HASSA İLÇESİ’NDE TARİHİ VE ARKEOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Yıl 2017, Sayı: 1, 163 - 182, 31.08.2017

Beyazıt Söylemez

Öz

Hassa, Hatay İlinin 80 km. kuzeyinde yer alır. Amanos Dağları’nın eteğinde

kurulmuş olan ilçe, Kahramanmaraş-Hatay grabeni içinde, oldukça verimli

bir sahada bulunmaktadır. İlçenin batısında kuzey-güney istikametinde uzanan

Amanos Dağları yer alırken doğusunda 24 km. sınırının bulunduğu Suriye yer

almaktadır. Bölgenin en önemli tarihi coğrafya zenginliklerinden birisi Amanos

Dağları’nın Mezopotamya ile Anadolu arasındaki geçişi sağlayan ve bugün

dahi kullanılan tarihi yollarıdır. Bu tarihi yollardan biri de araştırma sahamızda

olan Hassa-Dörtyol arasında (Hassa-Tiyek Köyü-Tiyek Geçidi-Çardak Yaylası-

Domuzdamı-Taştekne-Cıvık-Dörtyol) yer almaktadır. Belen (Pylae Syriae)

ve Aslanlıbel (Porta Amaica) geçitleri tutulduğu zaman kullanıldığı düşünülen

bu geçit güzergâhında Roma kalıntıları bulunmaktadır. Anadolu ile Mezopotamya

arasındaki geçiş güzergâhında bulunması, bölgeyi Eskiçağdan itibaren

önemli kılmıştır. Bu bölge, tarih öncesinden başlayarak sırasıyla Hurri, Hitit,

Geç Hitit Şehir Krallıkları, Hellen, Roma, Bizans, Arap ve Türk hâkimiyetine

girmiştir. Bölge, özellikle Kuzey Suriye’ye ayrı bir önem veren ve her fırsatta

buraya seferler düzenleyen Hititler ile hareketli bir dönem yaşamıştır. Hititler

yıkıldıktan sonra ortaya çıkan Geç Hitit şehir devletlerinden Sam’al (Zincirli)

ile Pattina-Unqi (Tayinat) arasında yer alan Hassa, bu dönemde de etkin olarak

yerleşim görmüş olmalıdır. Burada yapılacak detaylı çalışmaların bölgenin tarihini

aydınlatacak daha kesin kanıtlar sunacağı kanısındayım.

Anahtar Kelimeler

Hassa, Amanos, Belen, Geç Hitit Krallıkları, Kuzey Suriye

THE HISTORICAL AND ARCHAEOLOGICAL STUDIES IN THE TOWN OF HASSA

Öz

Hassa is located on the 80 kilometers North of Hatay. The town, which is

on the mountainside of Amanos and in Kahramanmaraş-Hatay graben, is located

in a very fertile land. On the west of the town there are Amanos Mountains

which lie in the direction of North-South and on the east of the town there is

Syria with 24 kilometers border line. One of the most significant historic geographic

richness of the region are historical roads of Amanos mountains which

enable transition between Anatolia and Mesopotamia and are still used for transition.

One of the historic roads of these is located between Hassa and Dörtyol

(Hassa, Tiyek Village, Tiyek pass, Çardak plateau, Domuzdamı, Taştekne,

Cıvık, Dörtyol) which is our study field. There are Roman ruins on the route of

this pass which is thought to be used when Belen (Plylae Syriae) and Aslanlıbel

(Porta Amaica) passes were occupied. The region has been very significant

since the prehistoric period as it has been on the passing route of Anatolia and

Mesopotamia. Beginning with the prehistoric times, the region has been under

the domination of Hurri, Hittite, Neo-Hittite Kingdoms, Hellen, Roman, Byzantium,

Arabic and Turkish in respectively. The region had a busy period with

Hittites which gave a great importance to North Syria and organized an expedition

to this region whenever possible. Hassa, which was located between Sam’al

(Zincirli) and Pattina-Unqi (Tayinat) of the Neo-Hittite Kingdoms which were

established after the collapse of Hittites, must have had inhabitants effectively.

I think detailed studies, which will be held in this region, will present certain

evidences which will enlighten the history of the region.

