Türkiye’nin İnsansız Hava Araçları Serüveni

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 27, 30.06.2023

Selma Göktürk Çetinkaya , Murat Koç

Öz

Tarihsel serüveni 19’uncu yüzyılda başlayan İnsansız Hava Araçlarını balonlar ile başlatmak mümkündür. Öyle ki balonlarla birlikte ilk insansız sistemler ordularda kendisini göstermiştir. 17 Aralık 1903 tarihinde Wright Kardeşlerin ilk uçuşu ile birlikte modern havacılık doğmuş, bu tarihten on üç yıl sonra Elmer Sperry, modern insansız sistemler dönemini başlatmıştır. İnsansız sistemlerin gerçek bir savaş aracına dönüşmesi ise 1982 yılında gerçekleşmiştir. Bu tarih itibari ile ordularda insansız hava sistemlerine ilgi duyulmaya başlanmıştır. Türk Silahlı Kuvvetleri ise ilk insansız sistemi 1989 senesinde envanterine katmıştır. 1990 yılından itibaren de Türk Harp Sanayii, insansız sistemler ile ilgili çalışmalara başlamıştır. Bu makalede dışarıdan alımların yapıldığı bir süreçten diğer ülkelere satışının yapılmaya başlandığı bir hale gelinen İnsansız Hava Araçları alanında Türkiye’nin yaptığı çalışmalar ele alınmış, askeri insansız hava sistemleri konusu işlenmiştir. İHA’ların hem devlet kurumları tarafından hem de özel sektör eliyle gerçekleştirilen yapımlarından ayrı üniversitelerde ilgili bölümler kurularak eğitsel açıdan da geliştirilmesi yoluna gidilmiştir. Dünyada kendisini bu alanda kabul ettiren ülkeler arasına giren Türkiye, pek çok farklı ülkeye yaptığı satışlarla da ekonomiye katkıda bulunmaktadır. Atatürk’ün “istikbal göklerdedir” sözünden hareketle İHA politikalarının havacılık konusunda ülkeyi öne çıkardığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İHA, TUSAŞ, BAYKAR, ANKA, Bayraktar TB2.

Turkey’s Unmanned Aerial Vehicles Adventure

Öz

It is possible to start the Unmanned Aerial Vehicles, whose historical adventure started in the 19th century, with balloons. So much so that the first unmanned systems with balloons showed themselves in armies. With the Wright Brothers’ first flight on December 17, 1903, modern aviation was born and thirteen years later, Elmer Sperry ushered in the era of modern unmanned systems. The transformation of unmanned systems into real war vehicles took place in 1982. As of this date, unmanned aerial systems have started to be interested in armies. The Turkish Armed Forces added the first unmanned system to its inventory in 1989. Since 1990, Turkish Warfare Industry has started to work on unmanned systems. In this article, Turkey's studies in the field of Unmanned Aerial Vehicles, which have started to be sold to other countries from a process of imports, are discussed, and the subject of military unmanned aerial systems is discussed. UAVs have been developed in educational terms by establishing relevant departments in universities separate from the productions carried out by both state institutions and the private sector. Turkey, which is among the countries that have made itself accepted in this field in the world, also contributes to the economy with its sales to many different countries. Based on Atatürk's saying "the future is in the skies", it is seen that UAV policies put the country forward in aviation.

Anahtar Kelimeler

UAV, TUSAŞ, BAYKAR, ANKA, Bayraktar TB2.

