SADRAZAM LÜTFİ PAŞA’NIN HAYATI VE İLMİ KİŞİLİĞİ

Yıl 2018, Sayı: 5, 33 - 50, 31.08.2018

Ömer Döşemetaş

Öz

Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nde ikinci adam
konumunda bulunan sadrazamlardan, Lütfi Paşa’nın hayatı ve eserleri hakkında
bilgi verilecektir. Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) döneminde sadrazamlık
yapmış olan Lütfi Paşa, küçük yaşlardan itibaren saraya alınmış ve yoğun bir
eğitimden geçirilerek yetiştirilmiş büyük bir devlet adamıdır. Sadrazamlığı
döneminde (1539-1541) gerek devlet idaresinde, gerekse katıldığı savaşlarda
yararlılık göstermiş bir idarecidir. Görevi esnasında aldığı birçok radikal
karar ile devletin konumunu güçlendirmeye gayret sarf etmiştir. Saray
entrikalarından uzak duran Lütfi Paşa, kendini görevine adamış bir kişidir.
Bununla birlikte döneminin bütün ilimlerini öğrenmeye çalışan bir bilim
adamıdır. Özellikle Arapça konusunda kendini geliştirmiş ve bu alanda birçok eser
kaleme almıştır. İleri gelen bilim adamlarını korumuş ve onlardan istifade
etmeye çalışmıştır. Sadrazamlıktan azledildikten sonra Dimetoka'ya çekilen
Lütfi Paşa burada da boş durmamış ve birçok eser kaleme almıştır. Âsafnâme ve
Tevârih-i Âl-i Osman en bilinen eserleridir. Lütfi Paşa ilmi kişiliğinin
yanında vakıf kurarak hayır işleriyle de ilgilenmiş, özellikle Edirne de birçok
dükkân alıp bunları hayır işlerine vakfetmiştir

Anahtar Kelimeler

Lütfi Paşa, Âsafnâme

Kaynakça

• AFYANCU, Erhan (2009), Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, İstanbul, Yeditepe Yayınları.AFYONCU, Erhan (2001), Muhteşem Süleyman-Kanuni Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan, İstanbul, Yeditepe Yayınları. AKŞİN, Sina (2009), Türkiye Tarihi, II, İstanbul, Cem Yayınevi.AKŞİT, Atıf (1993), Tarihçi ve Devlet Adamı Olarak Lütfi Paşa (Hayatı, Eserleri, Fikirleri), Kayseri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). ATİK, Kayhan (2001), Lütfi Paşa ve Tevarih-i Al-i Osman, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.ATİK, Kayhan (2017), “Lütfi Paşa’nın Devlet Adamlığı ve Devlet Yönetimine Dair Görüşleri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Elazığ, XXXXXII.AYDIN, Ahmet (2002), “Osmanlılarda Tarih Yazıcılığı”, Türkler, ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, XI, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları. 417-425.BABİNGER, Franz (1992), Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, çev. Coşkun Üçok, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları. BANARLI, Nihat Sami (2001), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, I, İstanbul, MEB Basımevi. 606-608.BURSALI MEHMED TAHİR (2016), Osmanlı Müellifleri, haz. M.A. Yekta Saraç, III, Ankara, TÜBA Yayınları.CELALZADE MUSTAFA ÇELEBİ (2011), Kanuni’nin Tarihçisinden Muhteşem Çağ, Kanuni Sultan Süleyman, haz. Ayhan Yılmaz, İstanbul, Kariyer Yayıncılık. DANİŞMEND, İsmail Hami (2011), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, II, İstanbul, Doğu Kütüphanesi Yayınevi.DANİŞMEND, İsmail Hami (1971), Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul, Türkiye Yayınevi. DEVELİ, Hayati (2002), "Lütfi Paşa ve Tevarih-i Al-i Osman” Üzerine, İlmi Araştırmalar: Dil ve Edebiyat Araştırmaları, XIV, İstanbul. 247-254.GÖKBİLGİN, M. Tayyib (1952), Edirne ve Paşa Livasındaki Has-Mukataa Mülk ve Vakıflar, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. GÖKBİLGİN, M. Tayyib (1955), “Lütfi Paşa”, İA, VII, İstanbul, MEB Basımevi. 96-101.GÜNEŞ, Ahmet (2005), “Tarih, Tarihçi ve Meşruiyet”, OTAM, XVII, Ankara. 1-48.İBRAHİM PEÇEVİ EFENDİ (1992), Peçevi Tarihi, haz. Bekir Sıtkı Baykal, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.İPŞİRLİ, Mehmet (1991), “Asafname”, DİA, III, İstanbul, TDV Yayınları. 456.İPŞİRLİ, Mehmet (2003), Lütfi Paşa, DİA, XXVII, Ankara, TDV Yayınları. 234-236.İPŞİRLİ, Mehmet (1999), “Osmanlı Uleması”, Osmanlı, ed. Güler Eren, VIII, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları. 71-79.KILIÇ, Ümit (2009), “Sadrazam Lütfi Paşa’nın Tire Vakfı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIV/I, İzmir. 53-79.KILIÇ, Ümit (2007), “Sadrazam Lütfi Paşa’nın Dimetoka Vakfı”, OTAM, XXII, Ankara. 109-123.KÖKSAL, Asım Cüneyd (2017), “Bir İslam Âlimi Olarak Lutfi Paşa”, Osmanlı Araştırmaları, İstanbul, sayı 50, 29-72.KÖPRÜLÜZADE MEHMED, (1925), “Lütfi Paşa”, Türkiyat Mecmuası, I. 119-150.KÜTÜKOĞLU, Mübahat S. (1991), Lütfi Paşa Asafnamesi (Yeni Bir Metin Tesisi Denemesi), İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi. LÜTFİ PAŞA, (1982), Asafname, haz. Ahmet Uğur, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. MEHMED SÜREYYA, (1997), Sicill-i Osmani Yahud Tezkire-i Meşahir-i Osmaniyye, haz. Mustafa Keskin, Ayhan Öztürk, Hamdi Savaş, Havva Kurt, IV/I, İstanbul, Sebil Yayınevi. OCAK, Ahmet Yaşar (2002), “Klasik Dönem Osmanlı Düşünce Hayatı”, Genel Türk Tarihi, ed. Hasan Celal Güzel, Ali Birinci, VI, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları. 469-488.ÖZCAN, Azmi (2008), “Lütfi Paşa”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, II, İstanbul, YKY Yayıncılık.ÖZTÜRK, Necdet (2015), İmparatorluk Tarihinin Kalemli Muhafızları Osmanlı Tarihçileri, İstanbul, Bilge Kültür Sanat Yayınları.PAKALIN, Mehmet Zeki (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III, İstanbul, MEB Basımevi.UĞUR, Ahmet (1980), “Asaf-name-i Vezir Lütfi Paşa”, İslam İlimler Enstitüsü Dergisi, IV, Ankara. 243-258.UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (2016), Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, II.UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.YAVUZ, Hulusi (1993), “Sadrıazam Lütfi Paşa ve Osmanlı Hilafeti”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, İstanbul, sayı 5-6. 27-54.