İttifaktan İzolasyona: Bağdat Paktı ve Türkiye’nin Ortadoğu'daki Yalnızlığı

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 79 - 92, 29.12.2024

Fatih Tekin

Öz

Bu makale, Türkiye’nin Soğuk Savaş dönemi dış politikasında kritik bir rol oynayan Bağdat Paktı’nın, Türkiye’nin Ortadoğu’daki yalnızlığına nasıl zemin hazırladığını analiz etmektedir. 1955 yılında Irak ile imzalanan Bağdat Paktı, Türkiye’nin bölgesel güvenliği sağlamayı ve Batı bloğuna entegrasyonunu güçlendirmeyi amaçlıyordu. Ancak, paktın kurulması, Türkiye’nin Arap dünyası ile olan ilişkilerinde derin bir kırılma yaratmış ve Türkiye’nin Batı’nın bir uzantısı olarak algılanmasına yol açmıştır. Bu çalışmada, Bağdat Paktı’nın beklenenin aksine Sovyetler Birliği’nin Ortadoğu’daki etkisini azaltmak yerine artırdığı ve Türkiye’nin bölgesel olarak izole olmasına katkıda bulunduğu vurgulanmaktadır. Ayrıca, paktın, Türkiye’nin ekonomik beklentilerini karşılamadığı ve dış politikasında ciddi bir başarısızlık olarak değerlendirildiği ortaya konmaktadır. Makale, paktın Türkiye’nin Arap dünyasında Batı yanlısı bir aktör olarak görülmesine yol açtığını ve bu algının Türkiye’nin bölgesel ve uluslararası platformlarda diplomatik yalnızlığını derinleştirdiğini savunmaktadır. Sonuç olarak, Bağdat Paktı, Türkiye’nin dış politikasında önemli bir kırılma noktası olarak değerlendirilmekte ve bu süreçten çıkarılacak dersler üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bağdat Paktı, Türk Dış Politikası, Ortadoğu, Bölgesel İzolasyon

From Alliance to Isolation: The Baghdad Pact and Türkıye's Solitude in The Middle East

Öz

This article analyzes how the Baghdad Pact, a crucial element in Turkey’s Cold War foreign policy, laid the groundwork for Turkey’s isolation in the Middle East. The Baghdad Pact, signed with Iraq in 1955, aimed to secure regional security and strengthen Turkey’s integration into the Western bloc. However, the formation of the pact led to a deep rupture in Turkey’s relations with the Arab world, causing Turkey to be perceived as an extension of the West. This study emphasizes that the Baghdad Pact, contrary to expectations, increased rather than diminished the Soviet Union’s influence in the Middle East and contributed to Turkey’s regional isolation. Additionally, the article highlights that the pact failed to meet Turkey’s economic expectations and is considered a significant failure in its foreign policy. The article argues that the pact led to Turkey being viewed as a pro-Western actor in the Arab world, deepening Turkey’s diplomatic isolation in regional and international platforms. In conclusion, the Baghdad Pact is seen as a significant turning point in Turkey’s foreign policy, with an emphasis on the lessons to be learned from this experience.

Anahtar Kelimeler

Baghdad Pact, Turkish Foreign Policy, Middle East, Regional Isolation

Kaynakça

• Armaoğlu, F. (1995). (Amerikan belgeleri ile) Orta Doğu Komutanlığı’ndan Bağdat Paktı’na 1951 - 1955. Belleten, 59 (224) , 189-236.
• Balcı, A. (2017). Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler ve Uygulamalar. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Bostancı, M. (2013). Türk-Arap İlişkilerine Etkisi Bakımından Bağdat Paktı. Akademik Bakış, 7 (13), 171-184.
• Dikerdem, M. (1990). Ortadoğu’da Devrim Yılları (Bir Büyükelçinin Anıları). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Erhan, Ç. (2009). ABD ve NATO ile ilişkiler. B. Oran (Editör), Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I 1919-1980 içinde (s. 522-575). 14.Baskı. İstanbul İletişim Yayınları.
• Fırat, M. & Kürkçüoğlu, Ö. (2009). Orta doğu’yla ilişkiler. B. Oran (Editör), Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I 1919-1980 içinde (s. 615-634). 14.Baskı. İstanbul İletişim Yayınları.
• Gülmez, S. B. & Dursun, M. (2021). Türk dış politikası’nda değişim ve süreklilik: rol teorisi perspektifi. İ. Sağsen ve N. Uçgan (Editörler), Dış Politikada Karar Alma Modellerinden Uygulamaya içinde (s. 139-159). Ankara: Nobel Yayınları.
• Hahn, P. (2018).National security concerns in US policy toward Egypt, 1949–1956. David W. Lesch ve Mark L. Haas (Editörler), The Middle East and the United States : history, politics, and ideologies içinde (s. 44-74). 6. Baskı. New York: Routledge.
• Hale, W. (2003). Türk Dış Politikası 1774-2000. (Çev: P. Demir). İstanbul: Mozaik.
• Karpat, H. K. (2022). Türk Dış Politikası Tarihi. (7.Baskı). (Çev: O. G. Ayas). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kiraz, S. (2020). Menderes Dönemi Türk Dış Politikasının NATO Üyeliği ve Bağdat Paktı’nın Kurulması Örnekleri Üzerinden Analizi. Turkish Studies - Economy, 15 (1), 309-321.
• Kösebalaban, H. (2014). Türk Dış Politikası. (Çev: H. İnaç). Ankara: BigBang Yayınları.
• Kürkçüoğlu, Ö. (1972). Türkiye’nin Arap Orta Doğu’suna Karşı Politikası, 1945-1970. Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını.
• Papuççular, H. (2023). Cumhuriyetin Dış Politikası: Olaylar, Aktörler, Kurumlar 1923-2023. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sanjian, A. (1997). The Formulation of the Baghdad Pact. Middle Eastern Studies. 33 (2), 226-266
• Serbest, M. B. (2016). Bağdat Paktı’nın Kuruluş Süreci ve Gelişiminde Türkiye’nin Rolü. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 401-424.
• Soysal, İ. (1991). 1955 Bağdat Paktı. Belleten, 55 (212), 179-238.
• Soysal, İ. (2000). Türkiye’nin Uluslararası Siyasal Bağıtları Cilt II (1945-1990). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Uçarol, R. (2015). Siyasi Tarih. İstanbul: Der Yayınları.
• Yılmaz Şahin, T. (2023). Türkiye’nin orta doğu politikasının temel ilkeleri çerçevesinde bölge ülkeleriyle ilişkilerinin genel değerlendirmesi. B. Karabulut ve F. Purtaş (Editörler), Türk dış politikasının 100 yılı 1923-2023 içinde (s.47-70). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.