ANADOLU'DA SOLUNUM YOLU HASTALIKLARI TEDAVİSİNDE GELENEKSEL OLARAK KULLANILAN LAMIACEAE BİTKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 3, 46 - 53, 31.12.2022

Golshan Zare , Neziha Yağmur Diker İffet İrem Tatlı Çankaya

Öz

Amaç: Anadolu, çeşitli topografya ve ikliminin
yanı sıra eski uygarlıklara ev sahipliği yapmış
zengin bitki örtüsüne sahip bir ülkedir. Anadolu’da
şifalı bitkilerin antik çağlardan bu yana pek çok
hastalığın tedavisinde geleneksel olarak
kullanımlarına ilişkin belgelerler mevcuttur.
Solunum yolu hastalıkları, dünya nüfusun
çoğunluğunun her yıl en az bir kere farklı
şiddetlerde yaşadığı yaygın hastalıklar arasındadır.
Bu hastalıklar oldukça bulaşıcı olabilir ve her yıl
milyonlarca insanın ölümüne neden olabilir. Bu
çalışmasında, Anadolu’da yapılmış etnobotanik ve
halk ilacı çalışmaları incelenerek, solunum yolu
hastalıklarının tedavisinde geleneksel olarak
kullanılan Lamiaceae familyası üyelerinin
değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Bu araştırmada, 1991-2020 yılları
arasında Türkiye’de yapılmış 187 etnobotanik
yayında, solunum yolu hastalıklarına karşı yaygın
kullanılan Lamiaceae familyasına ait bitkiler değerlendirilmiştir.
Bulgular: Çalışmanın sonucunda Anadolu’da,
öksürük, bronşit, astım, soğuk algınlığı, grip ve
nefes darlığı gibi solunum yolu hastalıklarının
tedavisinde geleneksel tıbbi bitki olarak 18 cins ve
101 kullanım kaydı ile Lamiaceae en önde gelen
bitki ailelerinden biridir. Söz konusu hastalıklara
karşı sırasıyla en çok Thymus L., Mentha L., Salvia
L., Origanum L., Sideritis L., Teucrium L., Melissa
L., Rosmarinus L., Stachys L., Thymbra L.
cinslerine ait taksonların kullanıldığı belirlenmiştir.
Halk arasında bu bitkilerin çeşitli kısımları tıbbi
çay olarak dahilen kullanılmaktadır.
Sonuç: Çeşitli çalışmalarda bu bitkilerin farklı
kısımlarından elde edilen ekstreler ve uçucu yağlar,
yüksek fenolik ve terpenik bileşik içerikleri
nedeniyle geniş bir antimikrobiyal ve antiviral etki
yelpazesi sergilemiştir. Aynı zamanda bu
taksonların çoğu, antitussif, antipiretik ve
antienflamatuvar aktivitelere de sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Lamiaceae, Halk ilaçları, Solunum yolu hastalıkları.