Kaynakça

• AA (2016). Savunma Sanayii Müsteşarı İsmail Demir: Türkiye Artık ABD’den Silahlı İHA Almayacak, [Erişim Tarihi: 15.10.2022 https://www.aa.com.tr/tr/dunya/savunma-sanayi-mustesaridemir- turkiye-artik-abdden-silahli-iha-almayacak/579343]
• Akit (2015). F-4 Nasıl Bir Uçak? Neden Kullanılıyor? [Erişim Tarihi: 28.10.2022 https://www.yeniakit.com.tr/haber/f-4-nasil-bir-ucak-neden-kullaniliyor-55215.html].
• Aksan, S. (2020). Türkiye’nin Gökyüzündeki Başarı İmzası: Yerli İHA’lar ve SİHA’lar, [Erişim Tarihi:.14.10.2022 https://www.trthaber.com/haber/gundem/turkiyenin-gokyuzundeki-basariimzasi- yerli-iha-ve-sihalar-464449.html]
• Akyürek, S., Yılmaz, M. A. ve Taşkıran, M. (2012). İnsansız Hava Araçları Muharebe Alanında ve Terörle Mücadelede Devrimsel Dönüşüm, BİLGESAM Yayınları, Ankara.
• Alemdar, A. (2022). AKINCI TİHA İçin Yeni İhracat Sözleşmesi, [Erişim Tarihi: 30.10.2022 https://www.defenceturk.net/akinci-tiha-icin-yeni-ihracat-sozlesmesi].
• Arıs, H. (1991). Söyleşi: Bir Rüya Gerçekleşiyor, Savunma ve Havacılık Dergisi, Mönch Yayınları, 5(4). 48.
• Atasoy, F. (2022). İnsansız Hava Araçlarının Savaş ve Muharebe Sahasına Etkisi; 2020 Yılı Karabağ Savaşı Örneği”, Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi, Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Ateş, E. (2021). Türkiye’nin İnsansız Hava Aracı (İHA) İhracat Rekabet Gücünün Analizi, Türkiye İnsansız Hava Araçları Dergisi 3(1), 7-16.
• BAYKAR, Bayraktar AKINCI, [Erişim Tarihi: 29.10.2022 https://www.baykartech.com/tr/uav/bayraktar-akinci/]
• BAYKAR, Bayraktar TB2, [Erişim Tarihi 29.10.2022 https://baykartech.com/tr/uav/bayraktar-tb2/]
• BAYKAR, Bayraktar TB3, [Erişim Tarihi: 25.10.2022 https://baykartech.com/tr/bayraktar-tb3/]
• BBC NEWS TÜRKÇE (2019). Pentagon: Türkiye’ye F-35 Parçalarının Teslimatını Askıya Aldık, [Erişim Tarihi: 27.10.2022 https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-47781093]
• Bigpara (2011). İnsansız Hava Aracı İçin İmzalar Atıldı, [Erişim Tarihi: 26.10.2022 https://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/genel-haberler/insansiz-hava-araci-icin-imzalaratildi_ ID735877/]
• Birer, G. C. (2022). “Silahlı İnsansız Hava Araçları”, Bilim ve Teknik, 64-73.
• Cumhuriyet (2012), ANKA Test Uçuşunda Düştü, [Erişim Tarihi: 18.10.2022 https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/anka-test-ucusunda-dustu-373062]
• Cumhuriyet, “ABD’den Yaptırımları Uygulama Hamlesi”, 7 Nisan 2021, s. 7.
• Cumhuriyet, “Havadan Savunmaya 36 Trilyon”, 25 Şubat 1992, s. 10.
• Cumhuriyet, “Ordu, İnsansız Hava Taşıtı Aldı”, 8 Nisan 1993, s. 17.
• Cumhuriyet, “Pilotsuz Uçak Grubu Almanya’ya Geldi”, 25 Mart 1954, s. 6.
• Cumhuriyet, “Savunmada Hızlıyız”, 16 Nisan 1991, s. 13.
• Cumhuriyet, “Süper Kobralar Ocak’ta Türkiye’de”, 23 Eylül 1993, s. 8.
• Cumhuriyet, “Ukrayna Bayraktar SİHA’larını Deneyecek”, 9 Şubat 2022, s. 7.
• Cumhuriyet, “Vestel Savunma Sanayiine Girdi”, 20 Aralık 2003, s. 13.
• Cumhuriyet, “Yine Heron Düştü”, 4 Mart 2011, s. 11.
• Daver, A. (1951). Dünyanın En Kuvvetli ve En Modern Armadası. Cumhuriyet. 2.
• Dünya (2017), Vestel Karayel-SU’yu Tanıttı, [Erişim Tarihi: 26.10.2022 https://www.dunya.com/sirketler/vestel-karayel-suyu-tanitti-haberi-361910]
