ODKA Bölgesinde Uluslararası Denizciliğin Politik Ekonomisi: Yemen’de Vekalet Savaşı Örneği

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 111 - 122, 29.12.2022

Meysune Yaşar Çağla Vural

Öz

Bu çalışma İran ve Suudi Arabistan arasında 2015 yılından bugüne Yemen’de süregelen vekalet savaşını deniz güvenliği ve ekonomi politik bağıntıları üzerinden incelemektedir. Çalışma, İran ve Suudi Arabistan arasındaki savaşın mezhepsel temellerden öte deniz güvenliği ve politik ekonomi denklemi üzerinden şekillendiğini iddia etmektedir. Bu iddia üzerinden öncelikli olarak denizcilik stratejisine dair temel kavramlar üzerinde durulmaktadır. Deniz iletişim hatları (sea lines of communications) ve boğum noktaları (choke points) olarak ele alınan bu kavramlar birinci bölümde ele alınmakta ve deniz stratejisti Alfred Mahan’ın üzerinde önemle durduğu stratejik yaklaşımları doğrultusunda değerlendirilmektedir. Birinci bölümde bu değerlendirmelerin Ortadoğu’ya yansımaları da kısaca ele alınırken, ikinci bölümde İran ve Suudi Arabistan ilişkilerinin tarihi arka planına kısaca değinilmektedir. Bu bölümde Yemen savaşının sebeplerine dair ortaya konulan mezhebe dayalı açıklamaların ne derece yerinde olduğu tartışılmaktadır. Üçüncü bölümde ise savaşın deniz güvenliği ve politik ekonomi bağıntıları üzerinden değerlendirmesi yapılmaktadır. Bu bölümde esas olarak İran ve Suudi Arabistan’ı savaşa iten unsurlar iki devletin deniz güvenliğine yaklaşımları ve politik ekonomi hedefleri üzerinden ele alınmaktadır. Üzerinde durulan bu temalarla birlikte çalışma iddia etmektedir ki, her iki devlet için de Yemen savaşı bölgesel bir mücadelenin ve rekabetin ötesinde uzun vadeli deniz gücünün tesis edilmesi hedefine hizmet etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İran, Suudi Arabistan, Yemen Vekalet Savaşı, Deniz Güvenliği, Politik Ekonomi

The Political Economy of International Shipping in the MENA Region: The Case of Proxy War in Yemen

Öz

This study examines the ongoing proxy war between Iran and Saudi Arabia in Yemen since 2015 through the correlation between maritime security and political economy. The study claims that the war between Iran and Saudi Arabia is shaped by maritime security and political economy equations rather than sectarian foundations. Based on this claim, the basic concepts of maritime strategy are primarily emphasized. These concepts, which are considered maritime lines of communications and choke points, are discussed in the first chapter and evaluated in line with the strategic approaches emphasized by naval strategist Alfred Mahan. In the first part, the reflections of these evaluations on the Middle East are briefly discussed, while in the second part, the historical background of the relations between Iran and Saudi Arabia is briefly mentioned. This section discusses the appropriateness of the sectarian explanations for the causes of the Yemen war. In the third part, the war is evaluated regarding maritime security and political economy relations. In this section, the study deals with the factors that push Iran and Saudi Arabia to war through the two states’ approaches to maritime security and their political economy goals. Working together with these themes argues that for both states, the Yemen war aims to establish long-term naval power beyond a regional struggle and competition.

