FIRST WORLD WAR PERIOD IN THE MIDDLE EAST RUSSİAN - ENGLISH - OTTOMAN CONFLICT: MOSUL OPERATION

Yıl 2020, Sayı: 11, 63 - 86, 29.02.2020

Zarıfa Nazırlı

https://doi.org/10.33404/anasay.671213

Öz

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI DÖNEMİNDE ORTADOĞU`DA RUS – İNGİLİZ – OSMANLI ÇATIŞMASI: MUSUL HAREKATI

Öz

Birinci Dünya Savaşı başlamadan önce İtilaf Devletleri`nin Ortadoğu`ya

bir harekât düzenleyeceği kaçınılmaz bir gerçeklikti. Birinci Dünya Savaşı’nın

başlaması ile bu topraklara askeri sevkiyat ve politik dikkat artış göstermiştir.

Egemen devletlerin çıkar alanına giren Musul ve civarı müttefik devletlerin

birbirlerine de karşı çıkmalarına sebep olmuştur.

Musul Harekâtı çerçevesinde İngiliz, Rus, Osmanlı ilişkileri farklı

bir yansımayla değerlendirilmektedir. 16 Ocak 1916 tarihinden yani, Rus

birliklerinin Bağdat ve Musul yönünde ilerlemesinden itibaren, 5 Aralık 1917

Brest-Litovsk Anlaşması`na kadarki dönem dikkatleri kendine çekmektedir.

Musul Taarruzu ve buradaki politik manevralar, savaşın başlangıcı ve Musul`un

savaştan önceki konumu da irdelenmeye değer konulardandır.

Araştırmada, hem politik yazışmalar hem de askeri faaliyetler ele

alınarak cephenin durumu incelenmektedir. Rusça yazılan kaynaklar bazında

yapılan araştırma, günümüze kadar odak noktası olamamış detaylara dikkatleri

yönlendirmeği amaçlamıştır.

Musul Harekâtı`nda Osmanlı Rusya çatışmasından ziyade İngiltere

Rusya politik çatışması da fark edilmektedir. İngiltere`yi Ortadoğu ve İran`dan

uzak tutmaya çalışan Rusya ve Ortadoğu`nun yegane egemen devleti olmaya

çalışan İngiltere`nin politik karşı durması Birinci Dünya Savaşı’nın ilgi çekici

konularındandır.

Anahtar Kelimeler

Musul Harekâtı, Rusya, İngiltere, Osmanlı, General Baratov

Kaynakça

• 1. ARPVİ/ Konsulstva v Kermansahe. Göm.886.yer.122.s.503-505 2. KEMAL, Cemal.(2007). “Birinci Dünya Savaşı ve Sonrasında Musul Meselesi”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. Cilt 10 , Sayı 40, ss. 643 – 691 3. KILIÇ, Sezen (2008). “Musul Sorunu ve Lozan”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 24 , Sayı 71, ss. 319 – 340. 4. MCMEEKİN, Sean. (2013) I Dünya Şavaşı'nda Rusya'nın Rolü. Ankara: Yapi Kredi Yayınlari. 5. ÖZDEMİR, Atasay.(2014). “Petrolün Birinci Dünya Savaşı'ndaki Yeri ve Savaş Sonrası Düzenlemelere Etkileri”. 1914'ten 2014'e 100'üncü Yılında 1. Dünya Savaşı'nı Anlamak Uluslararası Sempozyum Bildiri Kitabı, Kasım. ss.61-83. 6. RGVİA. f/2000. göm.1.yer.3855.s.68 7. RGVİA. f/2000. op.1.yer.3844.s. 79;456 8. RGVİA.f/2000.op.1. yer. 384.s.125 9. RGVİA.f/2100.göm.1.yer.318.s.110-115 10. RGVİA.f/2100.göm.2.yer..603.s.58 11. RGVİA.f/2100.göm.2.yer.531.s.560-565 12. RGVİA.f/2100.göm.6. yer.504.s.406 13. RGVİA.f/2100.göm.6.yer.21.s.103-105 14. RGVİA.f/2100.göm.9.yer.608.s.405-412 15. RGVİA.f/2168.göm.1. yer.452.s.160-175 16. SAKİN, Serdar. (2010). “Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesinde Osmanlı Devleti ile İngiltere Arasındaki Çarpışmalar (1915)”. Akademik Bakış. Cilt 4, Sayı 7, ss.133-152 17. ŞİROKORAD, Borı́sovıch. (2009), Osmanlı - Rus Savaşları rusların gözünden 240 yıl kıran kırana Kırım, Balkanlar 93 ve Sarıkamış.(Çev.). İstanbul: Selenge Yay 18. TÜRKMEN, Zekeriya.(2017). “Birinci Dünya Savaşında Irak Cephesi ve 101. Yılında Kutü'l-amare Zaferi”. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Cilt 116, sayı, 228, ss. 63-98. 19. АДАМОВА, Оле́гович.(1924). Раздел Азиатской Турции: по секретным документам б. Министерства иностранных дел. Мoskova: Министерства иностранных дел 20. АРУТЮНЯН, Григо́рьевич. 1963) Кавказский Фронт. 1914 – 1917. Айастан: Твердый переплет 21. ВЕРХОВСКИЙ, Ма́ркович.(1959) На Трудном Перевале. Мoskova: Воениздат 22. ЗАВРИЕВ, Самсонович.(1947) К Новейшей Истории Северо-Восточных Вилайетов Турции. Тбилиси: Ист. Наук 23. КЕРСНОВСКИЙ, Анто́нович.(2018). История Русской Армии. Москва: Абрис/ОЛМА 24. КОРСУН, Георгиевич. (2004). Кавказский Фронт Первой Мировой Войны. Moskova: АСТ, Транзиткнига 25. КОРСУН, Георгиевич.(1946) Первая Мировая Война На Кавказском Фронте. Оперативно-Стратегический Очерк. Мoskova: Воениздат 26. КОРСУН, Георгиевич.(2010). Пожелания Великобританского Правительства О Содействии Английским Войскам В Месопотамии. Moskova: Вече 27. КУЛЬКОВ, Николаевич. (2008). Война И Общество В ХX Веке. Moskova: Наука 28. ЛАЗАРЕВ, Семёнович.(1960). Крушение Туречкого Господства на Арабском Востоке.(1914-1918). Москва: Восточной Литература 29. ЛЕВИЦКИЙ, Валентин.(2014). На Кавказском Фронте Первой Мировой. Moskova: Кучково поле 30. МАРТИРОСЯН, Георгиевич. (2006). Российско-Турецкий Фронт Первой Мировой Войны. Moskova:Саратов 31. МОГИЛЕВИЧ, Юдкович; АЙРАПЕТЬЯН, Эрвандович.(1940). На Путях К Мировой Войне 1914-1918 Гг. Москва: ОГИЗ : Государственное издательство политической литературы 32. ПАНАРИН, Серге́евич.(1998). Российская Интеллигенция В Мировых Войнах И Революциях XX Века. Moskova: Государственное издательство 33. ПОКРОВСКИЙ, Николаевич.(1934). Империалистическая Война. Мoskova: Соцэкгиз 34. ШИШОВ, Алексей. (2010) Персидский Фронт (1909—1918). Незаслуженно Забытые Победы. Moskova: Вече 35. ПОЛИВАНОВ, Сергеевич. (1924) Мемуары. Moskova: Высший Военный Радекционный Совет 36. Ю́РИЙ, Буранов; ХРУСТАЛЕВ, Владимир.(1997). Убийцы царя. Уничтожение династии. Moskova: Терра