Bölgesel ve Küresel Aktörlerin Ortadoğu Merkezli Doğu Akdeniz Politikaları “Kıbrıs Çatışması ve Libya Mutabakatı”

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 15 - 28, 29.07.2020

Murat Ercan Mehmet Can Kılınç

Öz

Doğu Akdeniz, zengin enerji kaynaklarının tespit edilmesiyle birlikte bölgesel ve küresel güçler açsından önemli bir coğrafya haline dönüşmüştür. Bugün söz konusu coğrafyada küresel ve bölgesel aktörler faaliyetlerini sürdürmektedir. 2000’li yıllardan itibariyle bölgede Kıbrıs Adası önemini ikiye katlayarak küresel ve bölgesel güçlerin Ortadoğu’dan Doğu Akdeniz’e açılan kapısı konumuna gelmiştir. Özellikle Kıbrıs Rum Yönetimi, adadaki Türkleri yok sayarak kendini adanın tek temsilcisi ilan etmiş ve pek çok devlet ve uluslararası şirketlerle bölgede arama ve sondaj çalışmaları yapılabilmesi için ikili anlaşmalar yapmıştır. Uluslararası hukuka aykırı akdedilen bu anlaşmalar ile KRY, adanın etrafını parselleştirmiş ve uluslararası küresel enerji şirketlerini bölgeye davet ederek parsellere ayrılan bölgelerde faaliyet yapmaları adına bu şirketlere ruhsatlar vermiştir. KRY’nin bu girişimleri karşısında Türkiye ve KKTC uzun bir süre uluslararası hukuku dile getirerek itirazda bulunmuşlardır. İtirazlarla bir sonuç alamayan Türkiye ve KKTC, bölgedeki oyunları bozma adına önemli politik hamlelerde bulunmuşlardır. Bu doğrultuda Türkiye, Doğu Akdeniz bölgesinde ABD ve AB tarafından uygulanan yalnızlaştırma politikasını sekteye uğratmak için “Mavi Vatan “ anlayışını düstur edinerek Moskova, Tahran ve Pekin yönetiminin desteğini almak için ittifak oluşturmaya çalışmaktadır. Mamafih Doğu Akdeniz bölgesinde tespit edilen enerji kaynakları ve Ortadoğu coğrafyasında yaşanılan çatışmalar “düşmanımın düşmanı dostumdur” ittifaklarının doğmasına yol açmıştır. Fakat oluşturulan bu ittifaklar hem Ortadoğu hem de Doğu Akdeniz’de çatışmaları şiddetlendirmektedir. Bilhassa Ortadoğu’dan Doğu Akdeniz bölgesine tevarüs eden enerji, egemenlik ve hukuk oyunları ile senaryoları yeniden şekillenen dünya düzenindeki açmazları ortaya çıkarmaktadır. “Bölgesel ve Küresel Aktörlerin Ortadoğu Merkezli Doğu Akdeniz Politikaları Kıbrıs Çatışması ve Libya Mutabakatı” başlıklı bu çalışmada, bölgesel ve küresel güçlerin Ortadoğu’dan başlayan ve Doğu Akdeniz’e uzanan enerji, egemenlik ve hukuk mücadelesi analiz edilmektedir. Akabinde de küresel ve bölgesel güçlerin Doğu Akdeniz’deki rekabet sahası Kıbrıs politikaları ortaya konmaktadır. Ayrıca çalışmada Türkiye’nin bölgedeki dengeleri değiştiren ve bölgedeki siyasete yön veren Kıbrıs politikası ve hamleleri ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Akdeniz,, Enerji Kaynakları,, Kıbrıs Çatışması, Libya Mutabakatı