Anahtar Kelimeler

Iran, Saudi Arabia, Yemen Proxy War, Maritime Security, Political Economy

Kaynakça

• Acet, G. S. (2018). Yemen’de İç Savaş ve İnsanı Savaşın Boyutları, Social Science Studies Journal, Vol: 4, Issue: 13, 114-125.
• Alexander, L.M., Morgan, J.R. (1988). Choke Points of the World Ocean: A Geographic and Military Assessment. The University of Chicago. Military Activities, 340.
• Aljazeera Center for Studies, “Operation Decisive Storm: Reshuffling Regional Order”, Position Paper, 06 April 2015.
• Al-Saud, Faisal bin Salman, Iran, Saudi Arabia and the Gulf Power Politics in Transition 1968–1971, I. B. Tauris-London New York, New York, 2003.
• Arslan, İ. (2015). Yemen: İstikrarsızlaştırılan Bir Ülkede Bölgesel/ Küresel Güç Mücadelesi, Üsküdar University Journal of Social Sciences, Cilt: 1, Sayı: 1, 17-48.
• Atlıoğlu, Y., “Aden Körfezinde Güç Mücadelesi”, Bilgesam, 02.06.2009, http://www.bilgesam.org/incele/1311/-aden-korfezi’nde-guc-mucadelesi/#.XfAsj-gzbIW (10.04.2022).
• Behsad, D. (2018). Iran and Saudi Arabia in the Middle East: Leadership And Secterianism (2011—2017), Vestnik Rudn International Relations, Vol. 18, No. 1, 124-134. “Beş Başlıkta Yemen Savaşı”, Deutsche Welle, 06.11.2018, https://www.dw.com/tr/be%C5%9F-ba%C5%9Fl%C4%B1kta-yemen-sava%C5%9F%C4%B1/a-46160545 (10.05.2022).
• Cambridge Dictionary, ‘Proxy War’, https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/proxy-war (10.03.2022).
• Demir, A. (2014). İran’ın Basra Körfezi’ni Bloke İhtimali ve Hürmüz Boğazı’ndan Geçişlerin Uluslararası Hukuk Açısından Analizi, Savunma Bilimleri Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1, 107-140.
• Yıldırım, D. (2018). Ortadoğu’da Vehhabi- Şii Mücadelesi, TESAM Akademi Dergisi, 5 (1), 63 – 95.
• Elbagir, N.; Abdelaziz, S.; El G., Mohamed A. and Smith-Spark, L. (2019). “The US shipped weapons and secrets to the Saudis and Emiratis. Now, some are in the hands of fighters linked to al Qaeda and Iran”, CNN, https://edition.cnn.com/interactive/2019/02/middleeast/yemen-lost-us-arms/ (12.05.2022).
• Erboğa, A. (2019). Obama ve Trump Dönemi ABD-Körfez İlişkileri, SETA, Sayı: 269.
• Gökalp, Y. (2013). Yemen’de Suudi-Zeydi İlişkilerinin Tarihi Arka Planı, e-makâlât Mezhep Araştırmaları, VI/2, 87-114.
• Hiro, D. (2018), Cold War in the Islamic World Saudi Arabia, Iran and the Struggle for Supremacy, Oxford University Press, New York.
• Hoffman, J. (2022), Some Tiny Islands Near Yemen Could Have a Big Role in the Competition Between US and China, Insider, https://www.businessinsider.com/islands-near-yemen-could-have-role-in-us-china-competition-2022-1 (10.08.2022).
• Holmes, J.R. (2014). Strategic Features of the South China Sea. Naval War Collage Review. Vol.67.No.2.s: 34-35.
• “Iran admits supporting Houthis in Yemen for the first time”, Middle East Monitor, 03.10.2019, https://www.middleeastmonitor.com/20191003-iran-admits-supporting-houthis-in-yemen-for-the-first-time/ (01.06.2022).
• Keynoush, B. (2016). Saudi Arabia and Iran Friends or Foes?, Palgrave Macmillan, New York.
• Kocatepe, D. (2017). Suudi Arabistan-İran Rekabeti: Mezhep Görünümlü Çıkar Çatışması, ANKASAM | Bölgesel Araştırmalar Dergisi, İran Özel Sayısı 1 (2), 67-101.
• “Körfez Ülkeleri Liderleri Camp David Zirvesine Katılmıyor”, Habertürk, 12.05.2015, https://www.haberturk.com/dunya/haber/1077176-korfez-ulkeleri-liderleri-camp-david-zirvesine-katilmiyor (10.04.2022).
