı bilgi ve öneriler tamamen mantıksız ve bilim dışıdır. Sonuç olarak bu çalışma, Türkçeye ilk tercüme edilen bahnamenin özgün bir incelemesidir. Bahnameleri bu yöntemle inceleyen başka bir çalışma yoktur. Bu nedenle çalışmamızın araştırma literatürüne önemli bir katkı sağlayacağına inanıyoruz.

Anahtar Kelimeler

androloji, bahnâme, cinsel hayat, cinsel sağlık, üroloji

Teşekkür

Çalışmanın fikri planlamasını birlikte tartıştığımız ve her bir adımına ilham kaynağı olan fakat makalenin kaleme alınmasından önce kaybettiğimiz değerli hocamız Prof. Dr. Hakan Ertin’in anısına...

The evaluation of the first bahnâme written in Turkish in the Ottoman medical literature concerning current urology

Öz

Aim: Our study investigates the oldest known Turkish example of the bahnâme, translated by Musa b. Mes’ud, in comparison with the current literature.

Methods: First, the original manuscript of the translation was transcribed in Latin. The final version of the text was analyzed in the results. In discussion, findings were examined and interpreted within the framework of current knowledge of sexology, urology, and andrology.

Results: Although the work mostly mentions supportive and therapeutic practices related to sexual health, it also provides advice on sexuality and sexual life, discussing several topics regarding sexual intercourse types, explaining which ones are beneficial or harmful, and their timing or frequency. The author recommends many foods and compounds or specific drugs and ointments to enhance sexual stamina and avoid erectile dysfunction. In addition, he also tries to find solutions to some other sexual health problems related to men and women. These issues are generally evaluated in the context of health; a religious perspective is also provided when needed.

Conclusion: Interestingly, the author’s recommendations on sexual health and herbal or animal drugs are consistent with the current literature. Nevertheless, some of the information and suggestions are entirely irrational and unscientific. Consequently, this study is an original investigation of the first translated bahname into Turkish. There is no other study examining the bahnames with this method. Thus, we believe that our work will be a significant contribution to the research literature.

