Monist ve Dualist Kuramlar Işığında Uluslararası Antlaşmaların Danıştay Kararlarına Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 39 - 52, 30.06.2021

Merve Gül Gün

Öz

Uluslararası hukuk ile ulusal hukuk arasında mevcut olan ilişkinin niteliği baştan itibaren tartışılan ve hala tam anlamıyla belirlenememiş bir olgudur. İlişkinin tespit edilme gayreti, uluslararası hukuk doktrininin önemini koruyan konularından olma özelliği göstermektedir. Uluslararası hukukun uygulama biçimlerinden biri olan uluslararası antlaşmaların ulusal hukuktaki yerinin belirlenmesi hususu devletlerin yükümlülükleri dahilinde olup uluslararası ilişkiler bakımından gün geçtikçe önem kazanmaktadır. İlişkinin ulusal hukuk boyutuyla yorumlanmasına yardımcı olmak amacıyla ortaya çıkan görüşler mevcuttur. Bu görüşlerden olan düalist görüş, bu hukuk sistemlerinin birbirinden ayrı iki farklı hukuk düzenleri olduğunu savunurken; monist görüş ise iki hukuk sisteminin aslında tek bir hukuk düzeninin bir parçası olduğu esasını benimsemektedir. Bu iki kuram incelendiğinde hukukumuzda tam anlamıyla olmasa da monist kurama yakın bir yaklaşım olduğu görülmektedir. Ancak bu durum mutlak özellik arz etmemekte, hukukumuzda yer yer düalist görüşlerin etkileri de görülmektedir. Uygulamada Danıştay kararlarında da benzer şekilde uygulanacak hukuka ilişkin değerlendirme yapılırken sadece uluslararası antlaşmaların isimleri zikredilerek ve konuyla ilgili monizm-dualizm ekseninde uygulanacak hukuka yönelik yorum yapılmaksızın karar tesisi yoluna gidilmektedir. Bu anlamda çalışmayla, önce klasik teorik görüşler ayrıntılı bir biçimde açıklanarak, uluslararası antlaşmalara uygulanması ve nihayet Danıştay’ın kararlarındaki uygulanacak hukukun tespiti hususundaki eğiliminin ne olduğu ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Monist kuram, Dualist kuram, Uluslararası antlaşma, Anayasa m.90, Danıştay

The Impact of International Treaties on Council of State Decisions By The Assessment of Monist and Dualist Theories

Öz

The nature of the relationship between international law and national law is a phenomenon that has been debated from the beginning and is still not fully determined. The effort to determine this relationship is one of the issues that preserve the importance of international law doctrine. Determining the place of international treaties in national law, which is one of the application forms of international law, is within the obligations of the states and becomes more and more important in terms of international relations. There are opinions that have emerged in order to help interpret the relationship in terms of national law. While the dualist theory argues that these legal systems are two separate legal system; The monist theory adopts the principle that two legal systems are actually a part of a single legal order. When these two theories are examined, it is seen that there is an approach close to the monist theory, although not fully in our law. However, this situation does not have an absolute feature, and the effects of dualist views are also observed in our law. In practice, while evaluating the law to be applied similarly in the decisions of the Council of State, only the names of the international treaties are mentioned and the decision is made without commenting on the law to be applied in the axis of monism-dualism. In this sense, firstly, it has been explained the classical theoretical views in detail, it has been tried to reveal what the tendency is regarding the application of international treaties and finally the determination of the law to be applied in the decisions of the Council of State.

Anahtar Kelimeler

Monist theory, Dualist theory, International treaty, Constitutional Article 90, Council Of State

