MANİPÜLATİF DİL ÜZERİNE ELEŞTİREL SÖYLEM ANALİZİ

Yıl 2021, Sayı: 16, 81 - 99, 29.05.2021

Bertuğ Sakın , Sümeyye Büyükbirer

https://doi.org/10.33404/anasay.917215

Öz

Manipülatif dil; toplulukların bilinçli bir şekilde yönlendirilmelerini sağlaması, belirli dilsel stratejileri kullanarak hedef kitle üzerinde derin etkiler bırakması ve toplumsal algı oluşturabilmesi açısından özellikle incelenmesi gereken bir konudur. Dilsel manipülasyon, insanları belirli bir eylemde bulunmaları ya da önemli kararlar almaları için etkilemeye odaklanmaktadır. Eleştirel söylem analizi ise manipülatif eylemlerin tanımlanmasını sağlayan çeşitli araçlar sunması açısından manipülatif dille ilgili çalışmalarda başvurulan bir analiz yöntemidir. Bu araştırmada; toplumsal sorunlar ve politik meseleler üzerine yoğunlaşan söylemlerin yapılarını toplumsal etkileşimin ve toplumsal yapının özellikleri yönünden açıklamayı amaçlayan eleştirel söylem analizi metodu kullanılmıştır. Sperber ve Wilson’ın bağıntı kuramı bu çalışmanın teorik dayanağını oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında, ulusal kanallardaki ana haber kuşağından sonra yayınlanan tartışma programları incelenerek sunucu ve konukların söylemleri eleştirel söylem analizi yöntemi ile çözümlenmiş ve elde edilen bulgular bağıntı kuramı ilkelerine dayandırılarak dilsel manipülasyon temelinde yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Manipülasyon, Manipülatif Dil, Eleştirel Söylem Analizi, Bağıntı Kuramı

Kaynakça

• Akopova, A. S. (2013). Linguistic manipulation: Definition and types. International Journal of Cognitive Research in Science, Engineering and Education (IJCRSEE), 1(2), 78-82.
• Al- Hindawi, F. H. H. ve Kamil, S. İ. (2017). The pragmatic nature of manipulation. Adab al-Kufa, 33, 9-54.
• Aristotales. (1987). Poetika (Çev. Tunalı, İ). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Austin, J. L. (1962). How to do things with words. Cambridge: Harvard University Press.
• Beard, A. (2000). The language of politics. London: Routledge.
• Brown, G. ve Yule, G. (1983). Discourse analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
• Brown, P. ve Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge: Cambridge University Press.
• Büyükkantarcıoğlu, S. N. (2016). Türk Politika Söyleminde Retorik Sorular.29. Dilbilim Kurultayı Bildirileri. Kocaeli Ün. Vakfı Yayınları. ss. 11-18.
• Crystal, D. (2008). A dictionary of linguistics and phonetics. Oxford, UK: Blackwell.
• Devran, Y. (2010). Haber, söylem, ideoloji. İstanbul: Başlık Yayın Grubu.
• Doğan, G. (1990). Bir edimbilim kuramı olarak bağıntı. Dilbilim Araştırmaları Dergisi,1,63-73.
• Ercan, G. ve Danış, P. (2019). Söylem, söylem analizi ve eleştirel söylem analizi: Tanımları ve kapsamları. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6 (2) , 527-552.
• Evre, B. (2009). Söylem analizine yönelik farklı yaklaşımlar: Bir sınıflandırma girişimi. Parlak, İ. (Ed.), Medyada anlamın toplumsal inşaası: Medyada gerçekliğin inşası (ss. 107-151) içinde. Konya: Çizgi Kitapevi.
• Fairclough, N. (1989). Language and power. NY: Longman.
• Grice, H. P. (1975). Logic and Conversation. Cole, P. ve Morgan, J. L. (Ed.), Syntax and Semantics: Vol. 3: Speech Acts (ss. 41-58) içinde. NY: Academic Press.
• Günay, D. (2013). Söylem analizi. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Handelman, S. (2009). Thought manipulation: the use and abuse of psychological trickery. Santa Barbara, CA: Praeger.
• Johnstone, B. (2008). Discourse analysis. Oxford: Blackwell.
• Juez, L. A. (2009). Perspectives on discourse analysis : Theory and practice. Newcastle upon Tyne, UK: Cambridge Scholars Pub.
• Reah, D. (1998). The language of newspapers. London: Routledge.
• Rigotti, E. (2005). Towards a typology of manipulative processes. Saussure, L. de ve Schulz, P. (Ed.), Manipulation and ideologies in the twentieth century: Discourse, language, mind (ss. 61-83) içinde. Philadelphia : J. Benjamins Publishing Company.
• Rozina, G. ve Karapetjana, L. (2009). The use of language in political rhetoric: Linguistic manipulation. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 111-122.
• Saussure, L. de ve Schulz, P. (2005).Introduction. Saussure, L. de ve Schulz, P. (Ed.), Manipulation and ideologies in the twentieth century: Discourse, language, mind (ss. 1-14) içinde. Philadelphia : J. Benjamins Publishing Company.
• Saussure, L. de. (2005). Manipulation and cognitive pragmatics: Preliminary hypotheses. Saussure, L. de ve Schulz, P. (Ed.), Manipulation and ideologies in the twentieth century: Discourse, language, mind (ss. 113-145) içinde. Philadelphia : J. Benjamins Publishing Company.
• Şen, F. (2014). Sağlık hakkı ve medya: “Sağlıkta dönüşüm programı”nın medyada yansımaları. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi , () , 155-174.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Van Dijk, T. A. (2000). Ideology and discourse: A multidisciplinary introduction. 12.06.2020 tarihinde, http://www.discursos.org/unpublished%20articles/Ideology%20and%20discourse.pdf adresinden erişildi.
• Van Dijk, T. A. (2006a). Discourse and manipulation. Discourse & Society, 17(2), 359-383. doi:10.1177/0957926506060250
• Van Dijk, T. A. (2006b). Discourse, context and cognition. Discourse Studies, 8(1), 159-177. doi:10.1177/1461445606059565
• Van Dijk, T. A. (2008). Discourse and context : a sociocognitive approach. Cambridge: Cambridge University Press.
• Van Dijk, T. A. (2015). Critical discourse analysis. Schiffrin, D., Tannen, D., ve Hamilton, H. E. (Ed.), The handbook of discourse analysis (ss. 466-485) içinde. Oxford: Wiley-Blackwell.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Wilson, D ve Sperber, D. (1994). Outline of relevance theory. Links & Letters, 1, 85-106.
• Yüksel, Y. (2004). Söylem analizi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.