İstihbaratın Bilimsel Bir Disiplin Olarak Yeniden Doğuşu İstihbarat Mühendisliği

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 73 - 86, 30.06.2025

İlhan Sağer , Gültekin Özdemir

Öz

Yapılan çalışma, istihbarat alanının tarihsel gelişimini ve literatürdeki kavramsal temellerini kapsamlı bir şekilde incelemektedir. Alan uzmanları ve akademisyenler tarafından yapılan tanım ve sınıflandırmalar sistematik olarak analiz edilmiş; bu çerçevede daha kapsayıcı ve bütüncül iki yeni tanım ve sınıflandırma önerilmiştir. Bu temel üzerinden bilimsel ve teknolojik gelişmelerin istihbarat süreçlerine olan etkisi hem pratikte hem de akademik çalışmalarda detaylı biçimde ele alınmıştır. Çalışma, mevcut istihbarat anlayışının çağın ihtiyaçlarına cevap vermede yetersiz kaldığını ve bu nedenle sistematik, çok disiplinli ve bilimsel temellere dayanan yeni bir yaklaşımın gerekli olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, istihbaratın bilimsel bir disiplin olarak yeniden inşasını hedefleyen İstihbarat Mühendisliği kavramsallaştırılmış; bu yeni alanın kuramsal çerçevesi, uygulama kapsamı ve akademik altyapısına dair özgün bir model önerilmiştir. Dünyada henüz yeni yeni gelişmeye başlayan bu yaklaşım, Türkiye'de ilk kez bu çalışmada sistematik olarak ele alınarak literatüre önemli bir katkı sunulmaya çalışılmıştır. Aynı zamanda, bu alan üzerine çalışacak araştırmacılara rehberlik edecek nitelikte öncü bir akademik referans niteliği taşıması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

istihbarat , istihbarat mühendisliği , diplomasi , istihbarat analizi , strateji

Toward The Reconstruction of Intelligence As A Scientific Discipline: Intelligence Engineering

Öz

This study provides a comprehensive examination of the historical evolution and conceptual foundations of the intelligence domain. Definitions and classifications proposed by subject-matter experts and scholars are systematically analyzed, leading to the proposal of two new, more inclusive and holistic definitions and classifications. Building on this foundation, the impact of scientific and technological advancements on intelligence processes is explored in detail, both in practice and in academic discourse. The study highlights the inadequacy of the current understanding of intelligence in addressing contemporary needs, and consequently underscores the necessity for a systematic, multidisciplinary, and scientifically grounded approach. In this context, the concept of Intelligence Engineering is introduced as an attempt to reconstruct intelligence as a scientific discipline. A novel model is proposed to define the theoretical framework, practical scope, and academic infrastructure of this emerging field. As this approach is still in its formative stages globally, the study represents the first systematic effort to explore it within the Turkish context, thereby aiming to make a significant contribution to the literature. Furthermore, the study aspires to serve as a pioneering academic reference for future researchers in this area.

Anahtar Kelimeler

intelligence , intelligence engineering , diplomacy , strategy , intelligence analysis

