HİTİT DÖNEMİ ANADOLU’SUNDA MEYVE AĞAÇLARI

Yıl 2019, Sayı: 9, 11 - 30, 31.08.2019

Şükrü Ünar

https://doi.org/10.33404/anasay.584192

Cited By: 5

Öz

İnsanlık tarihindeki önemli aşamalar arasında
yer alan yerleşik hayata geçişin doğal bir sonucu olarak insanoğlu tarımsal
üretime başlamıştır.  Tarım üretimi
doğada yabani şekilde yetişen bitki ve ağaçların kontrol altına alınması ile
olmuştur. Bu devrimin sonucunda binlerce yıl avcı ve toplayıcı olarak yaşayan
insan toprağa yerleşerek tarım ürünleri üretmeye başlamıştır. Üretim
faaliyetleri ile insanoğlu birinci dereceden ihtiyacı olan beslenme sorununa
çözüm bulmuştur. Avcı ve toplayıcı dönemden itibaren yaşadıkları coğrafyanın
bitki örtüsü ile içi içe olan insanoğlu, bu işbirliğini yerleşik yaşama
geçtikten sonrada sürdürmüştür. Avcı-toplayıcı dönemde doğanın kendilerine
sundukları bitkiler ile beslenen insanlar yerleşik hayata geçince doğanın
sunduğu bu bitkileri ekip-dikmek suretiyle kendi kontrollerine
almışlardır.  İnsanoğlunun besin tüketimi
içerisinde önemli bir yere sahip olan meyve/meyve ağaçları Anadolu’nun çeşitli
bölgelerinde doğal, iklimsel ve topografik şartların uygunluğundan dolayı bolca
yetişmektedir. Anadolu’da yaşayan toplumlar için tarihin her döneminde meyve
ağaçları önemli bir besin kaynağı olmuştur. Orta Anadolu’da M.Ö. 1650-1250 yılları
arasında hüküm süren Hitit Devleti de Anadolu coğrafyasının sunmuş olduğu
zengin meyve ağacı çeşitliliğinden yararlanmıştır. Anadolu’nun değişik
bölgelerinde kurulan Hitit yerleşimlerinden ele geçirilen çivi yazılı
tabletlerde meyve/meyve ağaçları hakkında çeşitli bilgiler yer almaktadır. Bu
makalede Hitit Dönemi Anadolu’sunda yetişen/yetiştirilen bazı meyve/meyve
ağaçlarının tüketim ve kullanım hakkında bilgiler yer alacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Hitit, Meyve Ağacı, Üzüm, Elma, Armut

