DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ MARAŞ YEREL BASININDA KURTULUŞ BAYRAMI KUTLAMALARI (1950-1960)

Yıl 2022, Sayı: 21, 161 - 186, 31.08.2022

Suna Altan

https://doi.org/10.33404/anasay.1122710

Öz

1914-1918 yılları arasında süren I. Dünya Savaşı, önce ateşkes antlaşmaları ile durdurulmuş, ardından da barış antlaşmaları ile sona erdirilmiştir. Savaşın kaybedenleri arasında yer alan Osmanlı Devleti de, ateşkes antlaşması olan Mondros Mütarekesi’ni 30 Ekim 1918 tarihinde imzalamıştır. Mondros Mütarekesi, ateşkesi sağlamış olmanın yanında Osmanlı topraklarını savunmasız bırakarak işgallere açık hale getirmiştir. Savaşın kazanan tarafı olan İtilaf Devletleri grubunda yer alan İngilizler, mütarekenin özellikle 7’inci maddesine dayanarak Osmanlı topraklarında işgallere başlamışlardır. Mütareke şartlarına dayanarak Osmanlı topraklarında İngilizler tarafından işgal edilen yerler arasında özellikle Anadolu’da öncelik olarak Maraş şehri yer almıştır. Bu yüzden Maraş, işgallere karşı gösterilen tepkinin ilk merkezlerinden biri olmuştur. Şehir, İngilizler tarafından işgal edilmiş ardında Fransa ile imzalanan 15 Eylül 1919 tarihli Suriye Antlaşması gereğince Fransızlara devredilmiştir. Şehrin Fransızlar tarafından işgaline Ermeniler de destek vermişlerdir. Fransızlarla iş birliği içerisinde bulunan Ermeniler şehirde büyük ve acı olayların yaşanasına neden olmuşlardır. Maraş halkı, haksız işgalde bulunan Fransızlara ve destekçileri olan Ermenilere karşı azim ve kararlılıkla direnerek 22 gün boyunca kurtuluş mücadelesi vermişlerdir. Bu mücadele karşısında Fransızlar şehirden çekilmiş ve işgal son bulmuştur. Böylece, 12 Şubat 1920 tarihinde Maraş halkı bir daha asla kaybetmeyeceği zaferini elde etmiştir. Haklı mücadelesini zafere ulaştıran şehre, TBMM tarafından İstiklal Madalyası verilmiştir. Maraş halkı, kurtuluş mücadelesini ve bu mücadeleyi zafere ulaştıran kahramanları unutmamak adına her yıl 12 Şubat’ı Kurtuluş Bayramı olarak kutlamıştır. Kurtuluş Bayramı kutlamaları 1921 yılından başlayarak 1950 yılına kadar devam etmiştir. 1950 yılı itibariyle Türk siyaseti Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle birlikte çok partili hayata geçişini tamamlanmıştır. 1950 yılı itibariyle Türkiye’de birçok alanda değişimler meydana gelmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin yeni döneme geçişiyle birlikte yaşanan değişimlerin bayram kutlamalarına ne kadar yansıdığı, Maraş Kurtuluş Bayramı kutlamalarının Demokrat Parti döneminde nasıl bir programla yapıldığı ve bu kutlamaların yerel basında nasıl yansıtıldığı incelemektir. Çalışma kapsamında dönemin yerel basını incelenerek muhtemel bulgular ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Maraş, 12Şubat, Gazete, İşgal, Kutlama, Zafer

LIBERATION DAY CELEBRATIONS IN THE LOCAL PRESS OF MARAŞ CITY DURING THE PERIOD OF THE DEMOCRAT PARTY (1950-1960)

