Ortadoğu’da Bölgesel Kutuplaşma Dinamikleri ve Teorik Yansımaları

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 53 - 64, 30.06.2021

Mehmet Babacan

Öz

Bu çalışmada özellikle Arap Baharı devrimlerinden bu yana bölgesel ve küresel ölçekteki gelişmelerin etkisiyle Ortadoğu coğrafyasında belirginleşen kutuplaşma hareketleri ele alınacak ve bölge düzeyindeki bu dinamiğin hangi teorik yaklaşımla pratize edilebileceğine odaklanılacaktır. Ayrıca Arap Baharı devrimlerinin etkisi henüz dinmemişken bölgede Amerika Birleşik Devletleri (ABD) öncülüğünde hayata geçirilen İsrail ile diğer Ortadoğu devletlerini normalleştirme çabalarının bölgede birbirine rakip iki eksen temelinde ayrışma yarattığına ve bunun da bölgeye daha fazla istikrarsızlık getirdiğine de değinilecektir. Çalışmada ayrıca küresel aktörlerin bölgeye olan doğrudan müdahaleleri ve hamleleri ile değişen dengelere değinilerek netice itibariyle bütün bu açıklamalar teorik bir perspektiften okumaya elverecek şekilde analitik hale getirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Baharı, Bölgesel kutuplaşma, İbrahim Anlaşmaları, Ortadoğu

Regional Polarization Dynamics in the Middle East and Its Theoretical Reflections

Öz

In this study, especially the polarization movements that have become evident in the Middle East geography with the effect of regional and global developments since the Arab Spring revolutions, and which theoretical approach to practice this dynamic at the regional level that can be focused. And it will be noted that the seperation on the basis of two competing axes in the region, when the impact of the Arab Spring revolutions has not yet subsided, the efforts to normalize Israel and other Middle Eastern states led by the United States (US) has brought more instability to the region. In addition, in the study, by addressing the changing balances with the direct interventions and moves of global actors in the region, all these explanations will be made analytical so as to allow reading from a theoretical perspective.