Kaynakça

• Alparslan, Ş. (2024). Küresel politik ve askerî stratejik dönüşümler kapsamında Türkiye analizi. Güvenlik ve İstihbarat Çalışmaları Dergisi, 2(2), 205-240.
• Alunöz, U. (2013). Türk bankacılık sistemindeki asimetrik bilgi probleminin oyun teorisi çerçevesinde analizi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(5),
• Andrew, C. (2021). The British View of Security and Intelligence. In Security and Intelligence In a Changing World. 10-24. Routledge.
• Arslan, H. (2020). Vekâlet savaşları bağlamında Suudi Arabistan - Husi çatışmasının ve aramco saldırısının bölgesel ve küresel güvenliğe etkileri. Anadolu Strateji Dergisi, 2(1), 19-32.
• Ateş, H. (2016). İstihbarat konferansları: Türk istihbaratında eğitim süreci. Detay Yayıncılık.
• Bilgin, K. R. (2023). Geleceğin Savaşlarında Yapay Zekâ. Güvenlik Stratejileri Dergisi, (Special Is), 145-166.
• Booijink, B. (2005). Strategy Evolution And Resolution Deduction İn Diplomacy. (Doctoral Dissertation, Faculty of Science and Engineering).
• Clausewitz, C. (2003). On war. Penguin UK.
• Darıcılı, A. B. (2023). İstihbarat 101. Bursa: Dora Basım-Yayın Dağıtım Ltd, Şti, 156-157. Demircioğlu, İ., Özcan, A., Çençen, N., & Yiğit, Y. (2024). Türk istihbarat tarihi. Yeditepe Yayınevi.
• Ertem, A. V. (2022). Türk istihbarat tarihi. Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi, 8(17), 320-330.
• Erkmen, S. A. (2023). Yüksek öğretimde istihbarat çalışmaları öğretimi: modeller, örnekler, müfredatlar. İstihbarat Çalışmaları ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 244-295.
• Fidan, H. (1999). Intelligence and Foreign Policy: A Comparison of British, American and Turkish Intelligence Systems [Yüksek lisans tezi, Bilkent Universitesi].
• Girişen, S. (2021). Yenidünya düzeni bağlamında "küresel terör ve vekâlet savaşlarının Türkiye’ye etkileri. Anadolu Strateji Dergisi, 3(1), 79-87.
• Haard, F. (2004). Multi-agent Diplomacy (Doctoral Dissertation, Master’s Thesis, Department of Software Engineering and Computer Science Blekinge Institute of Technology).
• Hillier, F. S., & Lieberman, G. J. (2015). Introduction to operations research. McGraw-Hill.
• İlter, E. (2002). Milli İstihbarat Teşkilatı tarihçesi, Ankara: MİT Basım Evi
• Kaplan, E. H. (2011). Operations Research and Intelligence Analysis. Intelligence Analysis.
• Kavsıracı, O., & Demirbaş, M. (2020). İstihbarat faaliyetlerinin devlet güvenliği açısından incelenmesi. Anadolu Strateji Dergisi, 2(1), 49-64.
• Kaya, M. U. (2016, 3 Mart). Özal Dönemi, Sivilleşme ve Şeffaflaşma Örneği Olarak; İstihbarat Kurumları ve Reformlar. Uluslararası Turgut Özal Sempozyumu Bildirileri 3 Mart 2016, Ankara, Türkiye, 145-150.
• Karabacak, H., & Akdeve, E. (2021). Rekabet istihbaratı ve strateji oluşturma: oyun teorisi perspektifinden bir değerlendirme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (68), 326-345.
• Keskintürk, T., Uz, E., & Topal, M. (2016). Kapasite ve mesafe kısıtlı periyodik gezgin satıcı problemi ve genetik algoritma ile çözümü: Türk hava kuvvetlerine ait kargo uçaklarının (A400M) çizelgelenmesi ve rotalanması. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 7(1), 53-68.
• Koca, M. (2019). Soğuk savaş sonrası dönemde ABD ve Rusya’nın Güney Kafkasya politikaları. Anadolu Strateji Dergisi, 1(1), 15-36.
• Madan, M., Temiz D., Nakip M., Gökmen A. (2024). Küreselleşme ile entegre olan ekonomilerin güç savaşları. Güvenlik ve İstihbarat Çalışmaları Dergisi, 2(2), 171-204.
• McDowell, D. (2008). Strategic ıntelligence: a handbook for practitioners, managers, and users. Scarecrow Press.
• Munton, D., & Fredj, K. (2013). Sharing secrets: a game theoretic analysis of ınternational ıntelligence cooperation. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 26(4), 666-692.
• Mutlu, N. (2023). İstihbarat üzerine tarihsel düzlemde metaforik bir sentez: iç güvenlik bağlamında paramedik yaklaşım. Güvenlik ve İstihbarat Çalışmaları Dergisi, 1(1), 53-75.
• Noël, J. C. (2018). Will artificial ıntelligence revolutionize the art of war? Politique étrangère, (4), 159-170.
• Özdağ, Ü. (2016). İstihbarat teorisi (11. b.). Kripto Yayınları.
• Safi, P. (2023). Millî İstihbarat Teşkilâtı (1826-2023): İlk defa yayımlanan MİT arşiv belgeleriyle. Kronik Kitap.
• Scharre, P., & Riikonen, A. (2020). Defense Technology Strategy. Center For A New American Security.
• Shelton, A. M. (2014). Teaching analysis: simulation strategies in the intelligence studies classroom. Intelligence and National Security, 29(2), 262-281.
• Shulsky, A. N., & Schmitt, G. J. (2002). Silent warfare: understanding the world of ıntelligence. Potomac Books, Inc.
• Solmaz, T., (2024). Hibrit savaş: tartışmalı bir kavramın anatomisi. Güvenlik ve İstihbarat Çalışmaları Dergisi, 2(2), 109-132.
• Stormont, D. P., & Allan, V. H. (2012). A Comparison of Diplomacy Gameboard Graph Search Algorithms. In ICAART (2), 371-374.
• Svendsen, A. D. (2009). Connecting intelligence and theory: intelligence liaison and international relations. Intelligence And National Security, 24(5), 700-729.
• Şimşeker, S. A. (2021). Ottoman Intelligence:| The Second Branch And Its Operational Characteristics, 1914-1918. [Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi].
• Wheaton, K. J. (2019). An Introduction to Collection Management (A Simulation). Security and Professional Intelligence Education Series (SPIES), 131.
• Winston, W. L. (2004). Operations research: applications and algorithm. Thomson Learning, Inc..
• Yıldız, G. (2021). Osmanlı Devleti'nde Askerî İstihbarat; 1864-1914. Yeditepe Yayınevi
• Yılmaz, B. A. (2020). Siber terörizm ve değişen istihbarat anlayışı. Anadolu Strateji Dergisi, 2(1), 65-82.
• Yılmaz, S. (2013). Dünyayı yöneten güç istihbarat bilimi, Kripto Yayınları.
• Yılmaz, S. (2022). Toplum mühendisliği. Nobel Yayın Dağıtım.