Tıbbi Laboratuvar Uygulamalarında Çevresel Yaklaşımlar

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 26 - 35, 24.06.2022

Burcu Sezgin , Murat Soyseven

Öz

Klinik kararların verilmesinde tıbbi laboratuvar uygulamalarının önemli bir yeri vardır. Tıbbi laboratuvarlarda sürekli devam eden tetkik ve araştırmalarda çok çeşitli ve çok miktarda kimyasal madde kullanılmaktadır. Bu maddelerin hem insan sağlığı hem de çevre açısından önemli etkileri vardır. Dolayısıyla bu maddelerin kullanımı dikkat gerektirmektedir. Çözücüler laboratuvarlarda en fazla kullanılan kimyasal maddelerdendir. Bu nedenle çözücünün özellikleri, maliyeti ve ulaşılabilirliği, bunun yanında güvenilirliği ve çevre dostu olması da önemlidir. Özellikle son yıllarda çevreci ve ekonomik laboratuvar uygulamalarına ilgi artmıştır. Laboratuvarlarda çözücü gerektirmeyen veya zorunlu durumlarda geleneksel çözücülerin yerini alabilecek yeşil çözücülerin kullanıldığı yöntemlere öncelik verilmektedir. Laboratuvarlarda oluşan çözücü atıklarının bertarafı da atık yönetiminin önemli bir konusudur. Bu derlemede tıbbi laboratuvarlarda sıklıkla kullanılan çözücülerin seçiminde dikkat edilmesi gereken özellikler çevreci bir bakış açısı ile özetlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tıbbi laboratuvar, Yeşil kimya, Yeşil çözücü, İyi laboratuvar uygulamaları.

Environmental Approaches in Medical Laboratory Applications

Öz

Medical laboratory practices have an important place in making clinical decisions. A wide variety of chemicals are used in continuous investigations and researches in medical laboratories. These substances have important effects on both human health and the environment. Therefore, the use of these substances requires attention. Solvents are among the most commonly used chemicals in laboratories. Therefore, the properties, cost and availability of the solvent, as well as its reliability and environmental friendliness are important. Especially in recent years, interest in environmental and economic laboratory applications has increased. Priority is given to methods using green solvents that do not require solvents or can replace conventional solvents in mandatory situations. Disposal of solvent wastes generated in laboratories is also an important issue of waste management. In this review, the features that should be considered in the selection of solvents that are frequently used in medical laboratories are summarized from an environmental perspective.

Anahtar Kelimeler

Medical laboratory, Green chemistry, Green solvent, Good laboratory practices.

Kaynakça

• Abacıoğlu, Y. (2014). Laboratuvar Güvenliği Rehberi. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı. Bulaşıcı Hastalıkların Sürveyansı ve Kontrolü Projesi, 3-21.
• Anastas P.T., & Warner J.C. (1998). Principles of green chemistry. Green chemistry: theory and practice, 29.
• Ardila‐Fierro, K. J., & Hernández, J. G. (2021). Sustainability assessment of mechanochemistry by using the twelve principles of green chemistry. ChemSusChem, 14(10), 2145-2162.
• Bal, C.G., & Aral, M. (2013). Quality management in medical laboratories: En ISO 15189 requirements for implementation. Sağlık Bilimleri Dergisi, 22(1), 81-85.
• Becker, J., Manske, C., & Randl, S. (2022). Green chemistry and sustainability metrics in the pharmaceutical manufacturing sector. Current Opinion in Green and Sustainable Chemistry, 33, 100562.
• Berkel, M., & Çağındı, Ö. (2014). Gıda Laboratuvarlarında Atık Yönetimi. Akademik Gıda, 12(3), 54-59.
• Byrne, F. P., Jin, S., Paggiola, G., Petchey, T. H., Clark, J. H., Farmer, T. J., Hunt, A. J., McElroy, C. R. & Sherwood, J. (2016). Tools and techniques for solvent selection: green solvent selection guides. Sustainable Chemical Processes, 4(1), 1-24.
• Capello, C., Fischer, U., & Hungerbühler, K. (2007). What is a green solvent? A comprehensive framework for the environmental assessment of solvents. Green Chemistry, 9(9), 927-934.
• Ergin, M., Erdoğan, S., & Erel, Ö. (2017). Biyokimya ve mikrobiyoloji laboratuvar personelinin tıbbi atık yönetimi konusundaki farkındalığı. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 74(2), 129-138.
• Hartonen, K., & Riekkola, M. L. (2017). Water as the first choice green solvent. In The application of green solvents in separation processes (pp. 19-55). Elsevier.
• Gu, Y., & Jerome, F. (2013). Bio-based solvents: an emerging generation of fluids for the design of eco-efficient processes in catalysis and organic chemistry. Chemical Society Reviews, 42(24), 9550-9570.
• Kara, G. (2019). Türkiye’deki Çevre Laboratuvarlarının Çevresel Sürdürülebilirliğinin Yeşil Laboratuvar Sertifikası İle Değerlendirilmesi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(1), 23-30.
• Prat, D., Wells, A., Hayler, J., Sneddon, H., McElroy, C. R., Abou-Shehada, S., & Dunn, P. J. (2016). CHEM21 selection guide of classical-and less classical-solvents. Green Chemistry, 18(1), 288-296.
• Sağlık Bakanlığı. (2014). Ulusal Mikrobiyoloji Standartları. Laboratuvar Güvenliği Rehberi. Ankara: Sağlık Bakanlığı.
• Tıbbi Laboratuvar Yönetmeliği (2013). T.C. Resmi Gazete, 28790, 9 Ekim 2013.