BİR ANADOLU EFSANESİ: AMASYALI SABUNCUOĞLU

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 18, 15.04.2022

İlter Uzel

Öz

Fatih Sultan Mehmed Devri (1451-1481) bilim ve kültür tarihi açısından büyük önem taşır. Bu dönemde
Batıda Rönesans henüz başlamamıştı ve Osmanlı dünyasında dönemin en ileri düzeyinde bir tıp söz
konusu idi. Şerefeddin Sabuncuoğlu böyle bir ortamda bir bilim ve kültür merkezi olan Amasya’da 1386
yılında doğdu, orada yetişti ve orada yaşadı. Devrinin tıbbını çok iyi bilen bir klinikçi, usta bir cerrah, aynı
zamanda iyi bir ressam ve hattat idi. Etiğe saygılı bir hekim ve öğretmendi. Sadece bilgili, ünlü ve saygıdeğer bir hekim olarak yalnız hasta tedavi etmekle kalmadı. Kalıcı ve orijinal nitelikte eserler verdi. Verdiği
bu eserler onun ileri görüşlü, sistem sahibi ve titiz bir yazar olduğunu da gösterir. Gerçekten de ilk çeviri
eseri olan Akrabadin (Farmakope) hasta tedavisi alanında o dönemin en önemli başvuru kaynağı idi.
Hastalıkların ilaçla tedavisi daha doğru deyişle tıbbi tedaviye yönelikti. Ardından 1465 yılında hazırladığı
ve dünya tıp tarihine mal olmuş Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye ise dünya cerrahi tarihinin baş yapıtlarından birisi olmayı hak etmiştir. Bu resimli kitabı aynı zamanda iyi bir ressam olan Sabuncuoğlu kendi el yazısı ile
hazırlamış ve “onun katında bilimden başka şey yoktur “dediği Fatih Sultan Mehmet’e armağan etmiştir.
Bu eserin yapılan tıbbi-cerrahi müdahaleleri açıklayan iki nüshasının resimlerini de o hazırlamıştır. Onun
diğer bir meziyeti de yazdığı eserlerde devrinin diğer bilim dillerini kullanmayıp bilinçli olarak ana dili
Türkçeyi tercih etmesi ve Türkçenin bilim dili olması ve halkının bilimden ana diliyle yararlanmasını
sağlamış olmasıdır.
Bu yazıda Sabuncuoğlu’nun yaşam öyküsüne ve bilinen tıbbi eserlerine ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Bunun yanında 85 yaşında iken yazdığı ve bizzat kendisinin hazırlayıp hayvanlarda veya kendi üzerinde başarıyla denedikten sonra hastalarına uyguladığı ilaç formüllerinden oluşan son eseri Mücerreb-Nâme’nin
Geleneksel, Tamamlayıcı ve Fonksiyonel Tıp araştırma ve uygulamalarına katkısı olabileceği vurgulanmıştır

Anahtar Kelimeler

Şerefeddin Sabuncuoğlu, Tıp Tarihi, Tıbbi İllüstrasyon, 15. Yüzyıl Tıbbı