• Düz, S. (2020). Türkiye’nin Gökyüzündeki Yeni Gücü: İHA’lar, 336, SETA Yayınları, İstanbul.
• Hürriyet (2004), Tank ve Helikopter İhaleleri İptal Edildi, [Erişim Tarihi: 17.10.2022 https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/tank-ve-helikopter-ihaleleri-iptal-edildi-225670]
• Hürriyet (2022), Bayraktar Kızılelma (MİUS) Teknik Özellikleri Nedir? Milli Savaş Uçağı Kızılelma Özellikleri ve Donanımı Hakkında Bilgiler [Erişim Tarihi: 28.10.2022 https://www.hurriyet.com.tr/bilgi/bayraktar-kizilelma-mius-teknik-ozellikleri-nedir-milli-savasucagi-kizilelma-ozellikleri-ve-donanimi-hakkinda-bilgiler-42128470]
• Hürriyet, “Amerika Çıkarmamızı Yine Önledi”, 6 Haziran 1964, s. 1.
• Hürriyet, “Johnson’ın Mektubu”, 13 Ocak 1966, s. 1.
• Hürriyet, “Mehmetçik Kıbrıs’ta”, 20 Temmuz 1974, s. 1-7.
• Jurily, I. (2021). Havacılığın 110 Yıllık Tarihi Gelişimi ve Teknik Evrimi, Çev. Hacı Soğukpınar, Akademisyen Kitabevi, Ankara.
• Kahveci, M. ve Can, N. (2017). İnsansız Hava Araçları: Tarihçesi, Tanımı, Dünyada ve Türkiye’de Yasal Durumu, Selçuk Üniversitesi Mühendislik ve Teknik Dergisi, 5(4), 511-535.
• Karaağaç, C. (2016). Geleceğin Hava Kuvvetleri: 2016-2050 Sektör Değerlendirme Raporu, Savunma Teknolojileri Mühendislik (STM).
• Karabulut, M. (2022). TUSAŞ AKSUNGUR, [Erişim Tarihi: 29.10.2022 https://www.itusavtek.com/post/tusaş-aksungur]
• Keser, U. (2013). Kızılay Belgeleri Işığında Kıbrıs (1963-1974), Türk Kızılayı Yayınları, Ankara.
• Kıvrak, S. (2020). TUSAŞ’ın Kargo İHA’sı, TSK’nın Dağlık Arazideki Lojistik Destekçisi Olacak, [Erişim Tarihi: 22.10.2022 https://www.defenceturk.net/tusasin-kargo-ihasi-tsknin-daglik-arazidekilojistik- destekcisi-olacak]
• Kolukısa, H. (2021). Bayraktar AKINCI TİHA 2. Dönem Eğitimi Başarıyla Tamamlandı, [Erişim Tarihi: 24.10.2022 https://www.defenceturk.net/bayraktar-akinci-tiha-2-donem-egitimi-basariylatamamlandi].
• Kök, T. (2012). İnsansız Hava Araçlarının Güvenli Kullanımı İçin Spektrum İhtiyaçlarının Belirlenmesi ile İlgili Öneriler, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Teknik Uzmanlık Tezi, İstanbul.
• Kunt, R. A. (2018). Kargo Taşıyacak İHA’lar Geliyor, [Erişim Tarihi: 22.10.2022 https://www.defenceturk.net/kargo-tasiyacak-ihalar-geliyor]
• Mevlütoğlu, A. (2022). Türkiye’nin Politikaları ve Savunma Sanayii: İHA İhracatı, [Erişim Tarihi: 30.10.2022 https://www.perspektif.online/turkiyenin-politikalari-ve-savunma-sanayii-iha-ihracati/].
• Milliyet (2017), Kötü Dostluk SİHA Doğurdu, [Erişim Tarihi: 15.10.2022 https://www.milliyet.com.tr/gundem/kotu-dostluk-siha-dogurdu-2560335]
• Milliyet, “ABD Yardımı Kesiliyor”, 5 Şubat 1975, s. 1.
• Milliyet, “Çıkartma Geri Kaldı”, 6 Haziran 1964, s. 1.
• NTV (2011), İsrail’den Alınan Heron’lar Çürük Çıktı, [Erişim Tarihi: 14.10.2022 https://www.ntv.com.tr/turkiye/israilden-alinan-heronlar-curukcikti,XUm9bUNj80yIfKAzftDBEA]
• NTV (2012), ANKA Test Uçuşunda Düştü, [Erişim Tarihi: 18.10.2022 https://www.ntv.com.tr/turkiye/anka-test-ucusunda-dustu,Q2fJmH62Fk6-3FJ2xRenEw]
• Resmî Gazete, Kapadokya Meslek Yüksekokulu İnsansız Hava Aracı Sistemleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği, Sayı: 30110, 30 Haziran 2017.