Anahtar Kelimeler

Hassa, Amanos, Belen, Neo-Hittite Kingdoms, North Syria

Kaynakça

• GOETZE, Albrecht (1975). “The Struggle for the Domination of Syria (1400-1200 B. C.) Anatolia From Shuppiluliumash to the Egyptian war of Muwatallish, the Hitittes and Syria (1300-1200 B. C.)”, in: The Cambridge Ancient History, II Park 2A, Cambridge usw, 117-129.
• ALKIM, Uluğ Bahadır (1960a). “Sam’al ile Asitawandawa Arasındaki Yol: Amanus”, Bölgesi’ninTarihi Coğrafyasına Dair Araştırmalar”. Belleten, XXIV, 349-399.
• ALKIM, Uluğ Bahadır (1960b). “1959 İslahiye Bölgesi Araştırmaları: Yesemek Çalışmaları ve Tilmen Höyük Sondajı”. TAD X-I. Ankara. 7-9.
• ATASOY, Ahmet (2016). Hassa İlçesi’nin (Hatay) Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Kayseri.
• ATASOY, Ahmet-Geçen, Reşat-Korkmaz, Hüseyin (2012). “Siyasi Coğrafya Açısından Türkiye (Hatay)-Suriye Sınırı”. Ankara. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÜCAUM) VII. Coğrafya Sempozyumu, 18-19 Ekim 2012.
• BRYCE, Trevor (2012). The World of the Neo-Hittite Kingdoms, A Political and Military History, Oxforf University Press, New York.
• DARKOT, Besim (1948). “Gavur Dağları”, İA-IV, 724-726.
• DİNÇOL, Ali Mehmet (1982). “Hititler”. Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi I. 18-120.
• DOĞAN Alparslan Meltem (2009). “Hitit Mitolojisi’nin Ana Hatları”, Hititolojiye Giriş, İstanbul, 128-132.
• DOĞANAY, Hayati (1997). Türkiye Beşeri Coğrafyası. İstanbul.
• DOWNEY, Glanville (1961). A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arap Conquest, Princeton (New Jersey, Princeton Univ. Press).
• GAVAZ, Özlem Sir (2012). “Hitit İmparatorluğunun Suriye ve Yukarı Mezopotamya Ticaret Yolları Üzerindeki Hakimiyet Politikası”, 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara, 2819-2837.
• HÇDR, (2014). Hatay İli 2014 Yılı Çevre Durum Raporu. Hatay Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Yayınları, Hatay.
• KARATAŞ, Atilla-Korkmaz, Hüseyin (2012). Hatay İli’nin Su Potansiyeli ve Sürdürülebilir Yönetimi. Antakya.
• KINAL, Firuzan (1967). “Yamhad Krallığı”, TAD-5/8, Ankara, 195-211.
• KINAL, Firuzan (1983). Eski Mezopotamya Tarihi, Ankara.
• KINAL, Firuzan (1987). Eski Anadolu Tarihi. TTK Yayınları. Ankara.
• KORKMAZ, Hüseyin-Çetin, Bayram-Özşahin, Emre-Karataş, Atilla ve Bom, Ahmet (2011). “Hatay Coğrafyası”. Hatay 2011. Hatay Valiliği Yayınları, 21-38.
• MACQUEEN, James, G. (2009). Hititler ve Hitit Çağında Anadolu. Ankara.
• MANSEL, Arif Müfid (2014). Ege ve Yunan Tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• MELLİNK, Machteld Johanna ( 1961). “Archaeology in Asia Minor”, AJA 65. New Jersey. 37-52.
• MEMİŞ, Ekrem (2007). Eskiçağ’da Mezopotamya (En Eski Çağlardan Asur İmparatorluğu’nun Yıkılışına Kadar), Bursa.
• ÖZSAİT, Mehmet (1982). “Anadolu’da Hellenistik Dönem”. Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi- I, İstanbul, 334-378.
• SAGONA, Anthony-Zimansky, Paul (2015). Arkeolojik Veriler Işığında Türkiye’nin En Eski Kültürleri, M.Ö. 1.000.000-550, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• SAHİLLİOĞLU, Halil (1991). “Antakya”. TDV. İslam Ansiklopedisi-III, İstanbul. 228-232.
• SÖYLEMEZ, Beyazıt (2016), Hassa İlçesi’nde Tarihi Ve Arkeolojik Araştırmalar, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÜNAL, Ahmet (2002). Hititler Devrinde Anadolu I. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. İstanbul.
• ÜNGÖR, İbrahim (2011). İslahiye ve Çevresinin Eskiçağ Tarihi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YİĞİT, Turgut (2010). “Eski Hitit Krallığı’nın Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye Politikası,” XV. Türk Tarih Kongresi, 11-15 Eylül 2006, Ankara.
• YÜCEL, Talip (1987). Türkiye Coğrafyası. Ankara.