VENEDİKLİ BİR İHTİDANIN İNTİKAMI: GİROLAMO GALOPPO VE SON İSTİHKÂM

Yıl 2022, Sayı: 20, 47 - 74, 31.05.2022

Muhittin Kul

https://doi.org/10.33404/anasay.1109601

Öz

1683 Viyana muhasarası sonrası hızlı bir geri çekilme yaşayan Osmanlı Devleti, çekilmenin yavaşlatılabilmesi için hızlı, maliyeti düşük fakat bir o kadar da işlevsel kale inşalarına yönelmiştir. Bu türden kalelere iyi bir örnek olarak inşa edilen Karababa Kalesi, ünlü Venedikli Komutan Francesco Morosini’nin durdurulabildiği son istihkam olarak öne çıkmaktadır. Kale, inşa ediliş amacıyla hem Ağrıboz Kalesini hem de Boğaz geçişini korumakla görevlendirilmiş, bu görevi de layıkıyla yerine getirmiştir. Kalenin inşa sürecinde ise Osmanlıya iltica ederek Müslüman olan Venedik askeri Girolamo Galoppo’nun ya da namı diğer Frenk Mehmed’in adı öne çıkmaktadır. Galoppo'nun, kaynaklarda ifade edildiği haliyle, yediği bir tokattan dolayı inşasında yer aldığı Karababa Kalesi, onun intikamının da aracı olacaktır. Yapılan bu çalışma birkaç yönden önem taşımaktadır. Öncelikle amaçlanan, Viyana Muhasarası sonrası yaşanan geri çekilmenin son durağı olan Ağrıboz’da muhasaranın başarısız olmasında önemli bir etkiye sahip olan Karababa Kalesinin, kim tarafından, ne zaman ve hangi amaçla inşa edildiğini açıklığa kavuşturmaktır. Bunun yanında Osmanlıya iltica eden unsurların Osmanlının pragmatist anlayışıyla doğru orantılı olarak, nasıl kullanıldığı, nelere etki edebildiklerine de katkı sunmaktır. Son olarak ise oldukça hızlı bir şekilde yapılan Ağrıboz’un bu son istihkamının devrin en önemli deniz güçlerinden olan kutsal ittifak donanması ve komutan Francesco Morosini’den alınacak intikamın bir aracı haline dönüşümünü ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Venedik, Girolamo Galoppo, İhtida, Karababa Kalesi, Mimar

THE REVENGE OF A VENETİAN CONVERSİON: GİROLAMO GALOPPO AND THE LAST FORTİFİCATİON

Öz

The Ottoman Empire, which experienced a rapid retreat after the siege of Vienna in 1683, turned to fast, low-cost but functional castle constructions in order to slow down the withdrawal. Karababa Castle, which was built as a good example of such castles, stands out as the last fortification where the famous Venetian Commander Francesco Morosini could be stopped. The castle was assigned to protect both Ağrıboz Castle and the Bosphorus crossing for the purpose of its construction, and it duly fulfilled this duty. During the construction process of the castle, the name of Venetian soldier Girolamo Galoppo or also known as Frank Mehmed, who took refuge in the Ottoman Empire and converted to Islam, stands out. The Karababa Castle, which Galoppo took part in the construction because of a slap he received, as stated in the sources, will also be a tool for his revenge. This study is important in several ways. First of all, the aim is to clarify who, when and for what purpose the Karababa Castle was built, which had a significant impact on the failure of the siege in Ağrıboz, which was the last stop of the retreat after the Vienna Siege. In addition, it also contributes to how the elements who took refuge in the Ottoman Empire were used in direct proportion to the pragmatist understanding of the Ottoman Empire, and what they could affect. Finally, it is to reveal the transformation of this last fortification of Ağrıboz, which was done very quickly, into a tool of revenge to be taken from the holy alliance navy and commander Francesco Morosini, one of the most important naval powers of the time.