• Resmî Gazete, Türk Hava Kurumu Üniversitesi İnsansız Hava Aracı Sistemleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği, Sayı: 28856, 19 Aralık 2013.
• Resmî Gazete,”4/9/2019 Tarihli ve 1504 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararının Eki Karar”, 5 Eylül 2019, Sayı: 30879, 5 Eylül 2019.
• Roketsan, MAM-L Mini Akıllı Mühimmat, [Erişim Tarihi: 28.10.2022 https://www.roketsan.com.tr/tr/urunler/mam-l-mini-akilli-muhimmat]
• Sabah (2014), Gözcü Buldu Fırtına Vurdu, [Erişim Tarihi: 30.10.2022 https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2014/02/04/gozcu-buldu-firtina-vurdu]
• Sadullah, T. (1945). “İki Fen Harikası, İki Korkunç Silah”, Cumhuriyet, s. 2.
• Savunma Haber (2016), ANKA Blok-B Kendisinden Bekleneni Aştı [Erişim Tarihi: 19.10.2022 https://www.savunmahaber.com/anka-blok-b-kendisinden-bekleneni-asti/]
• Savunma Haber (2018), TUSAŞ’ın Uydu Kontrollü İHA’sı ANKA-S, TSK Envanterine Girdi, [Erişim Tarihi: 19.10.2020 https://www.savunmahaber.com/tusasin-uydu-kontrollu-ihasi-anka-s-tskenvanterine- girdi/]
• Savunma Sanayii Müsteşarlığı (2011). Türkiye İnsansız Hava Aracı Sistemleri Yol Haritası (2011-2030), DC Ankara, Ankara.
• SavunmaSanayi.org (2022), “Şimdiye Kadar 200’den Fazla STM KARGU İHA İhraç Ettik”, [Erişim Tarihi: 31.10.2022 https://www.savunmasanayi.org/su-ana-kadar-200den-fazla-stm-kargu-iha-ihracettik/]
• SavunmaSanayii.org (2018), Silahlı İnsansız Hava Aracı (SİHA) Mühimmatları, [Erişim Tarihi: 28.10.2022 https://www.savunmasanayi.org/silahli-insansiz-hava-araci-siha-muhimmatlari/]
• SavunmaSanayiiST (2021), ANKA SİHA’nın Faydalı Yük Taşıma Kapasitesine Güncelleme, [Erişim Tarihi 29.10.2022 https://www.savunmasanayist.com/anka-siha-faydali-yuk-kapasitesi/]
• SavunmaSanayiiST (2021), Baykar’ın 2021 Gelirinin Yüzde 80’inden Fazlası İhracattan, [Erişim Tarihi 30.10.2022 https://www.savunmasanayist.com/baykarin-2021-gelirlerinin-yuzde-80indenfazlasi- ihracattan/]
• SavunmaSanayiiST (2021), Suudi Arabistan Karayel-SU Üretimine Başladı, [Erişim Tarihi: 31.10.2022 https://www.savunmasanayist.com/suudi-arabistan-karayel-su-iha-uretimine-basladi/]
• SavunmaSanayiiST.com (2022), Prof. Dr. İsmail Demir: “TUSAŞ’ın İnsansız Savaş Uçağı Hatta”, [Erişim Tarihi: 10.11.2022 https://www.savunmasanayist.com/prof-dr-ismail-demir-tusasininsansiz- savas-ucagi-hatta/]
• SavunmaSanayiST (2021), MAM-L ile Vurulan Tank Sayısı 100’ü Geçti, [Erişim Tarihi: 28.10.2022 https://www.savunmasanayist.com/mam-l-ile-vurulan-tank-sayisi-100u-gecti/]
• SavunmaSanayiST.com (2021), TCG ANADOLU’ya MIUS ve Bayraktar TB3 Entegrasyonu, [Erişim Tarihi 25.10.2022 https://www.savunmasanayist.com/tcg-anadolu-mius-bayraktar-tb3/]
• Savunmatr.com (2022), Lentatek KARAYEL-SU’ya Dolanan Mühimmat Entegrasyonu, [Erişim Tarihi: 26.10.2022 https://www.savunmatr.com/savunma-sanayii/lentatek-karayel-su-ya-dolananmuhimmat-entegrasyonu-h17708.html]
• Sever, H. (2021). İnsansız Hava Aracı Sistemlerinde Stratejik Yönetim ve SWOT Analizi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırması Dergisi, 10 (2). 1184-1185.