• Konukcu, Y. (2018). İran’ın Bölgesel Güvenlik Stratejisi: Bir Güç Döngüsünün Değerlendirilmesi, Bitlis Eren Üniversitesi Akademik İzdüşüm Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 3, 74-91.
• Kuduoğlu, A. (2018). İran’da Musaddık Dönemi: 1951-1953, İran Çalışmaları Dergi̇si, Cilt: 2, Sayı: 2, 37-62.
• Lott, A. (2021). Maritime Security Threads and the Passage Regime in the Bab el-Mandab, The NCLOS Blog, https://site.uit.no/nclos/2021/06/21/maritime-security-threats-and-the-passage-regime-in-the-bab-el-mandeb/ (10.12.2022).
• Miah, M.A., Ahmed, S.U., Sultana, K.S. (2017), Control Over Maritime Chokepoints an Assurance of Secure Lifeline, Bangladesh Maritime Journal, Vol 3, No 1,111-120.
• Oktav, Ö. Z. (2019). Suriye Krizi Sürecinde Suudi Arabistan’ın Değişen Stratejileri ve Arap Dünyasında Değişen Dengeler, https://www.researchgate.net/publication/335168477_Suriye_Krizi_Surecinde_Suudi_Arabistan’in_Degisen_Stratejileri_ve_Arap_Dunyasinda_Degisen_Dengeler (03.04.2022).
• Orkaby, A. (2019). Saudi Arabia’s War in Yemen Is About Oil, The National Interest, https://nationalinterest.org/blog/middle-east-watch/saudi-arabia%E2%80%99s-war-yemen-about-oil-90736 (05.04.2022).
• Özev, M. H. (2016). İran-Suudi Arabistan İlişkileri, 1932-2014, İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt: 66/1, 83-104.
• Peele, R.B. (1997). Maritime Chokepoints: Key Sea Lines of Communication and Strategy. Strategy Research Project. U.S. Army War College. S:2-9.
• Raga, A.A. (2020), The Bab El-Mandeb Strait: Geopolitical Considerations of the Strategic Chokepoint, https://www.ieee.es/Galerias/fichero/docs_opinion/2020/DIEEEO19_2020ANAAGU_BabMandeb_ENG.pdf, (12.08.2022), 2-8.
• Salisbury, P. (2015). Yemen and the Saudi–Iranian ‘Cold War’, Chatham House: The Royal Institute of International Affairs, Research Paper.
• Sarı, İ. (2015). 1979 Devrimi Sonrası İran’ın Rejim Paradigması ve Dış Politika Yönelimleri, Turkish Journal of Middle Eastern Studies, Cilt: 2, Sayı: 1, 95-135.
• “Saudi-led coalition announces end to Yemen operation”, Reuters, 21.04.2015, https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-saudi/saudi-led-coalition-announces-end-to-yemen-operation-idUSKBN0NC24T20150421 (01.03.2022).
• Semin, A. (2015). Yemen Krizi, Husiler ve İran-Körfez Güç Mücadelesi, Bilgesam, No: 1201.
• Shelala, R.M. (2014), Maritime Security in the Middle East and North Africa: A Strategic Assessment, Center for Strategic and International Studies, https://csis-website-prod.s3.amazonaws.com/s3fs-public/legacy_files/files/publication/140206_maritime_security_shelala_report.pdf, (10.05.2022), 39-54.
• Şahin, M. (2007). İran Dış Politikasının Dini Retoriği, Akademik Orta Doğu: Altı Aylık Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 4, 10-19.
• Terrill, W. A. (2012). The Saudi-Iranian Rivalry and the Future of Middle East Security, Mackenzie Tyler and Anthony M.Boone (eds.), Rivalry in the Middle East Saudi Arabia and Iran, New Nova Science Publishers, New York, 1-52.
• The Geography of Transport Systems, (2009), Shipping Lanes, Strategic Passages and Oil Reserves in the Middle East, Energy Information Administration, World Oil Transit Chokepoints & BP Statistical Review of World Energy, https://transportgeography.org/contents/applications/petroleum-transportation-resource/strategic-passages-middle-east/ (11.06.2022).
• Wynbrandt, J. (2004). A Brief History of Saudi Arabia, Library of Congress Cataloging-in-Publication, New York.
• “Yemen’de İran-Suud Savaşı”, Aljazeera Turk, 26.05.2015, http://www.aljazeera.com.tr/haber/yemende-iran-suud-savasi (04.03.2022).