Türk Devletler Teşkilatı Bünyesinde Yürütülen Türk Dünyasının Entegrasyon Sürecinin Ernest B. Haas’ın Spill-over Yaklaşımı Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 63 - 77, 29.12.2024

Muhammet Gök

Öz

Sovyetler Birliğinin yıkılmasının ardından Orta Asya’da yaşayan Türk halkları bağımsız devletler kurarak kendilerine yeni bir rota çizme imkânı elde etmişlerdir. Bölgedeki halklarla güçlü tarihi ve kültürel bağlara sahip olan Türkiye, bağımsızlığını henüz kazanan bu devletlerle yeni işbirliği imkânları oluşturmaya dönük teşebbüslere girişmiştir. Bununla beraber Türk dünyasındaki iş birliği faaliyetleri uzun süre büyük ölçüde ortak kültürel ve tarihi değerler çerçevesinde yürütülen etkinliklerle sınırlı kalmıştır. 2009 yılında Nahcivan Anlaşmasıyla Türkçe Konuşan Devletler Teşkilatı ya da diğer adıyla Türk Konseyi kurulmuş ve iş birliğinin boyutları genişletilmiştir. 2020’li yıllara doğru gelindiğinde Türk Konseyi düzenli olarak gerçekleştirdiği Zirveler sayesinde etkinliğini pekiştirmiş ve yeni üyeler kazanarak güç kazanmıştır. 2021 yılındaki 8. Zirve ile Türk Devlet Teşkilatı (TDT) adını alarak kurumsal kimliğini net bir şekilde ortaya koymuştur. Ayrıca bu Zirve’de Türk Dünyası 2040 Vizyonu belgesini kabul ederek iş birliği faaliyetlerini oldukça ileri bir boyuta taşımıştır. Bu belge ile TDT, Türk Dünyasını entegrasyon sürecine doğru götürecek büyük bir sorumluluğun altına girmiştir. Böylece şimdiye değin yürütülen iş birliği faaliyetlerinden farklı bir entegrasyon politikasının takip edilmesi gerekli hale gelmiştir. Bu çalışma ile söz konusu entegrasyon çabasının yönü spill-over kavramı çerçevesinde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Dünyası, TDT, İş birliği, Entegrasyon, Yayılma Etkisi

Evaluation of the Integration Process of the Turkic World Carried out within the Organization of Turkic States in the Context of Ernst B. Haas' Spill-over Approach

Öz

After the collapse of the Soviet Union, Turkic peoples living in Central Asia had the opportunity to chart a new route by establishing independent states. Turkey, having historical and cultural ties with the peoples in the region, attempted to create new cooperation opportunities with these states. However, cooperation activities in the Turkic world had long been limited to activities on cultural and historical values. With the Nakhchivan Agreement in 2009, the Organization of Turkic Speaking States, also known as the Turkic Council was established. As the 2020s come, thanks to the Summits it had held regularly, the Turkic Council strengthened its effectiveness. During the 8th Summit held in 2021, it adopted the title of the Organization of Turkic States (OTS). In addition, by accepting the Turkish World 2040 Vision document at this Summit, it took its cooperation activities to a very advanced level. By this document, OTS assumed a great responsibility to lead the Turkic world towards the integration process. Thus, it has become necessary to follow a different integration policy from the cooperation activities carried out so far. In this study, the direction of the integration effort in question is discussed within the framework of the spill-over concept.

