ESKİ İSTANBUL’DA RAMAZAN VE MAHALLE BEKÇİLERİ

Yıl 2021, Sayı: 18, 67 - 79, 30.11.2021

Elif Şebnem Demirci

https://doi.org/10.33404/anasay.979821

Cited By: 1

Öz

Eski Ramazanlarda İstanbul’da hazırlıklar çok öncesinden başlamaktadır. Hem evlerde hem de dış mekânda gerçekleştirilen hazırlıklar için yetişkinler kadar çocuklar da heyecanlanırdı. Mahalle bekçileri Ramazan’da İstanbul’un sokaklarını dolaşırken çocuklar da onlara eşlik eder, böylelikle eğlenceli zaman geçirirlerdi. Hayatın her evresinde mahallelinin yanında olan bekçiler, mahalle halkının saygınlığını kazanması ve fiziki özelliklerinden dolayı genellikle Bekçi Baba olarak anılmaktadırlar. Bekçiler, fiziki özelliklerinin yanı sıra aynı zamanda icralarıyla da dikkat çekmektedir. Mahalle halkı bekçilerin davulu çalarken göstermiş olduğu icrasını da hayranlıkla izlemektedir. Mahalle bekçilerinin Ramazan’da davul eşliğinde söyledikleri fasıllar da mahalle halkı için önem arz etmektedir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı’nın 1207 numarasında kayıtlı Destan-ı Bekçi adlı yazma eserde 30 tane Ramazan faslı mevcuttur. Bu yazma eserin müellif kaydı olmadığı gibi müstensihi de belli değildir. İstinsah tarihi H. 1080 yılı Recep ayı olarak belirtilmiştir. Buna göre de nüshanın istinsah tarihi 1669 Kasım/Aralık ayıdır. Eserde mevcut olan fasıllar latinize edilmiştir. Ancak bizden önceki bir çalışmada edisyon kritik yapıldığı için bu makalede sadece fasılların adlarına yer verilmiştir. Diğer nüshalardaki fasıllarla arasında kelime farkı olmasından dolayı fasılları eklemeyi gerekli görmedik. Bu çalışmada, Eski Ramazanlardaki hazırlıklar üzerinde durularak, Ramazanların vazgeçilmez parçası olan mahalle bekçilerinin özellikleri ve onların Ramazandaki etkisine değinilecektir. Ramazan’da mahalle bekçilerinin söylediği fasıllar değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ramazan, İstanbul, Mahalle bekçileri, Destan-ı Bekçi, Mani Fasılları

Kaynakça

• KAYNAKÇA Abdülaziz Bey. (1995). Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri. (Haz. Kâzım Arısan, Duygu Arısan Günay), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ahmet Rasim. (2005). Şehir Mektupları. (Haz. Figen Berk). İstanbul: Karanfil Yayınları.
• Aksel, M. (1973). Ramazan Davulu ve Davul Yakısı. Türk Folklor Araştırmaları. 14(285), 6608-6610.
• Alyot, H. (2008). Türkiye’de Zabıta – Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durum-. Ankara: Kozan Ofset.
• Alp, M. (1964). Eski İstanbulda Ramazan, Türk Folklor Araştırmaları. 8(174), 3273-3275.
• Ayverdi, S. (2007). İstanbul Geceleri. (5. Baskı). İstanbul: Kubbealtı Yayınevi.
• Ayverdi, S. (2009). İbrahim Efendi Konağı. (10. Baskı). İstanbul: Kubbealtı Yayınevi.
• Bayrı, M. H. (1960). İstanbul Folkloru: Bekçi ve Ramazan Manileri. Köy Postası, 187, 16-17.
• Carbognano, C. C. (1993). 18. Yüzyılın Sonunda İstanbul, (Çev. Erendiz Özbayoğlu), İstanbul: Eren Yayınları.
• Cingöz, M. (1993). Çeyiz Alayı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.2, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 499.
• Emeksiz, A. (2010). İstanbul Halk Kültürü İstanbul’un Mânileri Mânilerin İstanbul’u. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Georgeon, F. (2018). Osmalıdan Cumhuriyete İstanbul’da Ramazan. (Çev. Alp Tümertekin). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Göktaş, U. (1993). Semt Pazarları. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.6, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 522.
• Güldemir, O., Sandıkçıoğlu, T., & Işık, N. (2018). Osmanlı Ramazan Mutfak Kültürü ve Günümüze Yansımaları, Osmanlı’da Mimari, Sanat ve Yemek Kültürü, İstanbul: Mahya Yayıncılık.
• Hınçer, İ. (1969) Hilton’da İftar ve Ramazan Eğlenceleri, Türk Folklor Araştırmaları,12( 245), 5483.
• Koçu, R. E. (2016). Tarihte İstanbul Esnafı. (3.Baskı). İstanbul: Doğan Kitap Yayıncılık.
• Manyas, R. (1964). Eski Ramazanlar, Türk Folklor Araştırmaları, 8 (174), 3277-3278.
• Mehmed Tevfik. (1991). İstanbul’da Bir Sene, (Haz., Nuri Akbayar), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Musahipzade Celal. (1946). Eski İstanbul Yaşayışı. İstanbul: Türkiye Yayınevi. Sakaoğlu, N. (1993) Âmin Alayı, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.1, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 245.
• Sevgen, N. (1959). Anadolu Kaleleri, C.1. Ankara: Doğuş Matbaası.
• Taner, E. (2009). Osmanlı Esnafı Ticari ve Sosyal Hayat, Ankara: Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri Birlikleri Merkez Birliği.
• Tarih Vakfı, (1993). Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.8, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 356.
• Ulunay, R. C. (1962). Eski İstanbul’da Simidler, Pideler, Fodlalar, Türk Folklor Araştırmaları, 151, 2642-2643.
• Uslubaş, T. (2006). Davulcunun Mânileri İhyâ Eder Gönülleri, Böyleydi Osmanlı’nın Ramazanı, İstanbul: Yağmur Yayınları, 69-72.
• Yücel, E. (1973). Eski İstanbul’da Eski Ramazanlar: Hayri Bey’in Ramazan Manileri. Türk Folklor Araştırmaları. 15( 291), 6778-6780.