Kaynakça

• Ametbek, D. (2020). Rusya’nın Doğu Akdeniz’deki Tutumu, ANKASAM, https://orsam.org.tr/tr/dogu-akdenizde-turkiye-rusya-is-birligi-ve-libya-krizinin-ekonomi-politigi/, (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• Bayrak, Y. (2019). Doğu Akdeniz Bağlamında Rusya, TESPAM, https://www.tespam.org/dogu-akdeniz-baglaminda-rusya-yahya-bayrak/, (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• Bigaç, O. (2019). Avrıpa Birliği’nin Ortadoğu Politikası, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzincan, s.1.
• Birsel, H. & Duman O. Ö. (2015). Kıbrıs ve Doğu Akdeniz Enerji Sorunları, Uluslararası Tarih kongresi, Lefke Avrupa Üniversitesi, Lefke, s.8.
• Can, F. (2019). Doğu Akdeniz’de Ne Kadar Doğalgaz Rezervi Var?, Euronews, 31.12.2019, https://tr .euro news.com/2019/12/31/dogu-akdeniz-ne-kadar-dogal-gaz-rezervi-var-en-buyuk-payi-hangi-ulkeler-alacak, (Erişim Tarihi: 05.03.2020).
• Çakır, R. (2011). 2000’lerden İtibaren Doğu Akdeniz’de Enerji Alanında Yaşanan Gelişmelerin Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki Sorunlarına Etkisi”, Kara Harp Okulu, Savunma Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2011, s. 28.
• Çaşın, M. H. (2019). Türkiye-Libya anlaşmasının hukuki ve stratejik boyutları, https:// www.aa.com. tr/tr/analiz/turkiye-libya-anlasmasinin-hukuki-ve-stratejik-boyutlari/1668270, (Erişim Tarihi: 08.01.2020).
• Ercümen, M. A. (2016). “Doğu Akdeniz Enerji Rekabeti, İnsani Ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, Araştırma Rapor No.23, İstanbul.
• Güler, G. (2019). Türkiye, AB ve Rusya’nın Son Süreçteki Doğu Akdeniz Politikası, Türkiye Uluslararası ilişkiler Ve Strateji Merkezi, 15.09.2019, http://turksam.org/turkiye-ab-ve-rusyanin-son-surecteki-dogu-akdeniz-politikasi, (Erişim Tarihi:06.03.2020).
• Güneş, M. & Arslan T. (2018). Enerji Bağımlılığında Avrupa Birliği, Rusya, Türkiye Üçgeni ve Doğu Akdeniz Alanı, International Journal of Humanities and Education, 4(4), 32-60.
• İnat, K. (2019). Doğu Akdeniz Sorununun Nedenleri ve Türkiye’nin Politikası, https://www.setav.org/dogu-akdeniz-sorununun-nedenleri-ve-turkiyenin-politikasi/, (Erişim Tarihi: 04.03.2020).
• İncekaya, G. (2019). Libya ile varılan anlaşma Doğu Akdeniz›de dengeleri değiştirecekhttps://www.aa.com.tr/tr/libya/libya-ile-varilan-anlasma-dogu-akdenizde-dengeleri-degistirecek/1662149, (Erişim Tarihi: 04.04.2020).
• Kedikli, U. & Çağlayan, Ö. (2017). Enerji Alanında Bir Rekabet Sahası Olarak Doğu Akdeniz’in Önemi, Sosyal Bilimler Metinleri, 2017(1), 120-138.
• Kısacık, S. & Erenel, F. (2019). Doğu Akdeniz Güvenlik Algılamaları Bağlamında, Kalıcı Yapılandırılmış İşbirliği Savunma Anlaşması (The Permanent Structured Cooperation- PESCO) ve Enerji Güvenliği Meselelerinin Avrupa Birliği- Türkiye İlişkilerine Olası Yansımalarını Anlamak, Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, 2(1), 54.
• Özbey, H. G. (2018). Kıbrıs’ın Afrodit’i İsrail’in Leviathan’ı Mısır’ın Zohr’u, Gerçek Hayat, 05.03.2018, http://www.gercekhayat.com.tr/dunya/kibrisin-afroditi-israilin-leviathani-misirin-zohru/ (Erişim Tarihi: 05.03.2 020).
• Özdemir, Ç. (2018). Rusya’nın Doğu Akdeniz Stratejisi, SETA ANALİZ, 230, 1-16.
• Özkan, A. (2018). Doğu Akdeniz Rusya’nın Hâkimiyetine Giriyor, T24, https://t24.com.tr /yazarlar/akdogan-ozkan/dogu-akdeniz-rusyanin-hakimiyetine-giriyor,20977, (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• Sağsen, İ. (2019). Türkiye-Libya anlaşması: Doğu Akdeniz’de jeopolitik denklem değişiyor https://www.aa.com.tr/tr/analiz/turkiye-libya-anlasmasi-dogu-akdeniz-de-jeopolitik-denklem-degisiyor/1661248,(Erişim Tarihi: 07.04.2020).
• TRT HABER, (2019). Dış İşleri Sözcüsü Aksoy’dan AB’ye Libya Mutakabatı Tepkisi, https://www.trthaber.com/haber/gundem/disisleri-sozcusu-aksoydan-abye-libya-mutabakati-tepkisi-446501.html, (Erişim Tarihi: 05.03.2020).
• Varlı, İ. (2018). Leviathan’dan Afrodit’e Doğu Akdeniz’de Enerji Savaşı”, Birgün, https:/ / www.birgun.net/haber/leviathan-dan-afrodit-e-d-akdeniz-de-enerji-savasi-231128, (Erişim Tarihi:05.03.2020).
• Yeni Şafak, (2020). İsrail’ Yavuz’la Mesaj, https://www.yenisafak.com/gundem/israile-yavuzla-mesaj-3522446, (Erişim Tarihi:05.03.2020).
• Yorulmaz, R. (2019). Doğu Akdeniz’de Yeni Denklemler, Ortadoğu Araştırmaları Merkezi, https://orsam.org.tr/tr/dogu-akdenizde-yeni-denklemler/, (Erişim Tarihi: 07.03.2020).
• Yorulmaz, R. (2020). Doğu Akdeniz’de Türkiye- Rusya İş Birliği ve Libya Krizinin Ekonomi Politiği, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi, https://orsam.org.tr/tr/dogu-akdenizde-turkiye-rusya-is-birligi-ve-libya-krizinin-ekonomi-politigi/, (Erişim Tarihi: 20.04. 2020).