ATMA TÜRKÜLERDE GELİN-KAYNANA ÇATIŞMASI

Yıl 2017, Sayı: 1, 57 - 69, 31.08.2017

Damlanur Küçükyıldız

Öz

Atma türkü, ülkemizin Doğu Karadeniz bölgesinde genelde düğün, nişan,

kına gecesi, şenlik, festival vb. eğlencelerde doğaçlama olarak söylenen

bir türkü türüdür. Bu gelenek, yörede şair adıyla anılan veya kendini az çok şiir

formuyla ifade eden kadın ve erkekler arasında yaygındır. Atma türkü geleneğine

bakıldığında özellikle kadın-erkek, baba-oğul, gelin-kaynata, gelin-kaynana

arasındaki ilişkiler türkülere yoğun bir şekilde konu olmuştur. Bu gelenek içerisinde

en çok işlenen konulardan birisi gelin-kaynana ilişkisidir. Atma türkülerde

fazlaca bu konuya temas edildiği görülmektedir. Bu durum gerek gelin ve

kaynananın kendi arasında şiirle atışmaları gerekse de şairlerin gelin-kaynana

rolüne girerek onları taklit etmeleri şeklinde olmaktadır.

Bu çalışmada gelin ve kaynana arasında geçen çatışmaya atma türkü örneklerinden

hareketle değinilmiş ve şairlerin gelin-kaynana rolüne girmeye niçin

ihtiyaç duydukları üzerinde kısaca durulmuştur. Bunun sonucunda da atma

türkülerde gelin ve kaynananın en çok hangi konularda ve nasıl birbirlerine üstünlük

kurmaya çalıştıkları vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Atma türkü, Doğu Karadeniz, Gelin- Kaynana Çatışması

CONFLICT BETWEEN DAUGHTER-IN LAW AND MOTHER-IN LAW IN ATMA TURKU

Öz

Atma turku is a kind of folk song which is sung extemporally in entertainments

like wedding, engagement, henna night, gala, festival etc. in Eastern Black

Sea region in our country. This tradition is common among men and women

who are called poets or express themselves in the form of poetry in this region.

When the tradition of atma turku is considered relationships especially between

men-women, father and son, daughter-in law and father-in law, daughter-in law

and mother-in law are discussed intensively. Daughter-in law -mother-in law

relationship is one of the most mentioned subjects in this tradition. This subject

is touched upon a lot in atma turkus. In this performance daughter-in law and

mother-in law bicker with poetry or poets bicker by pretending like daughter-in

law and mother-in law.

In this study conflict between daughter-in law and mother-in law is touched

upon by giving examples of atma turku and it is also shortly discussed why

poets need to masquerade of daughter-in law and mother-in law. As a consequence

the most common subjects of the conflict between daughter-in law and

mother-in law and how they try to overtower each other are emphasized.

Anahtar Kelimeler

Atma turku, Eastern Black Sea Region, Conflict between Daughter- in law and Mother-in law

Kaynakça

• AK, Orhan Naci (1998), Rize Halk Şiiri Derlemeleri, Rize: Rize Halk Eğitim Müdürlüğü Yayınları.
• AK, Orhan Naci (2004), Rize Karşı Beri Atma Türkü Yarışmaları, Trabzon: Rize Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü Yayınları.
• AKSU, Reyhan (2007), Rize’de Atma Türkü Geleneği, (Yayımlanmamış Lisans Bitirme Tezi). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Musıkisi Devlet Konservatuarı Temel Bilimler Bölümü.
• BAŞGÖZ, İlhan (2008), Türkü, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• ÇELİK, Ali (1994), “Doğu Karadeniz Bölgesi Atma Türküleri”, Ali Berat Alptekin (Haz.), Prof. Dr.Saim Sakaoğlu’na 55. Yıl Armağanı, (ss. 184-204). Kayseri: Bizim Gençlik Yayınları.
• ÇELİK, Ali (1997), “Yaşayan Bir Atma Türkü Şairi Osman Efendioğlu ve Atma Türkü”, [Bildiri]. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri I, (ss.161-177). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• DUMAN, Mustafa (1988), “Trabzon Yöresinde Atışma ve Türkü Atma Geleneği”, Türk Folkloru Belleten 1987/1-2. İstanbul: Türk Folkloru Yayınları, 67-80.
• GÜNAY, Turgut (1976), “Doğu Karadeniz Bölgesinde Atma Türkü Geleneği”, [Bildiri]. I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, II. Cilt: Halk Edebiyatı, (ss.73-83). Ankara: Kültür Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
• KAYA, Azat (1992), “Rize Taşköprü Köyünde Atma Türkü Geleneği ve Atma Türkülerden Bazı Örnekler”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1992.
• Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları. 91-109.
• KAYA, Doğan (2010), Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAZMAZ, Süleyman (1976), Rize Halk Şairleri Halk Edebiyatı Alanında Bir Araştırma, Ankara: Gül Yayınevi.
• KÜÇÜKYILDIZ, Damlanur (2016), Rize’de Atma Türkü Geleneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZSOY, Bekir Sami (Güz 2014), “Karadenizde Atma Türküler ve Atma Türkü Geleneği”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, (3). 113-118. http://www. karam.org.tr/Makaleler/157792289_ozsoy.pdf/ 17.12.2015.
• ŞENEL, Süleyman (1994), Trabzon Bölgesi Halk Musikisine Giriş, İstanbul: Anadolu Sanat Yayınları. https://www.youtube.com/watch?v=OxPQEEtNyVM(00.01 - 04.00) / 17.05.2017
• Sözlü Kaynaklar ÇAKAR Ahmet, Lise Mezunu, 1989 Van, 17.12.2015 tarihli görüşme.
• KAZDAL İlyas, İlkokul Mezunu, 1960 Rize/Muradiye Beldesi/Soğuksu Mahallesi, 10.11.2015 tarihli görüşme.
• ŞAFAK Abdullah, Ortaokul Mezunu, 1960 Rize/Merkez/Dörtyol, 21.11.2015 tarihli görüşme.