• Sözcü (2020). Yıl 2004: Genelkurmay’da 3 Ay Boyunca Toplantı Yaptık Yerli Projelerin Temelini Attık, [Erişim Tarihi: 17.10.2022 https://www.sozcu.com.tr/2020/yazarlar/aytunc-erkin/yil-2004- genelkurmayda-3-ay-boyunca-toplanti-yaptik-yerli-projelerin-temelini-attik-6173634]
• STM Thinktech, Kamikaze İnsansız Hava Araçları, [Erişim Tarihi: 27.10.2022 https://thinktech.stm.com.tr/tr/kamikaze-insansiz-hava-araclari]
• Şahin, A. (2019). Dünden Bugüne ANKA Projesi, [Erişim Tarihi 18.10.2022 https://www.savunmasanayist.com/dunden-bugune-anka-projesi/].
• Şahin, A. (2022). Türkiye’nin İlk Süpersonik İHA’sını TUSAŞ Geliştirdi, [Erişim Tarihi: 22.10.2022 https://www.savunmasanayist.com/turkiyenin-ilk-supersonik-ihasini-tusas-gelistirdi/].
• Şentürk, A. (2021). Türk SİHA’larının Gelişim Serüveni. [Erişim Tarihi: 21.10.2022 https://m5dergi.com/savunma-haberleri/turk-sihalarinin-gelisim-seruveni-3/].
• Takvim (2013), ANKA Düştü, [Erişim Tarihi: 18.10.2013 https://www.takvim.com.tr/guncel/2013/12/07/anka-dustu]
• TEI, TEI-PD170 Turbodizel Havacılık Motoru, [Erişim Tarihi: 21.10.2022 https://www.tei.com.tr/tr/urunler/tei-pd170-turbodizel-havacilik-motoru]
• TRT HABER (03.03.2020), Türkiye’nin Gökyüzündeki Başarı İmzası: Yerli İHA ve SİHA’lar, [Erişim Tarihi: 14.10.2022, https://www.trthaber.com/haber/gundem/turkiyenin-gokyuzundekibasari- imzasi-yerli-iha-ve-sihalar-464449.html
• TRTHABER (2021), AKSUNGUR’DAN Müjde: Deniz Kuvvetleri’ne Teslim Edildi, [Erişim Tarihi: 21.10.2022 https://www.trthaber.com/haber/gundem/ilk-aksungur-siha-teslim-edildi-618706.html]
• TRTHABER (2022), Bayraktar Kızılelma’ya Adım Adım: İlk Testi Başarıyla Geçti, [Erişim Tarihi: 25.10.2022 https://www.trthaber.com/haber/gundem/bayraktar-kizilelmaya-adim-adim-ilk-testibasariyla- gecti-709484.html]
• TRTHABER (2022), Bayraktar TB2 24 Ülkeye İhraç Ediliyor, [Erişim Tarihi: 30.10.2022 https://www.trthaber.com/haber/ekonomi/bayraktar-tb2-24-ulkeye-ihrac-ediliyor-705530.html]
• TUSAŞ, AKSUNGUR: Yüksek Faydalı Yük Kapasiteli İHA, [Erişim Tarihi: 23.10.2022 https://www.tusas.com/urunler/iha/yuksek-faydali-yuk-kapasitesi/aksungur#]
• TUSAŞ, ANKA Kabul Testlerini Tamamladı, [Erişim Tarihi: 18.10.2022 https://www.tusas.com/medya-merkezi/haberler/anka-kabul-testlerini-tamamladi]
• TUSAŞ, ANKA-S Projesi, [Erişim Tarihi: 20.10.2022 https://www.tusas.com/medyamerkezi/ haberler/anka-s-projesi].
• TUSAŞ, ANKA Tanıtım Broşürü, [Erişim Tarihi 18.12.2022 https://www.tusas.com/content/files/uploads/229/TUSAS_2020_Genel_Flyer_Anka_TR.pdf]
• TUSAŞ, ANKA, [Erişim Tarihi 18.10.2022 https://www.tusas.com/urunler/iha/operatif-stratejikiha- sistemleri/anka]
• TUSAŞ, ŞİMŞEK, [Erişim Tarihi: 22.10.2022 https://www.tusas.com/urunler/iha/hedef-ucaksistemleri/ simsek]
• TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş (2022). SINIRLARI AŞMAK; İnsansız Hava Aracı
• ANKA ve Ailesinin Hikayesi, Levent Ofset Basım ve Ambalaj San.
• Türk Hava Kurumu, İHA [Erişim Tarihi: 13.10.2022 https://www.thk.org.tr/iha]
• Türk Hava Kuvvetleri Genel Sekreterlik Tarihçe Genel Müdürlüğü (2009). Türk Hava Kuvvetleri Uçak Albümü 1911-2009, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara.
• Yalçın, O. (2017). TÜRK HAVA GÜCÜ kuruluşu, İlk Seferleri ve Yükselişi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.