GELİBOLULU ÂLÎ’NİN MİHR Ü MÂH MESNEVİSİNİ JUNG’IN ARKETİPSEL SEMBOLİZM KURAMI AÇISINDAN OKUMA DENEMESİ

Yıl 2017, Sayı: 2, 227 - 246, 30.11.2017

Necmiye Özbek Arslan

Öz

Jung’un psikoloji dünyasına kazandırdığı “arketip” terimi, psikoloji literatüründe,

algılamamızı örgütleyen, bilinç içeriklerini düzenleyen, değiştiren ve

geliştiren yapılar olarak tanımlanmaktadır. Jung mitlerin arketiplerin temsilcileri

olduğunu söylemiştir. Dolayısıyla mitlerde ve mitsel öykülerde gördüğümüz

karakterlerin ve olay örgülerinin her birinin bir arketipe tekâbül ettiği söylenebilir.

Sinema, tiyatro, mit, masal gibi pek çok sanat alanında kullanılan arketipsel

sembolizm divan şiirinde mesneviler ile benzerlik göstermektedir. Bu çalışmada

Gelibolulu Mustafa Âli’nin Mihr ü Mâh isimli Mesnevisi arketipsel

sembolizme göre çözümlenmeye çalışılacak ve kahramanların benlik oluşumları,

içsel yolculukları Campbell’in “Kahramanın Sonsuz Yolculuğu” bağlamında

değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

dîvân edebiyatı, mesnevî, arketipsel sembolizm, Gelibolulu Âlî, Jung, Campbell

READING EXPERIMENT FROM JUNG’S ARCHETYPAL SYMBOLISM THEORY OF THE MASNAVI OF MIHR U MÂH OF THE GALLIPOLI MUSTAFA ÂLÎ

Öz

The “archetypical” term Jung has gained to the world of psychology is

defined in the psychology literature as structures that organize our perception,

regulate, modify and develop the contents of consciousness. Jung said that myths

are representatives of archetypes. Therefore, it can be said that each of the

characters and event organizations we saw in myths and mythical stories corresponded

to an archetype.

Archetypal symbolism used in many fields of art such as cinema, theater,

myth, fairy tale resembles mesneviler in Divan poetry. In this study, Gallipoli

Mustafa Âlî Mihr u Mah named masnawi will be tried to be solved according to

the archetypal symbolism and the self-formation of heroes, inner journeys will

be evaluated in the context of Campbell’s “Infinite Journey of the Hero”

Anahtar Kelimeler

dîvân poetry, masnavî, archetypal symbolism, Gelibolulu Âlî, Jung, Campbell

Kaynakça

• ALAY, Okan (2012). “Evvel Mi Gelsin Sonra Mı? Masalı İle Gündeşlioğlu Halk Hikâyesinin Arketipsel Tahlili”. Milli Folklor Dergisi. S. 96, 58-66
• CAMPBELL, Joseph (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• CAMPBELL, Joseph (2016). Doğu Mitolojisi Tanrının Maskeleri. Çeviren: Kudret Emiroğlu. İstanbul: İmge Yayınevi
• FORDHAM, Frieda (2001). Jung Psikolojisinin Ana Hatları. Çev.Aslan Yalçıner. İstanbul: Say Yayınları
• GÖKERİ, A. İ(1979). Arketiplere Dayanan Yeni Bir inceleme Yönteminin Tanıtılarak Bazı Romans ve Epik Niteliğinde Yapıtlara Uygulanması. Ankara: Ankara Üniversitesi, D.T.C.F. Yayınlanmamış Doktora Tezi
• GÜROL, Ender (1993), “Arketip”. Türk Dili C.2, S. 500, 197-199.
• GÜRSES, İbrahim (2007). “Jung’cu Arketip Teorisi Bağlamında Tasavvufî Öykülerin Değerlendirilmesi: Sîmurg Örneği”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. S.16, 77-96
• İBN KAYYIM EL-CEVZİYYE (2015), Kitabu’r-Ruh, Hz: Şaban Haklı, İstanbul: İz Yayıncılık.
• İÇLİ, Ahmet (2009). Mihr ü Mâh, Gelibolulu Mustafa Âlî, İnceleme-Metin. Elazığ: Fırat Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• İÇLİ, Ahmet (2013). “Ruh’un Kendine Yolculuğu: Arketipsel Sembolizm Bağlamında Sıhhat ü Maraz Üzerinde Bir İnceleme”. Turkish Studies, Volume 8/13, 1017-1030
• ULUDAĞ, Süleyman (2010). “Sülûk” İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Cilt:38, 127-128
• JUNG, Carl Gustav (2010). Psikoloji ve Din, Çev.: Raziye Karabey. İstanbul: Okyanus Yayınları.
• JUNG, Carl Gustav (2015). Dört Arketip. Çev.:Z. A. Yılmazer. İstanbul: Metis Yayınları
• JUNG, Carl Gustav (2016). Anılar, Düşler, Düşünceler. Çeviren İris Kantemir. İstanbul: Can Yayınları
• KARAGÖZLÜ, “Volkan. Arketipsel Sembolizm Bağlamında Mihr ü Vefâ Mesnevisinin İncelenmesi”. Turkish Studies, Volume 7/1, 2012, 1406-1421.
• KAYAOKAY, İlyas (2014). “Fuzuli’nin Leylâ İle Mecnûn Mesnevisinin Arketipsel Sembolizm Bağlamında Çözümlenmesi”. Asos Journal of Academic Social Science. S.7, 337-351
• NAMLI, Taner (2007). “Arketipsel Sembolizm Açısından Elif Şafak’ın “Pinhan” Romanının İncelenmesi”. Turkish Studies 2, 1210-1230
• PEARSON, Carol (2016). İçimizdeki Kahraman: Yaşadığımız Altı Arketip. Çeviren Semra Ayanbaşı. İstanbul: Akaşa Yayın Dağıtım
• ŞİMŞEK, Esma- ŞENOCAK, Ebru (2009).”İbn Sinâ Hikâyelerinin Arketipsel Tahlili”. Milli Folklor Dergisi 82, 110-121
• TOPARLI, Recep, (2015). Şemseddin Sivasî Divanı, Sivas Belediyesi Şemseddin Sivasî Külliyatı
• TÜRKÇE SÖZLÜK (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• UĞURLU, Seyit Battal (2008). “Çağdaş Türk Edebiyatında Şahmeran İmgesi: Arketipsel Bir Yaklaşım”. 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) 10-15 Eylül 2007- Ankara: Atatürk Kültür. Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığı, 1691 - 1718.
• ÜLKEN, H. Ziya (2015). Aşk Ahlakı. İstanbul: İş Bankası Yayınları
• ULUDAĞ, Süleyman (2010), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Litera Yayıncılık
• YÜCEL, Tahsin (2012). Kendine Doğru Yolculuk. İstanbul: Can Yayınları