Öz

Kaynakça

• Ahmad, F. (2019), Bir Kimlik Pesinde Türkiye, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akbıyık, Y. (2015), Milli Mücadele'de Güney Cephesi, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Akşin, A. (2019), Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Alpaslan, E. (2015), Tek Parti Döneminde Maraş’ta Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1934- 1945), KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 1-2.
• Alpaslan, E. (2021), Maraş Milli Mücadelesinin Sonuçları, Milli Mücadele'nin Güney Cepheleri (Ed. Necla Günay-Fahri Kılıç) (ss.261-273) Ankara: Cedit Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2018), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1918, İstanbul: Kronik Yayınları.
• Beşikçi, M. (2015), Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Seferberliği, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Bodur, H. (2018), Kronik 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Bolat, B. S. (2012), Milli Bayram Olgusu ve Türkiye’de Yapılan Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1923-1960), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Büyükoğlu, Y. (2012), Milli Mücadele Döneminde Güney Doğu Anadolu, Bursa: Ekin Basım Yayınları.
• Der. Turgut, H. (2005), Atatürk'ün Sırdaşı Kılıç Ali'nin Anıları, İstanbul.
• Doğaner, Y. (2007), Cumhuriyet’in Onuncu Yıl Kutlamaları, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 9, 119-143.
• Duru, O. (2020), Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye'nin Kurtuluş Yılları, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Eyicil, A. (2020), Maraş'ın Örgütlü Bir Şekilde Savunulması, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 59-88.
• Goloğlu, M. (2021), Üçüncü Meşrutiyet, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Gökbilgin, T. (2011), Milli Mücadele Başlarken, Ankara: İş Bankası Yayınları.
• Gökhan, İ. (2021), “Fransızların Maraş'ı İşgali Sırasında Türkoğlu Cephesi” Milli Mücadele'nin Güney Cephesi (Ed. Necla Günay-Fahri Kılıç) (ss.189-203). Ankara: Cedit Yayınları.
• Günay, N. (2021), Fransız İşgaline Karşı Maraş Şehir Merkezinde Yürütülen Mücadele ve Maraş'ın Kahramanları, Milli Mücadele'nin Güney Cepheleri (Ed. Necla Günay-Fahri Kılıç) (ss.106-123). Ankara: Cedit Yayınları.
• Hart, Basıl L. (2016), Birinci Dünya Savaşı Tarihi, (Çev.Kerim Bağrıaçık)İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Joll J. - Martel G. (2016), Dünya Savaşı Neden Çıktı? (Çev. Orhan Dinç Tayanç) İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Kalemli, H. (2018), İstanbul’da İlk “Kurtuluş Bayramı” Kutlamaları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 62, 109-142.
• Karadağ, H. (1994), İstiklal Savaşı'nda Maraş, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Kurtuluş Savaşı Müzesi Yayınları.
• Karal, Enver Z. (2011), Osmanlı Tarihi IX, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kılıç, M. (2011), Milli Mücadele Maraş'ta Siyasi ve Sosyal Gelişme ve Milli Mücadele Maraş Şehitleri, Asia Minor Studies, 12, 171-189.
• Koca, S. (2002), Eski Türklerde Bayram ve Festivaller, Türkler Ansiklopedisi Cilt:3, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Koçak, C. (2017), Demokrat Parti Karşısında CHP, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Mcmeekın, S.(2016), I. Dünya Savaşı ve Cumhuriyetin Kuruluşu, Dünden Bugüne Türkiye (Der. Metin Heper-Sabri Sayar) (ss.45-58). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Meray, S.L.(2020), Osman Olcay Osmanlı İmparatorluğu'nun Çöküşü Belgeleri Serv Anlaşması Mondros Bırakışması İle İlgili Belgeler, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Özkaya, Y.(2002), Güney Güneydoğuda Savunmalar ve 1920 Senesindeki Siyasal Olaylar, Milli Mücadele Tarihi Makaleler (Haz. Berna Türkdoğan), (ss.273- 289) Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Roberts, J.M(1996), Avrupa Tarihi, (Çev. Fethi Aytuna), İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Shaw, S.J.(2014), Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun Savaşa Girişi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sonyel, S.(2012), Kaygılı Yıllar, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tansel, S.(1991), Mondros’tan Mudanya'ya Kadar Cilt 1, İstanbul: Milli Eğitim Yayınevi.
• Temizgüney, F.(2021), Demokrat Parti Dönemi İzmir’in Kurtuluş Bayramı Kutlamaları, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 15-41.
• Tuncer, H.(2016), Dünya Savaşı Osmanlı Devleti'nin Sonu, İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Tuncer, H.(2017), Türk Dış Politikası Cilt 1, Ankara: Kaynak Yayınları.
• Ünalp, F.R.(2018), I. Dünya Harbi Sonunda Maraş'ın İtilaf Devletlerince İşgali ve Maraş Savunması, Gazi Akademik Bakış, 22, 205-234.