Evaluation of antinuclear antibody (ANA) results by indirect immunofluorescence method

Yıl 2025, Cilt: 30 Sayı: 3, 446 - 452, 25.09.2025

Bahar Özdemir , Fatma Avcıoğlu

Öz

Aim: Anti-Nuclear Antibody (ANA) is the most commonly used antibody in the diagnosis of autoimmune diseases. Almost all clinical departments request ANA testing and unnecessary test orders can lead to increased costs and inefficient use of laboratory resources. In this study, we aimed to draw attention to the pattern distribution of ANA test results, the relationship between clinical departments and results, and rational ANA test ordering in terms of appropriateness of test orders.

Methods: ANA results of 8957 patients whose ANA test was requested from patient serum samples received by the microbiology laboratory were retrospectively reviewed. ANA test was performed by indirect immunofluorescence (IIF) method. All patients were analysed in detail according to gender, age, outpatient clinic, ANA test result and pattern variation.

Results: ANA test was found to be positive in 2919 (33%) and negative in 6038 (67%) of the patients included in the study. The age group with the highest number of ANA test requests was 35-49 years old, and the highest number of ANA requests and the highest rate of positivity were observed in women. In patients with positive laboratory test results, there was a significant correlation between the type of positivity and gender (p<0.001) and age (p<0.001), but there was no significant correlation between the type of positivity and the outpatient clinic consulted (p=0.480). The department of internal medicine ordered the most ANA tests, while the highest rate of positivity was observed in the rheumatology clinic with a rate of 38.1% (1014). The most common pattern in all ANA positive patients was spotted pattern with a rate of 13.9% (1245).

Conclusion: In our study, although the highest number of test requests was made from the internal medicine clinic, the highest positivity rate was observed in the rheumatology clinic (38.1%). The fact that the most common ANA pattern in samples from all outpatient clinics was spotted pattern reveals the prevalence of this pattern. The findings obtained suggest that ordering ANA tests in line with clinical indications may provide a potential contribution to the utilisation of laboratory resources.

Anahtar Kelimeler

Antinuclear antibody , autoimmune disease , indirect immunofluorescence technique

İndirekt immünfloresan yöntemi ile çalışılan antinükleerantikor (ANA) sonuçlarının değerlendirilmesi

Öz

Amaç: Otoimmün hastalıkların tanısında en yaygın olarak kullanılan antikor Anti-Nükleer Antikor (ANA)’dur. Klinik bölümlerin neredeyse tümü ANA testi istemektedir ve gereksiz test istemleri maliyet artışına ve laboratuvar kaynaklarının verimsiz kullanımına yol açabilmektedir. Bu çalışmada, ANA test sonuçlarının patern dağılımına, klinik bölümlerle sonuç ilişkisine ve test istemlerinin uygunluğu açısından akılcı ANA tetkiki istemine dikkat çekilmesi amaçlanmıştır.

Yöntemler: Mikrobiyoloji laboratuvarına gelen hasta serum örneklerinden ANA testi istenen 8957 hastanın ANA sonuçları retrospektif olarak tarandı. ANA testi indirekt immunfloresan (IIF) yöntem ile çalışıldı. Tüm hastalar cinsiyet, yaş, poliklinik, ANA test sonucu ve patern çeşitliliğine göre ayrıntılı olarak incelendi.

Bulgular: Çalışmaya alınan hastaların 2919’unun (%33) ANA testi pozitif, 6038’inin (% 67) ANA testi negatif olarak saptandı. En fazla ANA testi istenen hasta yaş grubu 35-49 yaş aralığında, en fazla ANA istemi ve en sık pozitiflik oranı da kadınlarda görüldü. Laboratuvar test sonucu pozitif olan hastalarda, pozitiflik türü ile cinsiyet (p<0,001) ve yaş (p<0,001) arasında anlamlı ilişki bulundu, ancak pozitiflik türü ile başvurulan poliklinik arasında anlamlı ilişki görülmedi (p=0,480). En çok ANA test istemi yapan bölüm, iç hastalıkları bölümü iken en yüksek pozitiflik %38,1 (1014) oranı ile romatoloji kliniğinde görüldü. ANA pozitif olarak saptanan tüm hastalarda en fazla görülen patern, %13,9 (1245) oranı ile benekli patern oldu.

Sonuç: Çalışmamızda, en fazla test istemi iç hastalıkları kliniğinden yapılmış olsa da, en yüksek pozitiflik oranı romatoloji kliniğinde gözlenmiştir (%38,1). Tüm polikliniklerden gelen örneklerde en sık karşılaşılan ANA paterninin benekli patern olması, bu paternin yaygınlığını ortaya koymaktadır. Elde edilen bulgular, ANA testlerinin klinik endikasyonlar doğrultusunda istenmesinin, laboratuvar kaynaklarının kullanımında potansiyel bir katkı sağlayabileceğini düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Antinükleer antikor , indirek immunofloresan teknik , otoimmün hastalık

Etik Beyan

Bu çalışma, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurul Başkanlığı tarafından, Karar No: 2021/223 ile onaylanmıştır.

Teşekkür

Bu çalışmanın istatistiksel analiz aşamasında sağladığı değerli yönlendirme ve uzman görüşleri için Dr. Öğr. Üyesi Oya Kalaycıoğlu'na teşekkür ederiz. Kendisi, veri analizi sürecinde bizlere büyük destek olmuş ve istatistiksel yöntemlerin doğru uygulanmasına katkıda bulunmuştur.