Kaynakça

• AKAYDIN, Galip- vd. (2014), Anadolu Kültüründe Bitkiler, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.ALP, Sedat (1999), Hititlerde Şarkı, Müzik ve Dans, Hitit Çağında Anadolu’da Üzüm ve Şarap, Ankara: Kavaklıdere Kültür Yayınları. ARIKAN, Yasemin (1998), “A Study on Hittite Religion”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 38, Sayı 1-2, 271-285.ATALAY, İbrahim (1994). Türkiye Coğrafyası, İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları. ATALAY, İbrahim- MORTAN, Kenan (1997), Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İstanbul: İnkılâp Kitapevi. AVCI, Meral (1993), “Türkiye’nin Flora Bölgeleri ve “Anadolu Diagonali”ne Coğrafi Bir Yaklaşım”, Türkiye Coğrafya Dergisi, Sayı 28, 225-248.AVCI, Meral (2005), “Çeşitlilik ve Endemizm Açısından Türkiye’nin Bitki Örtüsü”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, Sayı 13, 27-55. DAVİS, Peter Hadland (1965). Flora of Turkey And The East Aegean Islands. Chicago: Michigan Üniversitesi Yanınları.BAYTOP, Turhan (2007), Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.BRANDAU, Birgit- SCHİCKERT, Harmut (2004), Hititler Bilinmeyen Bir Dünya İmparatorluğu, Ankara: Arkadaş Yayınları. DEMİREL, Serkan- SEVİM, Uğur (2012), “Hitit Tarımı Hakkında Bir İnceleme”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, Sayı 6, 200-211.ERKUT, Sedat- REYHAN, Esma (2012), “Hititlerde Toprak Edinme ve Arazi Bağış Belgelerinden Örnekler”, ACTA TURCICA 4/1, 80-86. ERTUĞ, Füsun (2000), “Linseed Oil and Oil Mills in Central Turkey Flax/Linumand Eruca, Important Oil Plants of Anatolia”, Anatolian Studies, Vol. 50, 171-185. ERTEM, Hayri (1987), Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Florası, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.HOFFNER, Harry Angier (1974), Alımenta Hethaeorum Food Production in Hittite Asia Minor; American Oriental Series, Vol. 55, New Haven.HOFFNER, Harry Angier (1994), “The Hittite Word for “Oil” and İts Derivatives”, In Historische Sprachforchung, Vol. 107, 104-112.HOFFNER, Harry Angier (1995), “Oil in Hittite Texts”, The Biblical Archaeologist, Vol. 58/2. Anatolian Archaeology: A Tribute to Peter Neve, 108-114. GURNEY, Oliver (1977), Some Aspects of Hittite Religion, Oxford: Published for the British Academy by Oxford University Press.GÜNAL, Nurten (2013), “Türkiye’de İklimin Doğal Bitki Örtüsü Üzerindeki Etkileri”, ACTA TURCICA, Yıl 5, Sayı 1, 1-22.GÜTERBOCK, Hans Gustav (1968), “Oil Plants in Hittite Anatolia”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 88, 66-71. GORNY, Rafal (2000), “Environment, Archaeology, and History in Hittite Anatolia”, Across the Anatolian Plateau Readıngs in the Archaeoeology of Ancient Turkey, the Annual of the American Schools of Oriental Research, Vol. 57, 43-58. JANİCK, Jules (2005), “The Origin of Fruits, Fruits Growing, and Fruit Breeding”, Plant Breeding Rev. 25, İndiana.KARAUĞUZ, Güngör (2006), Hititler Döneminde Anadolu’da ekmek, İstanbul: Sardun yayınları.KARAUĞUZ, Güngör (2015), Hitit Mitoloisi, Konya: Çizgi Yayınevi.KAPLAN, Melike- vd. (2012), “Antik Çağdan Günümüze Bir Şifa Kaynağı: Zeytin ve Zeytinyağının Halk Tıbbında Kullanımı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 52, Sayı 2, 1-15.KOÇ, İlker (2006), Hititler, Ed. İlker Koç, Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Yayınları.KILIÇ, Yusuf- BAŞOL, Serkan (2015), “Hitit Büyü Metinlerinde Geçen Bazı Otsu Bitkiler, Ağaç Türleri ve Ahşap Nesneler”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, Cilt 2, Sayı 6, 28-58. MACQUEEN, James (2001), Hititler ve Hitit Çağında Anadolu, Ankara: Arkadaş Yayınları.NESBİTT, Mark (1995), “Plants and People in Ancient Anatolia”, Across the Anatolian Plateau Readings in the Archaeoeology of Ancient Turkey, the Annual of the American Schools of Orıental Research, Vol. 57, 5-18.PUHVEL, Jaan (2004), “Bunch of Grapes, Swarm of Locusts”, Journal of Cuneiform Studies, Vol. 56, 5-18.REYHAN, Esma (2010), “Hititlerde Gündelik Hayata Dair İktisadi İlişkiler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 29, Sayı 47, 68-82.