ALTAY TÜRKÇESİ AĞIZLARI

Yıl 2021, Sayı: 17, 25 - 40, 31.08.2021

Fatih Çelik

https://doi.org/10.33404/anasay.953999

Cited By: 2

Öz

Güney Sibirya Türk lehçeleri içerisinde yer alan Altay Türkçesi komşu lehçeler haricinde geçmişte Moğolcanın, daha sonra da Rusçanın etkisi altında kalmıştır. Rusya’nın yönetimi altındaki halklara uyguladığı dil ve kültür politikası neticesinde Altay Türkçesinin konuşur sayısı günümüzde oldukça azalmıştır. Unesco’nun verilerine göre “Tehlikedeki diller” sınıfında olan Altay Türkçesinin bazı ağızlarının ise günümüzde tamamen unutulmak üzere olduğu belirtilmektedir. Bu çalışmada Altay Türkçesinin ağızları üzerine yapılmış çalışmalar incelenip, ağızların fonetik, morfolojik yapıları ortaya konmuştur. Çalışmada ağırlıklı olarak Bakakov’un ortaya koyduğu dil malzemeleri üzerinden yola çıkılarak, Altay Türkçesi ağızları üzerine günümüze kadar yapılan çalışmalar değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk lehçeleri, Altay Türkçesi, Altay Türkçesinin ağızları

Kaynakça

• Baskakov, N.A. (1965). Severnye Dialekti Altayskogo (ojrotskogo) Yazıka. Dialekt Çernevyx Tatar (tuba-kiji). Teksty i Perevody. M.: Nauka.
• Baskakov, N.A. (1966). Severnye Dialekti Altayskogo (ojrotskogo) Yazıka. Dialekt Çernevyx Tatar (tuba-kiji). Grammatiçeskij Oçerk i Slovar. M.: Nauka.
• Baskakov, N.A. (1972). Severnye Dialekti Altayskogo (ojrotskogo) Yazıka. Dialekt Qumandincev (qumandy-kiji). Grammatiçeskiy Oçerk, Teksti, Perevody i Slovar. M.: Nauka.
• Baskakov, N.A. (1985). Severnye Dialekti Altayskogo (ojrotskogo) Yazıka. Dialekt Lebedinskix Tatar-Çalkancev (quu-kiji). Grammatiçeskiy Oçerk, Teksty, Perevody, Slovar. M.: Nauka.
• Baskakov, N.A. (1997). “Altayskiy Yazık”. Tenişev Ä. R. (ed.). Yazıki Mira. Turkskie Yazıki. M. izdatelstvo “Indrik”.
• Baskakov, N.A., Seljutina, I. J. (2010). “Dialekty Altayskogo Yazıka”. Dybo A.V. (ed.). Osnovy Turkskogo Yazykoznaniya. Dialekty Turkskix Yazykov. M.: Izdatelskaya firma «Vostoçnaya literatura»: 83-109.
• Baskakov, N.A. (1972). Severnıe Dialekti Altayskogo Yazıka. Dialekt Kumandintsev. M.: Nauka
• Cydıyz A. (2011). Türkiye Türkçesi Ağızları ile Kırgız Türkçesinin Söz Varlığı Açısından Karşılaştırılması. Doktora tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Dilek, G. F. (2007). “Tehlikedeki Diller ve Dil Ölümü Açısından Altay Türkçesi ve Ağızları”. I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı. İzmir.
• Dilek, G.F. (2015). Güney Sibirya Altay Türkçesi Ağızları. Ankara: TDK yay.
• Dilek, G.F. (2005). Altay Türkçesi ağızları - Altay Turkish dialects / Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora, Ankara.
• Dilek, G.F. (2019). Bir Dilin Ağızları Arasındaki (Fonetik, Morfolojik, Leksik)Etkileşimler: Altay Türkçesi ve Ağızları Modern Türklük Araştırmaları Dergisi.
• Dilek, G.F. (2013). “Ağız Araştırmalarına Karşılaştırmalı Metotla Bakış (Kuzey) Altay Türkçesi Çalkandı Ağzı” Yalım Kaya Bitigi, Osman Fikri Sertkaya Armağanı, (Editörler: Hatice Şirin User, Bülent Gül) s.275-283, TKAE yay.: 10, Ankara.
• Dobrinina А.А. (2012). Prilagatelnıe sovremennogo altayskogo yazıka, oboznaçayuşie çertı haraktera çeloveka. novosibirsk. Dyrenkova, N.P. (1940). Grammatika oyrotskogo yazıka. Moskva.-L.
• Eren, Hasan (1998). Türklük Bilimi Sözlüğü. Ankara: TDK yay.
• Kollektif (2017). Grammatika Sovramennogo Altayskogo Yazıka, Gorno-Altaysk.
• Kollektif, (2002). Sravnitelno-İstoriçeskaya Gramatika Turkskih Yazıkov: Regiolnıye Rekonstruktsii. M.: Nauka.
• Larisa Tybykova (2019). “Teleütler ve Dilleri”. (çev. Hatice Saat), TDD / JofEL Yaz / Summer / 15 Tehlikedeki Diller Dergisi / Journal of Endan gered Languages Tehlikedeki Türk Dilleri Projesi: Çeviri Özel Sayısı: 335-342
• Malov S.E. (1951). Pamyatniki Derevneturkskoy Pismennosti. Tekstı i İssledovaniya, SSSR.
• Nikitovna N. (2010). Fonetiçeskie i Morfologiçeskie Osobennosti Sovremennogo Çalkanskogo Yazıka, Novosibirsk: Rassiyskaya Akademiya Nauk Sibirskoye Atdeleniye İnstitut Filologiya.
• Ozonova, Aiiana (2019). “Altaylılar ve Altay Dili”, (çev. Selcen Koca), TDD / JofEL Yaz / Summer / 15 Tehlikedeki Diller Dergisi / Journal of Endan gered Languages Tehlikedeki Türk Dilleri Projesi: Çeviri Özel Sayısı: 277-302
• Rassadin V. İ. (1980). Mongolo Buryatskiye Zaimsvovaniya v Sibirskih Türkskih Yazıkah. Moskova: Nauka
• Sanjeev G.D., Orlovskay M.N. a, Şevernina Z.V. (2016), Etimologiçeskiy slovar mongolskih yazıkov, Moskva
• Selyutina I. Y. (2000). Fonetika Yazıka Kumandintsev Kak Istoriko- Lingvistiçeskiy Istoçnik (Eksperimentalno-fonetiçeskoe issledovanie). Yakutsk.
• Şerbak A. M. (1994). Vvedeniye v sravnitelnoye izuçeniye turkskih yazıkov. SPB.
• Tatlı A. (2006). Türkçe- Moğolca, Moğolca-Türkçe Sözlük, Ulanbatur: Empati
• Tavkul U. (2003). “Türk Lehçelerinin Sınıflandırılmasında Bazı Kriterler” Kırım Dergisi, 12 (45): 23-32.
• Tazranova, Aljona (2019). “Telengit Halkı ve Dilleri”, (çev. Çiğdem Yıldırım), TDD / JofEL Yaz / Summer / 15 Tehlikedeki Diller Dergisi / Journal of Endan gered Languages Tehlikedeki Türk Dilleri Projesi: Çeviri Özel Sayısı: 327-334
• Üstün K. ve Karakurt M. (2019). İlminskiy’nin Eğitim Sistemi Üzerinden Rus Milliyetçiliğinin Kısa Bir Okuması. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, Volume: 42
• URL: 1. .(ru.wikipedia.org/wiki/Население_субъектов_Российской_Федерации).
• 2. http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php (erişim: 02.12.2019)