Kaynakça

• Kılıçturgay K. İmmunoloji. Yenileştirilmiş 3.Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri; 2003.
• Bilgehan H. Temel Mikrobiyoloji ve Bağışıklık Bilimi. 9. Baskı. İzmir: Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi; 1999.
• Kokuludağ A. Otoantikorların doğru kullanımı. 7. Ulusal İç Hastalıkları Kongresi. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, İmmünoloji ve Alerji Bilim Dalı, İzmir, In 2005.
• Carpenter AB. Enfeksiyon hastalıklarının tanısında immünolojik yöntemler. İçinde: Murray PR, Baron EJ, Jorgensen JH, Landry ML, Pfaller MA, editörler. Klinik Mikrobiyoloji 9. baskı. Ankara; Atlas Kitapçılık; 2009. p.257–70.
• Turan Faraşat V, Ecemiş T, Doğan Y et al. Otoimmün hastaliklarin tanisinda antinükleer antikor tarama testlerinin değerlendirilmesi. 2. Uluslararası Lisansüstü Eğitim Kongresi, 2017.
• Ruacan Ş. Temel ve klinik mikrobiyoloji kitabı. Güneş Kitabevi. Prof. Dr. Şemsettin Ustaçelebi, Editor. Ankara; 1999. p.245–9.
• Delioğlu S. Antinükleer antikorların immünolojik tanı yöntemleri ile araştırılması (Yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi, Temel Tıp Bilimleri Bölümü, Mikrobiyoloji Anabilim Dalı;2014.
• Demirel S. Temel immünoloji. 2. baskı. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri; 2014.
• Aktar GS, Ayaydin Z, Onur AR, Vural DG, Temiz H. Bir eğitim ve araştirma hastanesinde ifa yöntemiyle çalişilan otoantikor sonuçlarinin retrospektif olarak değerlendirilmesi. Turkish J Immunol. 2017;5(3):77–81.
• Batu ED, Sönmez HE, Bilginer Y. Çocuk romatoloji polikliniğine anti-nükleer antikor (ANA) pozitifliği ile yönlendirilen hastaların özellikleri. Turkish J Pediatr Dis. 2019;1:13–8.
• Klinik örnekten sonuç raporuna uygulama rehberi 2. Baskı. Ankara: Klimud; 2016. p.23, 18.
• Azeez HJ, Bayram Y, Parlak M, Akyüz S, Güdücüoğlu H. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Anti-nükleer Antikor (ANA) Sonuçlarının Değerlendirilmesi. MRR. 2020;3(2):24-8.
• Karakeçe E, Atasoy AR, Çakmak G, Tekeoğlu İ, Harman H, Çiftci İH. Bir üniversite hastanesinde antinükleer antikor pozitiflikleri. Turkish J Immunol 2014;2(1):5–8.
• Çağlayan ES. Anti nükleer antikorların farklı yöntemlerle bakılması ve alt gruplarının karşılaştırması. Afyon Kocatepe Üniversitesi; 2006.
• Kaklıkkaya N, Karaman M, Kaşifoğlu N, et al. Otoantikorların laboratuvar tanısı rehberi [Internet]. 3. Baskı. Ankara; 2020. Erişim tarihi: Eylül 2025, erişim linki: https://www.klimud.org/public/uploads/content/files/Otoantikorlarin Lab Tanisi Rehberi_Ver3 2020.pdf
• Kavanaugh A, Tomar R, Reveille J, Solomon DH, Homburger HA. Guidelines for clinical use of the antinuclear antibody test and tests for specific autoantibodies to nuclear antigens. American College of Pathologists. Arch Pathol Lab Med. 2000;124(1):71-81.
• Chan EK, Damoiseaux J, Carballo OG, et al. Report of the First International Consensus on Standardized Nomenclature of Antinuclear Antibody HEp-2 Cell Patterns 2014-2015. Front Immunol. 2015;6:412.
• Duran K. Antinükleer antikor (ANA) sonuçları ile ekstrakte edilebilir nükleer antikorları (ENA) arasındaki ilişkinin araştırılması (Yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü / Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı;2015.
• Gürel Polat N, Safran N, Erten Yurdagül G. İmmünfloresan yöntemi ile belirlenen otoantikorlarda kadın/erkek dağılımı. Experimed. 2020;10(3):119–23.
• Çeliker S. Çocuk polikliniklerinde antinükleer antikor (ana)tetkik edilen hastaların retrospektif incelenmesi (Tıpta Uzmanlık Tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı; 2019.
• Özen Barut B, Emre U, Demir AS, Ünal A, Tekin İ. Nörolojik hastalarda ANA incelemesinin önemi. Nobel Medicus. 2013;9(2):74–8.
• Üsküdar Cansu D, Üsküdar Teke H, Gündüz E, Korkmaz C. Günlük pratikte ANA istemleri ve pozitifliklerinin kliniklere göre dağılımı. Ulus Romatol Derg. 2019;11(1):16–22.
• Afşar İ, Şener AG, Vural A, Hızlı N, Türker M. Anti nükleer antikorların pozitif saptandığı hastalarda immunoblotting test sonuçlarının değerlendirilmesi. Türk Mikrobiyol Cem Derg. 2007;37(1):39–42.
• Fritzler M, Wiik A. Otoantikorları tespit etmek için kullanılan ticari kitlerin kullanımı ve kötüye kullanılması. Içinde: Demographic Research 2003. s. 1-33 : 29
• Çelikbilek N, Özdem B, Açıkgöz Z. Evaluation of Anti-Nuclear antibody test results in clinical practice. J Microbil Infect Dis. 2015;5(2):63-8.