HODJAS OF CONQUEST FROM MOLLA GURANI TO SEYH AKSEMSEDDIN: 1432-1453

Yıl 2019, Sayı: 8, 107 - 146, 31.05.2019

Yakup Şahiner

https://doi.org/10.33404/anasay.519297

Öz

In
this study was given information about Sehzade Mehmed's hodjas who played an
important role in the conception of conquering Istanbul and who personally
participated in the conquest of Istanbul. In
the entrance section of the study with three sections, the political and
cultural activities carried out by Sultan Murad II are briefly mentioned. In
addition, it was revealed that the developments in the political and cultural
fields as a result of these activities of Sultan Murad II started the process
of conquest of Istanbul. In the first part, from Sultan Mehmet II’s born to the
conquest of Istanbul (1432-1453) was given information about him the
activities. In second part, The lives of Molla Gürani, Molla Hüsrev and Seyh
Aksemseddin, who have made great contributions in the conquest of İstanbul, are
considered as biographical. But especially in the second part, the
contributions of these three hodja to the conquest and to conqueror of Istanbul
were emphasized.

Anahtar Kelimeler

Sultan Murad II, XV. century, Sultan Mehmed II, Molla Gürani, Molla Hüsrev, Seyh Aksemseddin, The conquest of Istanbul

MOLLA GÜRANİ’DEN ŞEYH AKŞEMSEDDİN’E FETHİN HOCALARI: 1432-1453

Öz

Bu
çalışmada, Şehzade Mehmed'te İstanbul’u fethetme düşüncesinin oluşmasında
önemli rol oynayan ve İstanbul'un fethine bizzat katılan hocaları hakkında
bilgi verilmiştir. Giriş bölümüyle üç bölümden oluşan çalışmanın giriş
bölümünde, Sultan Murad tarafından gerçekleştirilen siyasi ve kültürel
faaliyetlere kısaca değinilmiştir. Ayrıca Sultan II. Murad'ın bu faaliyetleri
sonucu siyasi ve kültürel alandaki gelişmelerin İstanbul'un fethine giden
süreci başlattığı ortaya konulmuştur. Birinci bölümde, Sultan II. Mehmed’in
doğumundan İstanbul’un fethine kadarki (1432-1453) faaliyetleri hakkında bilgi
verilmiştir. İkinci bölümde, İstanbul’un fethinde büyük katkıları olan Molla
Gürani, Molla Hüsrev ve Şeyh Akşemseddin’in hayatları biyografik olarak ele
alınmıştır. Fakat ikinci bölümde özellikle bu üç hocanın İstanbul'un fethine ve
fatihe olan katkıları vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sultan II. Murad, XV. yüzyıl, Sultan II. Mehmed, Molla Gürani, Molla Hüsrev, Şeyh Akşemseddin, İstanbul’un fethi