Anahtar Kelimeler

Turkic World, OTS, Cooperation, Integration, Spillover Effect

Kaynakça

• Anadolu Ajansı, (2023, Kasım 11) Türk Yatırım Fonu Kuruluş Anlaşması'na dair kanun Resmi Gazete'de, Web sitesi. Erişim: 23.05.2024 https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turk-yatirim-fonu-kurulus-anlasmasina-dair-kanun-resmi-gazetede/3050386
• Dış İşleri Bakanlığı, (t.y.) Türk Devletler Teşkilatı, Web sitesi, https://www.mfa.gov.tr/turk-konseyi.tr.mfa
• Anadolu Ajansı, (2023, Ekim 10). Türk Yatırım Fonu Kuruluş Anlaşması'na dair kanun teklifi TBMM'de, https://www.aa.com.tr/tr/politika/turk-yatirim-fonu-kurulus-anlasmasina-dair-kanun-teklifi-tbmmde/3013656
• Griffiths, M., Roach, C. S. ve Salamon, M. S. (2011). Uluslararası İlişkilerde Temel Düşünürler ve Teoriler. (Cesran, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Hass, E. B. (1958). The Uniting of Europe; Political, Social And Economic Forces, Indiana: University of Notre Dame Press.
• Heywood, A. (2015). Siyasetin Temel Kavramları. (H. Özler, Çev.). İstanbul: Adres Yayınları.
• Köksoy, F. (2020). İki adam bir kuram: Haas ve Schmitter ile Neo-fonksiyonalizmin Karayipler Topluluğu’na yansıması. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi Cilt 11, (Sayı 1), ss. 22-41. doı: 10.18354/esam.656250,
• Köstem, S. (t.y.)Turkish Foreign Policy towards Turkic Countries: an assessment of the past and an agenda for the future. 25th Anniversary of the Independence of Azerbaijan, Kazakhstan and Kyrgyzstan, and Turkey’s Contribution to Development and Cooperation in the Turkic Region. SAM, Center For Strategic Research. ss. 87-93. Erişim: 19.04.2024 https://www.turkicstates.org/en/yayinlar/special-publication-25th-anniversary-of-independence-of-azerbaijan-kazakhstan-and-kyrgyzstan-and-turkeys-contribution-to-development-and-cooperation-in-turkic-region_10
• Nahçıvan Anlaşması (t.y.) Bildiriler/Kurucu Belgeler, https://www.turkicstates.org/tr/temel-belgeler
• Purtaş, F. (2022, Kasım). Krizleri fırsata dönüştüren iş birliği Türk Devletleri Teşkilatı. SETA Rapor. İstanbul: SETA Yayınları. https://setav.org/assets/uploads/2022/11/R209.pdf
• Şehitoğlu, R ve Karakuş, A. (2023). Siyasi spill over ve uyum/entegrasyon: Avrupa Birliği örneği, Gaziantep University Journal of Social Sciences, ss. 295-309.
• Tokman, M. (t.y.) Integration of the Turkic World. https://tasam.org/Files/Icerik/File/Mert%20TOKMAN-%20Eng.pdf_34ddad4d-77af-4392-996a-4d36d6ee715c.pdf,
• TRT AVAZ. (2022. Eylül 23). TDT Genel Sekreteri, Karabağ'ın "Azerbaycan'ın ve Türk dünyasının bir parçası" olduğunu söyledi. https://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/tdt-genel-sekreteri-karabagin-azerbaycanin-ve-turk-dunyasinin-bir-parcasi-o/650ea60ee43ff12157f070e9
• Türk Devletler Teşkilatı. (t.y.). İlişkili Kuruluşlar. https://www.turkicstates.org/tr/iliskili-kurumlar
• Türk Devletler Teşkilat. (t.y.). Bildiriler Kurucu/Belgeler https://www.turkicstates.org/tr/temel-belgeler
• Türk Devletler Teşkilatı. (t.y.). TDT İşbirliği Alanları, https://www.turkicstates.org/tr/isbirligi-alanlari
• Türk Devletler Teşkilatı. (t.y.). Türk Kültür ve Miras Vakfı. https://www.turkicstates.org/tr/iliskili-kurumlar/turk-kultur-ve-miras-vakfi_5
• Türk Devletler Teşkilatı. (2022. Ocak 11). Türk Devletleri Teşkilatı, Kazakistan'daki durumla ilgili Olağanüstü Dışişleri Bakanları Toplantısını gerçekleştirdi. https://turkicstates.org/tr/haberler/turk-devletleri-teskilati-kazakistandaki-durumla-ilgili-olaganustu-disisleri-bakanlari-toplantisini-gerceklestirdi_2437
• Türk Devletler Teşkilatı. (2022. Eylül 16). Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreteri'nin, Kırgız-Tacik devlet sınırındaki duruma ilişkin açıklaması. https://turkicstates.org/tr/haberler/turk-devletleri-teskilati-genel-sekreterinin-kirgiz-tacik-devlet-sinirindaki-duruma-iliskin-aciklamasi_2611
• Türk Devletler Teşkilatı. (t.y.) Genel Sekreter Halil Akıncı Dünya Türk Gençleri Birliği Kurultayına katıldı. https://turkicstates.org/tr/haberler/genel-sekreter-halil-akinci-dunya-turk-gencleri-birligi-kurultayina-katildi_82
• Türk Dünyası 2040 Vizyonu. (t.y.). https://turkicstates.org/assets/pdf/haberler/turk-dunyasi-2040-vizyonu-2396-98.pdf
• Yesevi, Ç. G. (2022). Examining the organization of Turkic states: a teacher and norm-creator, Perceptions, Volume XXVII (Number 1), ss. 2-25.