Anahtar Kelimeler

andrology, bahnâme, sexual health, sexual life, urology

Kaynakça

• Özcan A. Bahname. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi; 1991: 489-90.
• Bayat AH. Türk-İslâm tıbbında Bahnameler ve Tifâşi’nin Rucû’u’ş-Şeyh ile’s-Sıbâh fi’l-Kuvveti ‘ale’l’Bâh’ı. İstanbul: Tıp tarihi araştırmaları; 2002;11:144-62.
• Uzel İ. Tuhfetü’l-Müteehhilîn evlilik armağanı. Tabip Mustafa Ebu’l-Feyz’den sadeleştirilmiş metin. Ankara: Kebikeç yayınları; 2005:6-15.
• Şeşen R, Akpınar C, İzgi C. Türkiye kütüphaneleri İslami tıp yazmaları kataloğu. İstanbul: IRCICA, 1984.
• Taşçı Aİ. Cinsel Eğitim. İstanbul: Yedirenk kitapları; 2001.
• Kokken S. Cinsel teknik. (Çev. Burak A.). 14. Basım. İstanbul: Yalçın yayınları; 1993.
• Gillan P, Gillan R. Sex therapy today. London: Open books publishing Ltd.; 1976.
• Westheimer RK. Encyclopedia of Sex. Newyork: Continuum international publishing group; 2002.
• Aslan Y, Atan A. Hormonal Hastalıklar ve Erkek Cinsel İşlev Bozuklukları. In: Resim S, Kadıoğlu A, editors. Erkek ve Kadın Cinsel Sağlığı. İstanbul: Türk Üroloji Akademisi Yayınları, 2016: 296.
• van Anders SM, Goldey KL, Bell SN. Measurement of testosterone in human sexuality research: methodological considerations. Arch Sex Behav. 2014;43(2):231-50.
• Demir S, Öztürk U, Resim S. Erektil Disfonksiyonlu Hastalarda Yeni Tedavi Yöntemleri. In: Resim S, Kadıoğlu A, editors. Erkek ve Kadın Cinsel Sağlığı. İstanbul: Türk Üroloji Akademisi Yayınları, 2016:111.
• Fortenberry JD, Orr DP, Zimet GD, Blythe MJ. Weekly and seasonal variation in sexual behaviors among adolescent women with sexually transmitted diseases. J Adolesc Health. 1997;20(6):420-5.
• Çakan M, Bozkurt AS. Erektil Disfonksiyonlu Hastalarda Cerrahi Tedavi¬. In: Resim S, Kadıoğlu A, editors. Erkek ve Kadın Cinsel Sağlığı. İstanbul: Türk Üroloji Akademisi Yayınları, 2016:101.
• Acar G, Akkoyunlu M. Erektil Disfonksiyonlu Hastalarda Kardiyak Değerlendirme. In: Resim S, Kadıoğlu A, editors. Erkek ve Kadın Cinsel Sağlığı. İstanbul: Türk Üroloji Akademisi Yayınları, 2016:61.
• Molkara T, Akhlaghi F, Ramezani MA, Salari R, Vakili V, Kamalinejad M, et al. Effects of a food product (based on Daucus carota) and education based on traditional Persian medicine on female sexual dysfunction: a randomized clinical trial. Electron Physician. 2018;10(4):6577-87.
• Nouri M, Khaki A, Fathi Azar F, Rashidi MR. The protective effects of carrot seed extract on spermatogenesis and cauda epididymal sperm reserves in Gentamicin treated rats. Yakhteh Medical Journal. 2009;11(3):327-33.
• Yu LL, Zhou KK, Parry J. Antioxidant properties of coldpressed black caraway, carrot, cranberry, and hemp seed oils. Food Chem. 2005;91(4):723-9.
• Hosseinzadeh H, Ziaee T, Sadeghi A. The effect of saffron, Crocus sativus stigma, extract and its constituents, safranal and crocin on sexual behaviors in normal male rats. Phytomedicine. 2008;15(6-7):491-5.
• Kotta S, Ansari SH, Ali J. Exploring scientifically proven herbal aphrodisiacs. Pharmacogn Rev. 2013;7(13):1-10.
• Shamsa A, Hosseinzadeh H, Molaei M, Shakeri MT, Rajabi O. Evaluation of Crocus sativus L. (saffron) on male erectile dysfunction: a pilot study. Phytomedicine. 2009;16(8):690-3.
• Heidary M, Vahhabi S, Reza Nejadi J, Delfan B, Birjandi M, Kaviani H, et al. Effect of saffron on semen parameters of infertile men. Urol J. 2008;5(4):255-9.
• Stein RA, Schmid K, Bolivar J, Swick AG, Joyal SV, Hirsh SP. Kaempferia parviflora ethanol extract improves selfassessed sexual health in men: a pilot study. J Integr Med. 2018;16(4):249-54.
• Mazaheri M, Shahdadi V, Nazari Boron A. Molecullar and biochemical effect of alcohlic extract of Alpinia galanga on rat spermatogenesis process. Iran J Reprod Med. 2014;12(11):765-70.
• Fedder MD, Jakobsen HB, Giversen I, Christensen LP, Parner ET, Fedder J. An extract of pomegranate fruit and galangal rhizome increases the numbers of motile sperm: a prospective, randomised, controlled, doubleblinded trial. PLoS One. 2014;9(9):e108532.
• Tajuddin, Ahmad S, Latif A, Qasmi IA. Aphrodisiac activity of 50% ethanolic extracts of Myristica fragrans Houtt. (nutmeg) and Syzygium aromaticum (L) Merr. & Perry. (clove) in male mice: a comparative study. BMC Complement Altern Med. 2003;3:6.
