BERGAMALI GALENUS’UN TIBBİ SİSTEMİNE KISA BİR BAKIŞ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 7, 15.04.2022

Ahmet Acıduman

Öz

Antik Çağ’ın en büyük hekimlerinden birisi olan Bergamalı Galenus felsefe ve tıp eğitimi aldıktan sonra, İskenderiye’de anatomi üzerine çalışmış, ardından Bergama’ya dönerek gladyatörlere hekim olmuş,
sonrasında da Roma’ya giderek hekim olarak büyük bir ün kazanmıştır. Deneysel &zyoloji alanına katkı
yapan en önde gelen kişi ve ayrıca ilk deneysel nörolog olarak kabul edilen Galenus’un sisteminde her
şeyin bir amacı vardır. Organizmanın her bölümü daha önceden belirlenmiş bir amaca karşılık gelir ve
organlar işlevleriyle kusursuzca örtüşecek bir şekilde yaratılmışlardır. Galenus’un sisteminde hayatın esası
olan pneuma üç çeşittir. Pneuma pshychicon (hayvani ruh) beyinde otururken, pneuma zoticon (hayati
ruh) kalpte ve pneuma psychion (doğal ruh) karaciğerde bulunur. Galenus için vücut vardır, ama yalnızca
ruhun aletidir. Hristiyan dogmatizminin temel özellikleriyle uyumlu olan Galenus’un sistemi hızla Kilise’nin desteğini almış ve böylece otoritesi çok önemli bir destek kazanmıştır. Müslümanlar ve Yahudiler
de Galenus’un tek tanrılı sistemine değer vermişlerdir. Galenus’un 400’den fazla eser yazdığı söylense de
günümüze 140 kadarının ulaştığı bilinmektedir. Galenus’un &zyoloji ve patolojisi humoralizm ve Pisagorik sayılar bilgisinin anlaşılması zor ve yapay bir birleşimi olup, “doğal olanlar”, “doğal olmayanlar”
ve “doğaya karşı olanlar” doktrini üzerine temellendirilmiştir ve bu sistem Orta Çağ tıbbına yüzyıllarca
egemen olmuştur. Galenus’un sisteminde tedavi temelde diyete, ilaçlara ve boşaltmaya dayanır. Ancak
tedavi edici tedbirlerin biçimleri ve seçimi çok sayıda ve karmaşıktır. Antik çağdan başlayarak tüm Orta
Çağ boyunca hem Doğu dünyasında hem de Batı dünyasında egemen olan Galenus’un tıbbi sistemi, bir
başka deyişle Galenus’un temelde Humoral Patoloji Teorisine dayanan tıbbi anlayışı ve açıklamaları, yerini Rudolph Virchow’un Sellüler Patoloji Teorisine bırakarak, tarihteki rolünü tamamlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Galenus, Humoral patoloji teorisi, Antik Çağ’da tıp, Orta Çağ’da tıp, Tıp tarihi

BERGAMALI GALENUS’UN TIBBİ SİSTEMİNE KISA BİR BAKIŞ

Öz

Antik Çağ’ın en büyük hekimlerinden birisi olan Bergamalı Galenus felsefe ve tıp eğitimi aldıktan sonra, İskenderiye’de anatomi üzerine çalışmış, ardından Bergama’ya dönerek gladyatörlere hekim olmuş,
sonrasında da Roma’ya giderek hekim olarak büyük bir ün kazanmıştır. Deneysel &zyoloji alanına katkı
yapan en önde gelen kişi ve ayrıca ilk deneysel nörolog olarak kabul edilen Galenus’un sisteminde her
şeyin bir amacı vardır. Organizmanın her bölümü daha önceden belirlenmiş bir amaca karşılık gelir ve
organlar işlevleriyle kusursuzca örtüşecek bir şekilde yaratılmışlardır. Galenus’un sisteminde hayatın esası
olan pneuma üç çeşittir. Pneuma pshychicon (hayvani ruh) beyinde otururken, pneuma zoticon (hayati
ruh) kalpte ve pneuma psychion (doğal ruh) karaciğerde bulunur. Galenus için vücut vardır, ama yalnızca
ruhun aletidir. Hristiyan dogmatizminin temel özellikleriyle uyumlu olan Galenus’un sistemi hızla Kilise’nin desteğini almış ve böylece otoritesi çok önemli bir destek kazanmıştır. Müslümanlar ve Yahudiler
de Galenus’un tek tanrılı sistemine değer vermişlerdir. Galenus’un 400’den fazla eser yazdığı söylense de
günümüze 140 kadarının ulaştığı bilinmektedir. Galenus’un &zyoloji ve patolojisi humoralizm ve Pisagorik sayılar bilgisinin anlaşılması zor ve yapay bir birleşimi olup, “doğal olanlar”, “doğal olmayanlar”
ve “doğaya karşı olanlar” doktrini üzerine temellendirilmiştir ve bu sistem Orta Çağ tıbbına yüzyıllarca
egemen olmuştur. Galenus’un sisteminde tedavi temelde diyete, ilaçlara ve boşaltmaya dayanır. Ancak
tedavi edici tedbirlerin biçimleri ve seçimi çok sayıda ve karmaşıktır. Antik çağdan başlayarak tüm Orta
Çağ boyunca hem Doğu dünyasında hem de Batı dünyasında egemen olan Galenus’un tıbbi sistemi, bir
başka deyişle Galenus’un temelde Humoral Patoloji Teorisine dayanan tıbbi anlayışı ve açıklamaları, yerini Rudolph Virchow’un Sellüler Patoloji Teorisine bırakarak, tarihteki rolünü tamamlamıştır

Anahtar Kelimeler

Galenus, Humoral patoloji teorisi, Antik Çağ’da tıp, Orta Çağ’da tıp, Tıp tarihi