Anahtar Kelimeler

Arab Spring, Regional polarization, Abraham Accords, Middle East

Kaynakça

• AA (2018) “DEAŞ, Kuzey Afrika’daki İstikrarsızlıktan Nemalanıyor”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/deas-kuzey-afrikadaki-istikrarsizliktan-nemalaniyor/1097952 (28.04.2021)
• AA (2020) “Arap Sokağı İsrail İle Normalleşmeye Karşı Çıkıyor”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/arap-sokagi-israil-ile-normallesmeye-karsi-cikiyor-/2017564 (18.04.2021)
• Altunışık, M.B. (2009) “Ortadoğu ve ABD: Yeni Bir Döneme Girilirken”, Ortadoğu Etütleri, 1(1), 69-81.
• Aral, B. (2020) “Yüzyılın Anlaşması mı, Yüzyılın İhaneti mi?”, Anadolu Ajansı (AA) https://www.aa.com.tr/tr/analiz/yuzyilin-anlasmasi-mi-yuzyilin-ihaneti-mi/1720064 (06.04. 2021)
• Arı, T. (2015) Amerika’da Siyasal Yapı, Lobiler ve Dış Politika, Bursa: Dora Yayınları.
• Arı, T. (2017) Geçmişten Günümüze Ortadoğu: Savaş, Siyaset ve Diplomasi, I. Cilt, 7. Baskı, Bursa: Alfa Yayınları.
• Arı, T. (2017) Geçmişten Günümüze Ortadoğu: Savaş, Siyaset ve Diplomasi, II. Cilt, Bursa: Alfa Yayınları.
• Babacan, M. (2020) “Suudi Arabistan’ın Kabuk Değişimi ve Körfez’den Kriz Bölgelerine Değişen Jeopolitik”, DİPAM Perspektif https://dipam.org/suudi-arabistanin-kabuk-degisimi-ve-korfezden-kriz-bolgelerine-degisen-jeopolitik/ (11.04.2021)
• Balcı, A. (2018) Ortadoğu ve Postkolonyalizm, İstanbul: Pınar Yayınları. (a)
• Balcı, A. (2018) “Realizm”, Şaban Kardaş ve Ali Balcı (ed.) Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram ve Konular içinde (s.119-146), 8. Baskı, İstanbul: Küre Yayınları. (b)
• Bayraktar, B. (2019) “Barış”, Mehmet Şahin (ed.) Ortadoğu: Aktörler, Unsurlar, Sistemler içinde (s. 105-152), İstanbul: Kopernik Yayınları.
• BBC (2017) “BM Genel Kurulu’nun En Önemli Kudüs Kararları”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42440136 (22.04.2021)
• Canlı, E. (2019) “Arap Baharı Yıllar İçinde Kışa Döndü”, Anadolu Ajansı (AA) https://www.aa.com.tr/tr/dunya/arap-bahari-yillar-icinde-kisa-dondu-/1363365 (24.04.2021)
• Çiçekçi, C. (2018) Arap Baharı Sonrası İsrail Dış Politikası: Kavram, Bağlam, Pratik ve Kuram, İstanbul: Kriter Yayınları.
• Çiçekçi, C. (2021) “Paryanın Hegemonyası: Arap Baharı Prizmasından İsrail’in Ortadoğu Politikaları”, Tarık Oğuzlu ve Ceyhun Çiçekçi (ed.) Küresel ve Bölgesel Güçlerin Ortadoğu Politikaları: Arap Baharı ve Sonrası içinde (s. 201-243), 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayınları.
• Çukur, S. (2020) “Kopenhag Okulu’nun Güvenlikleştirme Teorisi Bağlamında ABD’nin Irak Politikası: 2000-2008”, UPA Strategic Affairs, 1(1), 51-72.
• Duman, B. ve Alaca, M. (2020) “Kasım Süleymani ve Ebu Mehdi El-Mühendis’in ABD Tarafından Öldürülmesi ve Yansımaları”, ORSAM, https://orsam.org.tr/tr/kasim-suleymani-ve-ebu-mehdi-el-muhendisin-abd-tarafindan-oldurulmesi-ve-yansimalari/ (25.04.2021)
• Duran, B. ve Ardıç, N. (2018), “Arap Baharı”, Şaban Kardaş ve Ali Balcı (ed.) Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram ve Konular içinde (s.681-694), 8. Baskı, İstanbul: Küre Yayınları.
• Fiedler, R. (2010) “The United States’ Policy Toward the Middle East In The Post-Cold War Era: Hegemony or Leadership”, Toplum ve Demokrasi, 4 (8-9-10), 169-184.
• Ghamarai, el M. (2015) “Jemen-The Proxy War”, Securitologia, 2, 43-56.
• Golkarian, G. (2021) “Çin-İran Stratejik İşbirliği Anlaşması: Tahran İçin Bir Başarı Mı, Yoksa Bir Çaresizlik Göstergesi Mi?”, Uluslararası Politika Akademisi (UPA), http://politikaakademisi.org/2021/04/04/cin-iran-stratejik-isbirligi-anlasmasi-tahran-icin-bir-basari-mi-yoksa-bir-caresizlik-gostergesi-mi/ (28.04.2021)
• Independent Türkçe (2020) “Filistinli Liderler Trump'ın Uzun Süredir Beklenen Ortadoğu Barış Planını Şiddetle Reddetti: Yüzyılın Şamarı” https://www.indyturk.com/node/124866/d%C3%BCnya/filistinli-liderler-trump%C4%B1n-uzun-s%C3%BCredir-beklenen-ortado%C4%9Fu-bar%C4%B1%C5%9F-plan%C4%B1n%C4%B1-%C5%9Fiddetle (25.04.2021)
• Kaymak, M. (2016) “Hegemonya Tartışmaları Işığında İngiliz ve Amerikan Hegemonyaları: Yönlendirici Hegemonyadan Kural Koyucu Hegemonyaya”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34(1), 63-92.
• Kemiksiz, N. (2019) “Büyük Ortadoğu Projesi ve Arap Baharı”, ANKA Enstitüsü, http://ankaenstitusu.com/buyuk-ortadogu-projesi-ve-arap-bahari/ (18.04.2021)
• Kılınç, T. (2021) “Röportaj: Yeni Ortadoğu Çerçevesi Çizenler Katar, Türkiye ve İran’ı Aynı Safa Koydu”, Stratejik Ortak, 1(1), 40-45.
• Kıran, A. (2007) “İran-İsrail İlişkileri”, Bilgi ve Bellek, 4(8), 88-114.
• Korkmaz, S. C. (2021) “BAE’nin Silahlanmasında Biden Döneminde Yavaşlama Olur Mu?”, Ortadoğu Analiz, 12(99), 50-53.
• Oğuzlu, T. (2021) “Türk Dış Politikasında Çıkarlar ve Değerler Tartışmasını Realizm ve Liberalizm Üzerinden Okumak”, Tarık Oğuzlu ve Yelda Ongun (ed.) Türk Dış Politikasında Güncel Sorunlar ve Teorik Uygulamalar içinde (s. 1-26), 2. Basım, Ankara: Nobel Yayınları.
• Oruç, H. (2020) ““Normalleşmeden Öte Dayatma Olarak İbrahim Anlaşmaları”, Ortadoğu Analiz, 11(96), 26-29.
• Özlük, E. (2018) “Uluslararası İlişkiler Disiplininin Doğuşu, Kimliği ve Sorunlar”, Şaban Kardaş ve Ali Balcı (ed.) Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram ve Konular içinde (s.103-118), 8. Baskı, İstanbul: Küre Yayınları.
• Rakipoğlu, M. (2020) “İsrail İle Normalleşmenin Farklı Bölgesel Eksenler Üzerine Etkisi” Ortadoğu Analiz, 11(96), 34-37.
• Sarı, İ. (2020) “İran Açısından Normalleşme ve BAE İle İlişkiler”, Ortadoğu Analiz, 11(96), 18-21.
• Sönmezoğlu, F. (2019) Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, 7. Baskı, İstanbul: Der Yayınları.
• Şeker, C. T. (2019) “Yüzyılın Anlaşması ve Ortadoğu’da Yeni Enerji Hattı”, İNSAMER, https://insamer.com/rsm/icerik/dosya/dosya_2178.pdf (28.04.2021)
• Telci, N. (2020) “İsrail-Körfez Normalleşmesinin Stratejik Boyutu: Denizcilik, Havayolları ve Askerî İşbirliği”, Ortadoğu Analiz, 11(96), 12-17.