Anahtar Kelimeler

Venice, Girolamo Galoppo, Conversion, Karababa Castle, Architect

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları Atik Şikayet Defteri (A.DVNS.ŞKT.d), 10. Evail-i Safer 1098 (17-26 Aralık 1686). Mühimme Defterleri, (A.DVNSMHM.d), 92, 99, 112, 114. Ali Emiri, Sultan Mustafa II, (AE. SMST. II), 116-12646, 125-13743, 30-2995. Ali Emiri, Sultan Mahmud, (AE. SMHD. I), 31-1855, 88-5988. Ali Emiri, Sultan Osman III, (AE. SOSM. III), 36-2561. İbnül Emin, Askeriye. (İE. AS), 11-1030, 26- 2366-2, 27-2406, 39-3630. Cevdet, Askeriye, (C. AS), 880-37789, 147-6529. Hatt-ı Hümayun, (HAT), 435-22025, 891-39348, 927-40285-J. Kamil Kepeci Defterler, (KK.d), 3426, 3427, 3428. Maliyeden Müdevver Defterler, (MAD.d), 3367, 3992, 4355, 2945, 5966, 6621, 9895. Bab-ı Defteri, Baş Muhasebe Kalemi Defterleri, (D. BŞM. d), 617. Bab-ı Defteri, Küçük Kale Kalemi Defterleri, (D. KKL. d), 32966. Basılı Kaynaklar Affò, I. (1787). Istoria Della Città E Ducato Di Guastalla, Tomo Terzo. Guastalla: Costa. Afyoncu, F. (1998). XVII. Yüzyıl Hassa Mimarları Ocağı: Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.Allmand, C. (2014). Yeni Silahlar, Yeni Taktikler (1300-1500). Cambridge Savaş Tarihi. ed. Geoffrey Parker, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Andrews, K. (2006). Castles of the Morea, The American School of Classical Studies At Athens. New Jersey. Anonim Osmanlı Tarihi. (1099-1116/1688- 1704). (2000). nşr. Abdülkadir Özcan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Carman, W. Y. (1977). A Dictionary of Military Uniform, New York: Charles Scribner’s Sons. Coronellı, V. (1688). Repubblica di Venezia p. IV. Citta, Fortezze, ed altri Luoghi principali dell’ Albania, Epiro e Livadia, e particolarmente i posseduti da Veneti descritti e delineati dal p. Coronelli, Venice. Coronellı, V. (1687). Antonio Parisotti: Regno di Negroponte Colle Prouincie, et İsole Adiacenti: Opera de’Padri Maestri Coronelli, Cosmografo Della Serenissima Republica di Venetia, e Parisotti, Storiografo dell’Accademia Cosmografica Degli Argonauti Tomo II. Arcipelago, Venezia. Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, 3 İstanbul: Türkiye Yayınevi. Defterdar Sarı Mehmed Paşa. (1995). Zübde-i Vekayiat, Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704). nşr. Abdülkadir Özcan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Dursteler, E. R. (2012). İstanbul’daki Venedikliler – Yeniçağ Başlarında Akdeniz’de Millet, Kimlik ve Bir Arada Varoluş, Çev: Taciser Ulaş Belge, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Emecen, F. ve İ. Şahin. (2016). XVIII. Yüzyılın Sonlarında Bir Osmanlı Seyyahının Kocaeli ve Yöresi İle İlgili Tespit ve Gözlemleri. Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, (Kocaeli 2016). 511-515. Evliya Çelebi. (1928). Evliya Çelebi Seyehatnamesi, 8. Cilt, İstanbul: Orhaniye Matbaası,Garzoni, P. (1705). Istoria Della Repubblica di Venezia in Tempo Della Sacre Lega Contra Maometto IV. E tre suoi Successori, Gran Sultani de’ Turchi, Venezia: Published by Venice Giovanni Manfrè. Gökpınar, B. ((2020). Rusya’ya Karşı Osmanlı Devleti’nin Karadeniz’de Tahkimat Faaliyetleri: Yenikale İnşaatı (1702-1707”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 38, Denizli. 38-57. Grant, J. ve S. Aydüz. (2012). Osmanlı “Gerilemesini” Yeniden Düşünmek: Osmanlı Devleti’nde Askeri Teknolojinin Yayılması (15. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Kadar)”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0, 19-20, (11 Ekim 2012), 57-79. Güllüoğlu, A. (2020). Ottoman Diplomacy in the First Years (1683– 1685) of the Ottoman ‘Long War’, The Treaties of Carlowitz (1699) Antecedents, Course and Consequences, Ed: Colin Joseph Heywood, İvan Parvev, Leiden- Bostonkha: Brill. 91-109. Hammer-Purgstall, J. V. (1831). Geschichte des Osmanischen Reiches, Grossentheils aus Bisher Unbenützen Handschriften und Archiven, Durch Joseph von Hammer, Siebenter Band: Vom Carlowiczer bis Zum Belgrader Frieden, 1699–1739, Wien: In C. A. Hartleben’s Verlage, Gedruckt Bey Anton Strauss. Ivanovıch, C. (1940). Gennadeion Monograph, I, The Venetıans In Athens 1687-1688, From The Istorıa Of Crıstoforo Ivanovıch, Edıted By James Morton Paton, Cambrıdge, Massachusetts: Harvard Unıversıty Press Jorga, N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, 4. Çev: Nilüfer Epçeli, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, Kaya, A.İ. (2014). Venedikler’in 1688 Ağriboz Muhasarası ve Osmanlı Müdafaası. ASOS Journal, 2/7, (Aralık 2014). 352-360. Keskin, M. Ç. ve M. K. Sağ. (2020). Erken Osmanlı Mimarlığında Yabancı Aktörler. Osmanlı Hizmetinde Yabancılar, ed: Murta Hanilçe, Yunu Emre Tekinsoy, İstanbul: Selenge Yayınları. Kul, Muhittin. (2021). Muhasara ve Deprem: Kal’a-i Ağriboz Tamiratları (1688-1715). History Studies, 13/1, (Şubat 2021). s. 69-97.