Kaynakça

• Acer, Y. ve Kaya, İ. (2020). Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı ve İngilizce Özeti, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Akıllıoğlu, Tekin (1991), “Uluslararası İnsan Hakları Kurallarının İç Hukuktaki Yeri ve Değeri”, AÜSBF İnsan Hakları Merkezi Dergisi, I(2-3).
• Aksar, Y. (2019), Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk-I, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Akkutay, A. İ. (2007). “Uluslararası Antlaşmaların İç Hukuktaki Konumu ve Etkileri”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XI(1-2), 415-447.
• Aliefendioğlu, Y. (2008), “Uluslararası Sözleşmelerin İç Hukuk Karşısında Durumu”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 139. Yıl, Ankara: Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları, 153-166.
• Aybay, R. (2007), “Uluslararası Antlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri”, TBB Dergisi, (70), 187-213.
• Başlar, K. (2004), “Uluslararası Antlaşmaların Onaylanması, Üstünlüğü ve Anayasal Denetimi Üzerine”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni (Prof. Dr. Sevin Toluner’e Armağan, (1-2), 279-336.
• Bilgin, A. B. (2016). “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin İç Hukuktaki Yeri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(1), 81-129.
• Ergül, O. (2014). “Usulüne Göre Yürürlüğe Konulmuş Milletlerarası Antlaşmalar Kanun Hükmündedir”, Yıldırım Uler’e Armağan, Lefkoşe: Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları, 65-86.
• Fendoğlu, H. T. (2000). “Uluslararası İnsan Hakları Belgelerinin Uygulanmasında “Bağımsız Ölçü Norm” veya “Destek Ölçü Norm” Sorunu”, Anayasa Yargısı Dergisi, 17, 363-385.
• Gülmez, M. (2005). “Sendikal Haklara İlişkin Sözleşmelerin İç Hukuka Üstünlüğü ve Yasalarımızdaki Aykırılıklar”, Çalışma ve Toplum Dergisi, (4), 11-56.
• Güneysu, G. (2014). Uluslararası Hukuka Sosyolojik Bakış: George Scelle ve Uluslararası Hukuk Kuramı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 16, 4117-4137.
• Höbek, Tufan (2013), Türk Hukukunda Antlaşmaların Yapılması ve Yargısal Denetim, Adalet Yayınevi, Ankara.
• Kaboğlu, İ. (2007). Anayasa Yargısı- Avrupa Modeli ve Türkiye. Ankara: İmge Yayınevi.
• Oppenheim, L. (1912). International Law, Vol.I, Peace, London: Longmans, Green And Co.
• Özgün Tekin, E. (2019). “1982 Anayasası’nın 90. Maddesi Uyarınca Uluslararası Antlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri Sorunu”, İnternational Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 5(14), 137-149.
• Özkan, I. (2021). Hukukun Küreselleşmesi ve Ulusötesi Hukuk. İstanbul: Onikilevha Yayınları.
• Özkan, I. (2013). “Uluslararası Hukuk – Ulusal Hukuk İlişkileri”, Journal of Yaşar University, Prof. Dr. Aydın Zevkliler'e Armağan, 8, 2127-2175.
• Pazarcı, H. (2021), Uluslararası Hukuk Dersleri – I. Kitap. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Pazarcı, H. (2004), “Türk Hukukunda Antlaşmalar ile Yasaların Çatışması”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni (Prof. Dr. Sevin Toluner’e Armağan), (1-2), 651-674.
• Sur, M. (2020). Uluslararası Hukukun Esasları, Gözden Geçirilmiş 14. Baskı, İstanbul: Beta Yayınları.
• Toluner, S. (1973), Milletlerarası Hukuk ile İç Hukuk Arasındaki İlişkiler, İstanbul: Sulhi Garan Matbaası.
• Toluner, S. (2017), Milletlerarası Hukuk (Giriş, Kaynaklar), İstanbul: Beta Yayınevi.
• Tunç, H. (2000). “Milletlerarası Sözleşmelerin İç Hukuka Etkisi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye ile İlgili Örnek Karar İncelemesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, 17, 174-192.
• Yeşilyurt, N. İ. (2014). “Danıştay Kararlarında Uluslararası Antlaşmaların Normatif Değeri”, İnsan Hakları Yıllığı, 32, 1-29. “Uluslararası Sözleşmelere Atıf Yapılan Danıştay Kararları” Danıştay Dergisi, 2012, (129), 11-76.
• Danıştay 03.03.2006 tarih ve E: 2005/1 K: 2006/1 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/06/20060618-7.htm, (E.T: 10.05.2021).