An Avaluation On Kara Budak In Dede Korkut

Yıl 2022, Sayı: 19, 213 - 240, 28.02.2022

Dursun Can Eyüboğlu

https://doi.org/10.33404/anasay.1037618

Cited By: 4

Öz

Epics are related to both history and literature. Turks have a rich epic tradition. Dede Korkut Epics; have an important place in Turkic epics; are a reflection of ancient Turkic life; contain important information about Turkic history, geography, language, literature, culture, art and many more. Many people are mentioned in Dede Korkut. One of the people mentioned in Dede Korkut is Kara Budak. Kara Budak’s name is mentioned in four epics in The Book of Dede Korkut. Although he is known as the son of Kara Gune, Kara Budak is actually the son of Bayındır Han. Kara Budak is married to the daughter of Salur Kazan and also plays an important role in the cooperation of Bayındır Han and Salur Kazan. Kara Budak is also included in the Turkmen variant of Dede Korkut and given a place in Dede Korkut’s newly discovered manuscript. There are several historical layers in Kara Budak. Kara Budak is in many ways a reflection of ancient Turkic history and an example of ancient Central Asian Turkic heroes. In this article, Kara Budak in Dede Korkut; his name, his family, his place in history and Dede Korkut were examined.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Bayindir Han, Kara Budak, Salur Kazan, Kara Gune

DEDE KORKUT’TAKİ KARA BUDAK ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Destanlar hem tarihle hem edebiyatla ilişkilidir. Türkler zengin bir destan geleneğine sahiptir. Dede Korkut Destanları; Türk destanları içerisinde önemli bir yere sahiptir; eski Türk yaşamının bir yansımasıdır; Türk tarihi, coğrafyası, dili, edebiyatı, kültürü, sanatı ve daha birçok konu hakkında önemli bilgiler içermektedir. Dede Korkut’ta birçok kişi adı geçmektedir. Dede Korkut’ta adı geçen kişilerden biri de Kara Budak’tır. Kara Budak’ın adı Dede Korkut Kitabı’nda dört boyda geçmektedir. Kara Güne’nin oğlu olarak tanınsa da aslında Kara Budak, Bayındır Han’ın oğludur. Kara Budak, Salur Kazan’ın kızı ile evlidir ve Bayındır Han ve Salur Kazan işbirliğinde de önemli bir role sahiptir. Kara Budak’a Dede Korkut’un Türkmen varyantında ve yeni keşfedilen el yazmasında da yer verilmiştir. Kara Budak’ta birkaç tarihi tabaka vardır. Kara Budak, birçok bakımdan eski Türk tarihinin bir yansıması olup eski Orta Asya Türk kahramanlarının bir örneğidir. Bu makalede, Dede Korkut’taki Kara Budak; adı, ailesi, tarihteki ve Dede Korkut’taki yeri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Bayındır Han, Kara Budak, Salur Kazan, Kara Güne