• Tajuddin, Ahmad S, Latif A, Qasmi IA. Effect of 50% ethanolic extract of Syzygium aromaticum (L.) Merr. & Perry. (clove) on sexual behaviour of normal male rats. BMC Complement Altern Med. 2004;4:17.
• Drewes SE, George J, Khan F. Recent findings on natural products with erectile-dysfunction activity. Phytochemistry. 2003;62(7):1019-25
• Virag R, Frydman D, Legman M, Virag H. Intracavernous injection of papaverine as a diagnostic and therapeutic method in erectile failure. Angiology. 1984;35(2):79-87.
• Levitt EE, Mulcahy JJ. The effect of intracavernosal injection of papaverine hydrochloride on orgasm latency. J Sex Marital Ther. 1995;21(1):39-41.
• Kim ED, el-Rashidy R, McVary KT. Papaverine topical gel for treatment of erectile dysfunction. J Urol. 1995;153(2):361-5.
• Lue T, Goldstein I, Traish A. Comparison of oral and intracavernosal vasoactive agents in penile erection. Int J Impot Res. 2000;12 Suppl 1:81-8.
• Porst H, Burnett A, Brock G, Ghanem H, Giuliano F, Glina S, et al. SOP conservative (medical and mechanical) treatment of erectile dysfunction. J Sex Med. 2013;10(1):130-71.
• Khera M, Goldstein I. Erectile dysfunction. BMJ Clin Evid. 2011;2011:1803.
• Hafez ES, Hafez SD. Erectile dysfunction: anatomical parameters, etiology, diagnosis, and therapy. Arch Androl. 2005;51(1):15-31.
• Kim ED, McVary KT. Topical prostaglandin-E1 for the treatment of erectile dysfunction. J Urol. 1995;153(6):1828-30.
• Goldstein I, Payton TR, Schechter PJ. A double-blind, placebo-controlled, efficacy and safety study of topical gel formulation of 1% alprostadil (Topiglan) for the in-office treatment of erectile dysfunction. Urology. 2001;57(2):301-5.
• Yap RL, McVary KT. Topical agents and erectile dysfunction: is there a place?. Curr Urol Rep. 2002;3(6):471-6.
• Ohebshalom M, Mulhall JP. Transdermal and topical pharmacotherapy for male sexual dysfunction. Expert Opin Drug Deliv. 2005;2(1):115-20.
• Padma-Nathan H, Hellstrom WJ, Kaiser FE, Labasky RF, Lue TF, Nolten WE, et al. Treatment of men with erectile dysfunction with transurethral alprostadil. Medicated Urethral System for Erection (MUSE) Study Group. N Engl J Med. 1997;336(1):1-7.
• Hanchanale V, Eardley I. Alprostadil for the treatment of impotence. Expert Opin Pharmacother. 2014;15(3):421-8.
• Gökçe Mİ, Yaman Ö. Erekt¬il D¬isfonksi¬yonlu Hastalarda Cerrahi Dışı Tedaviler. In: Resim S, Kadıoğlu A, editors. Erkek ve Kadın Cinsel Sağlığı. İstanbul: Türk Üroloji Akademisi Yayınları, 2016: 69.
• Padma-Nathan H, Steidle C, Salem S, Tayse N, Yeager J, Harning R. The efficacy and safety of a topical alprostadil cream, Alprox-TD, for the treatment of erectile dysfunction: two phase 2 studies in mild-to-moderate and severe ED. Int J Impot Res. 2003;15(1):10-7.
• Herbenick D, Barnhart KJ, Beavers K, Benge S. Vibrators and other sex toys are commonly recommended to patients, but does size matter? Dimensions of commonly sold products. J Sex Med. 2015;12(3):641-5.
• Herbenick D, Reece M, Sanders S, Dodge B, Ghassemi A, Fortenberry JD. Prevalence and characteristics of vibrator use by women in the United States: results from a nationally representative study. J Sex Med. 2009;6(7):1857-66.
• Yeni E. Kadın Cinsel İşlev Bozuklukları. In: Resim S, Kadıoğlu A, editors. Erkek ve Kadın Cinsel Sağlığı. İstanbul: Türk Üroloji Akademisi Yayınları, 2016: 359.
• McAninch JW. Disorders of the penis and male urethra. In: Tanagho EA, McAninch JW, editors. Smith’s general urology 15th ed. Stamford, CT: Appleton & Lange; 2000: 661-75.
• Korgali E, Asdemir A. Priapizm ve tedavisi. Turkiye Klinikleri J Urology - Special Topics. 2017;10(4), 299-307.
• Pryor J, et al. Priapizm, peyronie hastalığı, penil rekonstrüktif cerrahi. In: Lue TF, et al., editors. Seksüel tıp, erkek ve kadında seksüel fonksiyon bozuklukları. İstanbul: İstanbul Medikal Yayıncılık; 2006: 385.
• Salonia A, Eardley I, Giuliano F, Hatzichristou D, Moncada I, Vardi Y, et al. European Association of Urology guidelines on priapism. Eur Urol. 2014;65(2):480-9.
• Ozan T, Orhan İ. Priapizm. Erkek ve Kadın Cinsel Sağlığı. In: Resim S, Kadıoğlu A, editors. Erkek ve Kadın Cinsel Sağlığı. İstanbul: Türk Üroloji Akademisi Yayınları, 2016: 465.