Kaynakça

• KAYNAKÇA (A-Kaynak Eserler ve Yayımlanmış Belgeler)
• ABDURREZZAK EFENDİ (2016), Akşemseddin Hazretleri (Menkabe-i Akşemsü’d-din Tuhfetü’l-İhvan Fi Menâkıb-ı Akşemsü’ddin), (Haz. Metin Çelik), İstanbul: Ark Yay.
• ANDREA COSCOLO, Fatih Sultan Mehmed’e Nasihatler Sultan Murad Han, (Çev. Abdullah Uçman), Tercüman Gazetesi 1001 Temel Eser 76.
• AŞIKPAŞAZADE (2013), Aşıkpaşazâde Tarihi [Osmanlı Tarihi (1285-1502)], (Haz. Necdet Öztürk), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay., 1. bs.
• DUKAS (1956), Bizans Tarihi, (çev. VL. Mirmiroğlu), İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yay.
• EMİR HÜSEYİN ENİSİ (2011), Menâkıb-ı Akşemseddin, (Haz. Bilal Aktan-Mustafa Güneş), İstanbul: H Yay., 1.bs.
• EVLİYA ÇELEBİ (2013), Seyahatname I-VI, İndeksli Tıpkıbasım, (haz. Seyit Ali Kahraman), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• EVLİYA ÇELEBİ (2013), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi I-VI, C. I/2. Kitap, (Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• HOCA SADEDDİN EFENDİ (1992), Tacü’t-Tevarih I-V, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 3. bs.
• İDRİS-İ BİTLİSİ (2013), Heşt Behişt VII. Ketibe, (Çev. Muhammed İbrahim Yıldırım), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• İBN KEMAL (1991), Tevarih-i Al-i Osman I-VII, (Haz. Şerafettin Turan), Türk Ankara: Tarih Kurumu Yay.
• KRİTOVULOS (1999), İstanbul’un Fethi, (çev. M. Gökman), İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yay., 2. bs.
• Kuran-ı Kerim, Enbiya: 21/89.
• MEVLANA MEHMED NEŞRİ (2013), Cihânnümâ [Osmanlı Tarihi (1288-1485)], (Haz. Necdet Öztürk), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay., 1.bs.
• ORUÇ B. ADİL (2014), Tevarih-i Al-i Osman [Osmanlı Tarihi (1288-1502)], (Haz. Necdet Öztürk), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay., 1. bs.
• TAŞKÖPRÜLÜZÂDE (2007), Osmanlı Bilginleri-Eş-Şakâiku’n-Nu’mâniyye Fi Ulemâi’d-Devleti’l- Osmâniyye, (Çev. Muharrem Tan), İstanbul: İz Yay.
• B- Araştırma ve İnceleme Eserleri
• AFYONCU, Erhan (2009), Truva’nın İntikamı, İstanbul: Yeditepe Yay., 1. bs.
• AHMET RASİM (1999), Osmanlı I-VIII., Haz.Metin Hasırcı, İstanbul: Emir Basın Yay.
• ATEŞ, Ahmed (1953), “İstanbul’un Fethine Dair Fatih Sultan Mehmed Tarafından Gönderilen Mektuplar ve Bunlara Gelen Cevaplar”, Tarih Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 7, İstanbul, 11-50.
• ATEŞ, Süleyman (1999), “Akşemseddin (792-863/1390-1459)”, Kur’an Mesajı: İlmi Araştırmalar Dergisi, Cilt:II, Sayı: 16, 17, 18: 17-57.
• AK, Ayhan (2018), Osmanlı’nın Bilgeleri Molla Gürani, İstanbul: İlke Yay., 1.bs.
• AYVERDİ, Sâmiha (1953), Edebi ve Manevi Dünyası İçinde Fatih, İstanbul Fethi Derneği Neşriyatı, Sayı:19, İstanbul.
• AZAMAT, Nihat (1996), “Hacı Bayram-ı Veli”, DİA, Cilt: 14, Diyanet Vakfı Yayınları, 442-447.
• BALTACI, Cahid, “Akşemseddin ve Yetiştiği İlim Çevresi”, Akşemseddin Sempozyum Bildirileri, Akşemseddin Hazretleri Vakfı, Ankara: Akşemseddin Hazretleri Vakfı Yay: 21-26.
• BAYKARA, Tuncer (2003), “Lala”, DİA, Cilt: 27, Diyanet Vakfı Yayınları, 70-71.
• BABİNGER, Franz (2003), Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı, (Çev. Dost Körpe), İstanbul: Oğlak Yay., 5.bs.
• ÇAKAN, İsmail Lütfi , “Fetih Hadisi ve Akşemseddin’in Fetihteki Yeri”, Akşemseddin Sempozyum Bildirileri, Akşemseddin Hazretleri Vakfı, Ankara: Akşemseddin Hazretleri Vakfı Yay: 153-163.
• ÇELİK, Metin (2011), Her Yönüyle Akşemseddin Hazretleri, İstanbul: Ensar Yay.
• EMECEN, Feridun M. (2012), Fetih ve Kıyamet -1453 İstanbul’un Fethi ve Kıyamet Senaryoları-, İstanbul: Timaş Yay., 4.bs.
• EYİCE, Semavi, (1989), “Akşemseddin Türbesi”, DİA, Cilt: 2, Diyanet Vakfı Yayınları, 302.
• GÖLCÜK, Şerafeddin (1997), “Akşemseddin Mehmed b. Hamza 792-863/1390-1459”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:7, Sayı:7: 11-16.
• HAYKIRAN, Kemal Ramazan (2018), Fâtih’in İlk Hocası Mollâ Yegân Güzelhisâr’dan Pây-ı Taht’a, İstanbul: Kriter Yay.
• HIZLI, Mefail (2013), “Molla Hüsrev Medresesi”, Tevfik Yücedoğru-Orhan Ş. Koloğlu-U. Murat Kılavuz-Kadir Gümbeyaz (Ed.), Uluslararası Molla Hüsrev Sempozyumu: 18-20 Kasım 2011-Bursa: Bildiriler, Bursa, 65-76.