Kaynakça

• Abdulla, K. (2015). Mitten Yazıya veya Gizli Dede Korkut. Akt. Ali Duymaz. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aça, M. (2003). Türk Kahramanlık Destanlarının Öksüz-Yetim Bahadırları, Millî Folklor, S. 58, s. 67-75.
• Akkoyun Koç, T. (2020). Bamsı Beyrek Boyundaki Kişi Adlarının N. Hartmann’ın Ontolojisine Göre Yeniden Yorumlanması, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi - Journal Of Turkish Researches Institute, S. 69 (Eylül-September 2020), s. 207-223.
• Akkoyun Koç, T. (2020b). Dede Korkut Hikâyelerinde Söylem Çözümlemesi ve Kültürel Kimliğin Öğretimi. Yayımlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Bayat, F. (2000). Dede Korkut Kitabı’nda Devletçilik, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 63-75.
• Bayat, F. (2016). Dede Korkut Delilerinin Etnopsiko-Sembolizmi, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 1. cilt, edit: Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. s. 263-274.
• Caferoğlu, A. (1959). Dedem Korkut Hikâyelerinin Antroponim Yapısı, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 7, s. 59-80.
• Duymaz, A. (2000). Dede Korkut Kitabı’nda Alpların Eğitim ve Geçiş Törenleri, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 109-122.
• Ebülgazi B. H. (1974). Türklerin Soy Kütüğü (Şecere-i Terakime). Haz. Muharrem Ergin. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser Serisi.
• Ekici, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar ve 13. Boy, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi, Orijinal Metin (Tıpkıbasım), Transkripsiyon, Aktarma. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ercilasun, A. B. (2000). “Dede Korkut’taki Olayların Zamanı”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 157-160.
• Ercilasun, A. B. (2002). “Salur Kazan Kimdir?”, Millî Folklor, S. 56, s. 22-33.
• Ercilasun, A. B. (2004). “Zikredilen Şahıslara Dayanılarak Dede Korkut Boylarının Kronolojik Sıralanması”, II. Milletlerarası Dede Korkud Kollokyumu (Bakü, Azerbaycan, 21-26 Aralık 1998); Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1998/I, TDK Yay., Ankara, 2004, s. 61-69.
• Ercilasun, A. B. (2004b). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erdem, M. (1998). Dede Korkut Türkmenistan Varyantları. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ergin, M. (1964). Dede Korkut Kitabı / Metin - Sözlük. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitabı I. / Giriş - Metin - Faksimile. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Ergin, M. (2017). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Eyüboğlu, D. C. (2019). Korkut. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Filiz, G. (2019). Kitab-ı Dede Korkut’ta Hayvan ve Bitki Adları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Gökyay, O. Ş. (1968). Dede Korkut Hikâyeleri ve Önemi, Türk Dili (Türk Halk Edebiyatı Özel Sayısı), S. 207, s. 424-435.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müşteşarlığı Kültür Yayınları.
• Hacıyev, T. (2004). “Dede Qorqud Kitabı”: Olan Ve Olmayan Boylar, Dede Qorqud Dünyası. Meqaleler. Bakı: Önder Neşriyyat. s. 94-108.
• Hazar, M. (2008). Artukoğulları Zamanında Dede Korkut Kitabı’ndaki Kişi Adları, Turkish Studies, Volume 3/1, s. 22-33.
• Jirmunskiy, V. M. (1961). Kitabı Korkud” ve Oğuz Destanı Geleneği, çev. İsmail Kaynak, Türk Tarih Kurumu Belleten, S. 100, s. 609-629.
• Karadoğan, A. (2004). Türk Ad Biliminde Renk Kültü, Millî Folklor, S. 62, s. 89-99.
• Karatay, O. (2017). Oğuz Han’ın Kimliği ve Tarihî Kişiliği Üzerine, İlk Oğuzlar / Köken, Türeyiş ve Erken Tarihleri Üzerine Çalışmalar. İstanbul: Ötüken Neşriyat. s. 41-55.
• Kırman, Ü. (2004). Dede Korkut Anlatılarının Karşıtlıklar Kuramına Göre Çözümlemesi Ve Bu Kuramın Anlatı Öğretiminde Kullanımı. Yayımlanmamış doktora tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kocakaplan, İ. (2004). Dede Korkut’un Delileri, Millî Folklor, S. 64, s. 18-24.
• Kocasavaş, Y. (2014). Korkut Ata’yla İlgili Bazı Kayıtların Düşündürdükleri. İlmi Araştırmalar, S. 0 (8): s. 139-144.
• Memiş, M. R. & Kara, M. (2018). “Kara” Kelimesinin Dede Korkut Oğuznameleri’ndeki Kullanımı Üzerine, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 6(6), s. 799-807.
• Nısanbayev, A. (2000). Türk Halklarının Büyük Düşünürü Korkut Ata, akt. Dinara Düysebayeva, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 1-13.
• Oğuz, Ö. (2004). Destan Tanımı Ve Eski Türk Destanları, Millî Folklor, S. 62, s. 5-7.
• Özçelik, S. (2017). Eksik Kalmış Bir Not: Dede Korkut’ta Geçen Bahri ve Hotaz Kelimeleri Üzerine, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 6(1), s. 65-70.
• Pehlivan, G. (2014). Dede Korkut Kitabı’nda Oturma Düzeni Üzerine Yeni Bir Bakış, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV/2, s. 205-220.
• Pehlivan, G. (2014b). Dede Korkut Kitabında Yapı, İdeoloji Ve Yaratım. Yayımlanmamış doktora tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Sakaoğlu, S. (1998). Salur Kazan’un İvi Yağmalanduğı Boy’daki Yiğit Tasvirleri, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, C. 46, S. 1998/1, s. 119-130.
• Sömen, O. (2019). Dede Korkut Boylarında Geçen Formulistik Sayıların İzleri, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, C. 121, S. 238 (Ocak-Şubat 2019), s. 29-50.
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar / (Türkmenler) Tarihleri - Boy Teşkilatı - Destanları. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Sümer, F. (2001). Karakoyunlular, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 24, s. 434-438.
• Şarman Korkutan, S. (2016). Dede Korkut Destanı’nın Türk Sanatı İle İlişkisi Açısından İncelenmesi, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 3. cilt, edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. s. 1277-1292.
• Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları / Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg Yayınevi.
• Teyek, S. (2013). Kitab-ı Dede Korkut’ta Diplomatik Lisan: Halkbilimi Bakımından Bir Anlam İncelemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tezcan, S. & Boeschoten, H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yatsenko, S. A. (2011). Çin Sanatında Erken Dönem Türk Erkeğinin Giyim-Kuşamı 6. yy’ın İkinci Yarısı-8. yy’ın İlk Yarısı (Ötekilerin İmajları) - II, çev. Hicran Karataş, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 3(11), s. 112-136.
• Yayın, N. (2008). Efsanevi Hayat Ağacı: Munar, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 15 (Ağustos/August 2008), s. 155-161.