İNAN, Afet (1939), “Etilerde Ekonomi Hayatı”, Belleten, Cilt 3, Sayı 11-12, 423-435.İMPARATİ, Fiorella (1992), Hitit Yasaları, Ankara: İtalyan Kültür Heyeti Yayınları.SANIR, Ferruh (2000), Coğrafya Terimleri Sözlüğü, Ankara: Gazi Kitapevi.STURTEVANT, Edgar Howard (1931), Hittite Glossary: Words of Known or Conjectured Meanıng With Sumerian Ideograms and Accadian Words Common in Hittite Texts, Baltimore.SİNGER, Itamar (1987), “Oil in Anatolia According to Hittite Texts”, Olive Oil in Antiquity, Israel and Neighboring Countries From Neolithic to Early Arab Period, Haifa: The Culture and Art Division Ministry of Education and Culture, 183-186.ŞAHİN, Mustafa (1999), “Neue Beobachtungen zum Felsrelief von İvriz/Konya. Nicht in den Krieg, sondern zur Ernte: der Gott mit der Sichel”, Anatoliern Studies, Vol. 49, 165-176.TAŞ, İlknur (2010), “Hititler’de Lanet ve Beddua Olgusu Üzerine Bir Çalışma”, VII. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, Cilt 2, 869-889.TİRYAKİ, Gökhan (2013), “Yeni Hitit Sanatı Üzerine İkonografik Araştırmalar (1): Üzüm Salkımı ve/veya Başak Filizi Taşıyanlar”, CEDRUS, Sayı 1, 33-53.THOMPSON, Reginald Campbell (1949), A Dictionary of Assyrian Botany, London: The British Academy.TÜRKBEN, Cihat- vd. (2012), “Türkiye’de Bağcılığın Tarım Turizmi (Agro-Turizm) İçinde Yeri ve Önemi”, Kahramanmaraş Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı 14, 47-50.ORHAN, Didem Deliorman- vd. (2011), “Anadolu Medeniyetlerinde Asma (Vitisvinifera L.)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 30, Sayı 50, 69-80.ORMAN, Nail (1955), Yeni Bağcılık, Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, OETTİNGER, Norbert (1976), Die Militärischen Eide der Hethiter, Wiesbaden. ÖNGÖR, Sami (1961), Coğrafya Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi.ÖZ, Esma (2011), “Kültepe Tabletlerine Göre Asur Ticaret Kolonileri Döneminde Anadolu’da Üzüm Yetiştiriciliği ve Bağcılık”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 5, Sayı 9, 285-293.ÖZ, Esma (2014), Kültepe Metinleri Işığında Eski Anadolu’da Tarım ve Hayvancılık, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. UHRİ, Ahmet (2011), Boğaz Derdi Arkeolojik, Arkeobotanik, Tarihsel ve Etimolojik Veriler Işığında Tarım ve Beslenmenin Kültür Tarihi, İstanbul: Ege Yayınları. ÜNAL, Ahmet (1980), “Hitit Tıbbının Ana Hatları”, Belleten, Cilt 94, Sayı 175, 475-495.ÜNAL, Ahmet (1989), “Orta ve Kuzey Anadolu’nun M.Ö. 2. Binyıl İskân Tarihiyle İlgili Sorunlar”, Anadolu, Cilt 22 1981/1983, 17-37.ÜNAL, Ahmet (2007), Anadolu’nun En Eski Yemekleri Hititler ve Çağdaş Toplumlarda Mutfak Kültürü, İstanbul: Homer Kitapevi.ÜNAL, Ahmet (2016), Hititçe-Türkçe Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük Hattiçe, Hurrice, Hiyeroglif Luvicesi, Çivi Yazısı Luvicesi ve Palaca Sözlük Listeleriyle Birlikte, Ankara: Bilgin Kitapevi. ÜNAR, Şükrü (2018), “Hitit Metinlerinde Geçen Bazı Çiçekler, Otsu Bitkiler Ve Kullanım Alanları”, International Social Sciences Studies Journal, 4(28), 6260-6266.VİGO, Matteo (2014), “The Use of (Perfumed) Oil in Hittite Rituals: With Particular Emphasis on Funerary Practices”, Journal of Intercultural and Interdiciplinary Archaeology, Vol. 1, 25-37.WATSON, Wilfred (2004), “A Botanical Snapshot of Ugarit. Trees, Fruit, Plantsand Herbs in the Cuneiform Texts”, Aula Orientalis 22, 107-155. WEEKS, David Michael (1985), Hittite Vocabulary: An Anatolian Appendix to Buck’s Dictionary of Selected Synonyms in the Principal Indo-European Languages, Los Angeles. WEİSS, Micheal (1996), “Greekμυϱίος ‘countless’, Hittitemūri-‘bunch (of fruit)”, Historische Sprachforschung / Historical Linguistics, Vol. 109, 199-214.