• İNALCIK, Halil (1954), Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar I, Ankara: TTK Yay.
• İNALCIK, Halil (2003), “Mehmed II”, DİA, Cilt: 28, Diyanet Vakfı Yay., 395-407.
• İNALCIK, Halil (2006), “Murad II”, DİA, Cilt: 31, Diyanet Vakfı Yayınları, 164-172.
• KIRPIK, Cevdet (2016), Osmanlı’da Şehzade Eğitimi, İstanbul: Ötüken Neşriyat., 2. bs.
• KISSLING, Hans Joachim (2011), “Akşemseddin: Bizans’ın Son Zamanlarında Yaşamış Bir Türk Veli”, (Çev. Ramazan Ekinci), Sûfî Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 4: 83-95.
• KOCA, Ferhat (2005), “Molla Hüsrev”, DİA, Cilt: 30, Diyanet Vakfı Yayınları, 252-254.
• KOCA, Ferhat (2013), “Molla Hüsrev’in Hayatı, Eserleri ve Kişiliği”, Tevfik Yücedoğru-Orhan Ş. Koloğlu-U. Murat Kılavuz-Kadir Gümbeyaz (Ed.), Uluslararası Molla Hüsrev Sempozyumu: 18-20 Kasım 2011-Bursa: Bildiriler, Bursa, 21-52,
• KORLAELÇİ, Murtaza (1985), “Molla Hüsrev’in İlmi Çevresi ve Şahsiyeti”, Ahmet Hulusi Köker (Ed.), Molla Hüsrev Mehmet Efendi (1400-1480), (ss. 37-50), Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayın No:11, 1.bs.
• KÖKER, Ahmet Hulusi (Ed) (1985), Molla Hüsrev Mehmet Efendi (1400-1480), Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayın No:11. KÖPRÜLÜ, Orhan F.-UZUN, Mustafa, (1989), “Akşemseddin”, DİA, Cilt: 2, Diyanet Vakfı Yayınları, 299-302.
• KÖSE, Saffet (2000), “İsfendiyar Bey”, DİA, Cilt: 22, Diyanet Vakfı Yayınları, 512-514.
• KUŞAT, Ali (2003/1), “Fatih Sultan Mehmed’in Kişiliği ve Fetihteki Rolü (Psikanalitik Bir Yaklaşım)”, Kayseri Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 14, 131-148.
• NALBANTOĞLU, Muhiddin, “Akşemseddin’in Hayatı ve Eserleri”, Akşemseddin Sempozyum Bildirileri, Akşemseddin Hazretleri Vakfı, Ankara: Akşemseddin Hazretleri Vakfı Yay: 17-20.
• PERTUSİ, Agostino (2004), İstanbul’un Fethi Çağdaşların Tanıklığı III, Cilt: III, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., 1. bs.
• ŞEHSUVAROĞLU, Bedii N. (1968), “Fatih ve O’nu Yetiştiren Muhit”, İslam Medeniyeti Mecmuası, Cilt: I, Sayı 10, İstanbul: Tan Matbaası, 4-6.
• TEKİN, Arslan (2012), Akşemseddin Fatih Fetih, Ankara: Berikan Yay.
• TUNÇ, Cihat (1985), “Molla Hüsrev’in İlmi Hayatı”, Ahmet Hulusi Köker (Ed.), Molla Hüsrev Mehmet Efendi (1400-1480), Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayın No:11, 5-12.
• ULUÇAY, M. Çağatay (1941), Manisa’daki Saray-ı Amire ve Şehzadeler Türbesi 849 H.-1296 H., Sayı: 8, İstanbul: CHP Manisa Halkevi Yay.
• ULUÇAY, M. Çağatay (2011), Padişahların Kadınları ve Kızları, İstanbul: Ötüken Yay.
• UZUN, Mustafa, “Akşemseddin Hayatı, Eserleri Hakkında Bazı Meseleler”, Akşemseddin Sempozyum Bildirileri, Akşemseddin Hazretleri Vakfı, Ankara: Akşemseddin Hazretleri Vakfı Yay: 7-16.
• ÜNAL, Halit (1985), “Molla Hüsrev’in Molla Gürani İle Tartışması”, Ahmet Hulusi Köker (Ed.), Molla Hüsrev Mehmet Efendi (1400-1480), Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayın No:11, 69-73.
• ÜNVER, Süheyl (1961), Fatih’in Çocukluk Defteri, İstanbul: Kema Matbaası.
• YAŞAROĞLU, M. Kamil (2005), “Molla Gürani”, DİA, Cilt: 30, Diyanet Vakfı Yayınları, 248-250.
• YAVUZ, Mehmet (2017/1), “İstanbul’un Fethi ve Akşemseddin”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı.26, 185-200.
• YAZICI, Nesimi (2008), “Fatih’in Yetişmesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XLIX, Sayı:1, Ankara, 1-15. YILDIRIM, Muhammed İbrahim (2010), İdris-i Bitlisi’nin Heşt Behişt’ine Göre Fatih Sultan Mehmed ve Dönemi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmış Doktora Tezi).
• YILDIZ, Muhammed Ali (2016), “Hacı Bayram Veli ve En Meşhur Halifesi Akşemseddin”, Uluslararası Hacı Bayram-ı Veli Sempozyumu Bildiriler Kitabı 1, 25-26 Mayıs 2016, Ankara: Kalem Eğtim Kültür Akademi Derneği Yay: 371-411.
• YILDIZ, Sakıp (1988), Fatih’in Hocası Molla Gürâni ve Tefsiri, İstanbul: Sahaflar Kitap Sarayı Yay., 1. bs.
• Yurd, A. İhsan (1972), Fatih Sultan Mehmed Hanın Hocası Şeyh Akşemseddin Hayatı ve Eserleri, İstanbul: Fatih Yay.
• YURDAGÜR, Metin (1985), “Molla Hüsrev ve Osmanlı İlmiye Teşkilatındaki Yeri”, Ahmet Hulusi Köker (Ed.), Molla Hüsrev Mehmet Efendi (1400-1480), Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayın No:11, 111-122.