BİR FOLKLOR UNSURU OLARAK “HALK EKONOMİSİ”NİN HALK HAYATINDAKİ YERİ, DEĞERİ VE ÖNEMİ HAKKINDA BAZI DÜŞÜNCELER

Yıl 2022, Sayı: 21, 85 - 99, 31.08.2022

Hasan Ali Diken

https://doi.org/10.33404/anasay.1146183

Öz

Halk ekonomisi, halkta karşılığı olan bir kısım geçim kaynaklarının belirlenmesi ve bu kapsamdaki gereksinimlerin giderilmesi amacıyla; halk tarafından meydana getirilen geleneksel üretim ve tüketim alışkanlıklarının genelini içine alan bir kavramdır. Halkta karşılık bulan geleneksel iktisadî davranışlar, halk ekonomisinin şekillenmesinde çok önemli birer rol üstlenmektedir. Söz konusu kapsamda, halkın; geleneksel vasıtalarla edindiği, öğrendiği, benimsediği ve özümsediği birtakım ögeleri bünyesinde barındıran halk ekonomisi kavramı; bu yöndeki yol, yöntem, metot, usul, araç, gereç, alet, edevat ve benzeri faktörlerin tümü derleyip değerlendirmeyi hedefleyen bir halkbilimi dalıdır.

Halk ekonomisi, halkbilimi çalışma kadrosunun en mühim konularından birini teşkil etmektedir. Zira halk ekonomisinin, insanlık tarihiyle hemen hemen yaşıt sayıldığını dile getirmekte yarar vardır. Nitekim halk ekonomisi, insanlığın ilk dönemlerinden itibaren icra edilen toplayıcılık ve avcılık faaliyetlerinin akabinde; halkbiliminin ilgi alanına giren balıkçılık, arıcılık, hayvancılık, göçebelik, bağcılık, bahçecilik, bahçıvanlık, meyvecilik, sebzecilik, çiftçilik, esnaflık ve işçilik gibi başlıca üretim ve tüketim tarzlarını ele alan bir sistemin tezahürüdür.

Gelenek kaynaklı bir düzeni takiben, halk hayatı; yazılı belgelere dayanmayan kimi sözlü anlaşmalara bağlı olarak da tesis edilebilmektedir. Dolayısıyla halk; kendi koyduğu bazı kurallara binaen, kendi yaşam alanını kolaylaştırma yoluna gidebilmektedir. Bahse konu düzlemde, halk, iktisadî zemindeki belli başlı ihtiyaçlarını; birtakım prensiplere uygun olarak karşılayabilmektedir. Bu durum ise halk ekonomisi mefhumunu ortaya çıkaran nedenlerin başında gelmektedir. İlgili çerçeveye istinaden, halk ekonomisinin, geçmişten bugüne kadar süregelen bir gelenekler silsilesi olarak varlığını devam ettirdiğinin altını çizmekte fayda vardır.

Bu çalışmada, sözlü kültür ortamının doğurduğu başlıca imkânlardan beslenmek suretiyle mevcudiyetini idame ettiren halk ekonomisi nosyonu; halk hayatındaki yeri, değeri ve önemi doğrultusunda ele alınacaktır. Bahsedilen bağlamda, halk ekonomisi kavramı; sosyokültürel ve sosyoekonomik çatılar altındaki işlerliğine yönelik olarak, toplumsal düzenin temini noktasındaki kimi işlevleri ekseninde değerlendirilecektir. Dolayısıyla insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen başat bir unsur olarak “halk ekonomisi”nin halk hayatındaki mahiyeti, ana hatlarıyla izah edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Halk Ekonomisi, Folklor, Halk Hayatı, Halk Ekonomisinin Halk Hayatına Etkileri, Halk Ekonomisinin Özellikleri, Halk Ekonomisinin İşlevleri, Halk Ekonomisinin İşlevsel Özellikleri

Kaynakça

• Akalın, H. Ş. ve diğerleri. (2006). Türkçe Sözlük. (4. Baskı), Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alangu, T. (1983). Türkiye Folkloru Elkitabı. (Birinci Basım), Adam Yayıncılık.
• Artun, E. (2011). Türk Halkbilimi. (Yedinci Baskı), Karahan Kitabevi.
• Ayaz, B. ve Aça, M. (2019). Halk Bilgisinin Ekonomiye ve Teknolojiye Dönük Temsilleri. Halk Bilimi El Kitabı, M. Aça (Ed.), (3. Basım), Nobel Akademik Yayıncılık, 240-285.
• Bates, D. G. and Fratkin, E. M. (2003). Cultural Anthropology. (1st Edition), Allyn and Bacon.
• Bougle, C. (1964). Sosyolojinin Unsurları. (K. N. Duru, Çev.), (1. Baskı), Millî Eğitim Basımevi.
• Çavdar, T. (1972). İktisat Kılavuzu: İktisat Tarihi/Çağdaş Sorunlar/Temel Kavramlar ve Türk Ekonomisi. (Birinci Baskı), Hilâl Matbaacılık.
• Çobanoğlu, Ö. (2009). Türk Halkbilimi Çalışmaları Kadrosuna Göre Atatürk Döneminde Araştırma Eğilimleri ve Sonuçları Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk Dönemi (1920-1938), Cilt 3, (1. Baskı), O. Horata (Ed.), Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Çobanoğlu, Ö. (2019). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. (10. Baskı), Akçağ Yayınları.
• Davulcu, M. (2016). Bartın Yöresi Kırsal Yerleşmelerinde Aile Yapısı ve Yaşam Kültürünün Halk Mimarisine Etkisi. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Yıl: 4, Sayı: 8, 93-144.
• Firth, R. (1927). The Study of Primitive Economics. Economics, 21, 312-335.
• Günay, U. (1987). Folklor nedir? Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı, (Birinci Basım), Sevinç Matbaası, 23-30.
• Kocakaplan, S. Ç. (2016). Homoekomonikus’un Gerçekliğini Sorgulamak: Türk Atasözlerinde İnsan Manzaraları. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 19-38.
• Koşay, H. Z. (1939). Etnografya ve Folklor Kılavuzu. (Birinci Basılış), Ulusal Matbaa.
• Örnek, S. V. (2000). Türk Halkbilimi. (2. Baskı), Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özarslan, M. (2005). Bir Halk Ekonomisi Örneği Olarak “Hab” ve “Değişik/Deñişik” Geleneği ve İşlevleri. Türkbilig, (10), 54-59.
• Özarslan, M. ve Karataş, H. (2016). Halk Ekonomisinde Mübadele: “Örüden Tutma Kardaşlık” Örneği. Millî Folklor, 28(110), 17-29.
• Özdemir, N. (2012). Kültür Ekonomisi ve Yönetimi. (1. Baskı), Hacettepe Yayıncılık.
• Özdemir, N. (2018). Geleneksel Bilgi ve Kültür Ekonomisi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18(1), 1-28.
• Rubin, P. H. (2003). Folk Economics. Southern Economic Journal, 70(1), 157-171.
• Van Gennep, A. (1939). Kılavuz Kitaplar: Folklor, Cilt 2, (P. N. Boratav, Çev.), (Birinci Basılış), Ulus Basımevi.
• Rubin, P. H. (2003). Folk Economics. Southern Economic Journal, 70(1), 157-171.
• Yılmaz, B. (2017). Pazırık’dan Günümüze Türk Halı Sanatı. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, 1(1), 98-106.