İSLÂM TOPRAKLARINDA FRANSIZ BİR MÜSTEŞRİK: CHARLES MİSMER

Yıl 2022, Sayı: 22, 97 - 116, 30.11.2022

M Yasin Taşkesenlioğlu

https://doi.org/10.33404/anasay.1193751

Öz

İslâm dünyasıyla 1853-1856 Kırım Savaşı sırasında asker olarak ilk kez temas kuran Charles Mismer, daha sonraki yıllarda Osmanlı Devleti ve Doğu dünyasıyla olan ilişkilerini geliştirir. La Turquia gazetesinin Yazı İşleri Müdürü olarak tayin edilmesi üzerine 1867 yılında İstanbul’a gelir ve bunun yanı sıra Sadrazam Mehmed Emin Âli Paşa’nın Fransızca Kâtibi olur. Girit, Mısır ve Cezayir’e türlü amaçlarla seyahatler yapar. Fuad, Ali, Hüseyin Avni ve Mısır Hidivi İsmail paşalar gibi dönemin ünlü devlet adamlarıyla kurduğu ilişkiler onu gazeteciliğinin çok daha fevkinde bir yere taşır. İslâm’a ve Müslümanlara dair hatıralarını ve düşüncelerini kitaplaştırır. Ülkesi Fransa’da ve Doğu’da Osmanlı ve İslâm sempatizanı bir Fransız olarak telakki edilir. Ancak hakkında François Georgeon’ın Fransızca kaleme aldığı çalışmanın dışında biyografik bir çalışma bulunmamaktadır. Bu makale, yukarıdaki gerekçeyle Charles Mismer’in biyografisini sunmaya dair bir girişim olup alan yazındaki eksikliği gidermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Charles Mismer, Osmanlı Devleti, Girit, Mısır, Cezayir, Oryantalizm

A FRENCH ORIENTALIST IN ISLAMIC LAND: CHARLES MISMER

Öz

Charles Mismer, who first came into contact with the Islamic world as a soldier during the Crimean War of 1853-1856, improved his relations with the Ottoman Empire and the Eastern world in the following years. After being appointed as the Editor-in-Chief of the newspaper La Turquia, he came to Istanbul in 1867 and also became the French language secretary of Ali Pasha. He travels to Crete, Egypt and Algeria for various purposes. The relations he established with famous statesmen of the period such as Fuad, Ali, Hüseyin Avni and the Egyptian Khedive İsmail pashas carried him to a much higher level than his journalism. He makes a book of his memories and thoughts about Islam and Muslims. He is known as a French sympathizer of Ottoman and Islam in his country France and in the East. However, there is no biographical study about him other than the work written by François Georgeon in French. This article is an attempt to present the biography of Charles Mismer with the above justification, and aims to fill the gap in the literature.

Anahtar Kelimeler

Charles Mismer, Ottoman Empire, Crete, Egypt, Algeria, Orientalism

Kaynakça

• Alighieri, Dante, (2011). İlahi Komedya, Çev: Rekin Teksoy, 12. Baskı, İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Arréat, Lucien, (1893). “Review: Souvenirs by Charles Mismer”, Revue Philosophique de la France et de l'Étranger, 36, Juliet a Décembre 1893, ss. 203-208.
• Aydoğdu, Nergiz Yılmaz, (2003). “Âlî Paşa vasiyetnamesine dair birkaç yeni bilgi”, Dîvân, S. 2, ss. 191-204.
• Cündioğlu, Dücane, (2006). “Sahtekârlığın Tarihi: Bilim+Siyaset: Oryantalizm –Musul Kadısı İmam Alizâde’nin Mektubu-” Marife, Yıl 6, Sayı 3, Kış 2006, ss.7-41.
• Fatma Aliye Hanım, (2016). Tezâhür-i Hakîkat, Haz: Ali Utku-Mukadder Erkan, Konya: Çizgi Yayınları.
• Georgeon, François, (1992). “Un Journaliste Français en Turquie a L’epoque des Tanzimat: Charles Mismer”, Presse Turque et Presse de Turquie. Ed: Nathalie Clayer-Alexandre Popovic et Thierry Zarcone. ISIS, Istanbul-Paris, ss. 93-121. Gökalp, Ziya, (1968). Türkçülüğün Esasları, 7. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.
• İrtem, Süleyman Kâni, “Bir Tarih Meselesi İkinci sultan Mahmudun annesi Nakşıdil sultan fransz mı idi?”, Akşam, 27.12.1932. İrtem, Süleyman Kâni, (1999). Osmanlı Devleti’nin Mısır Yemen Hicaz Meselesi, İstanbul. Temel Yayınları.
• İrtem, Süleyman Kâni, “Saray ve Babıâlinin İç Yüzü”, Akşam, 19.01.1939.
• Kapıcı, Özhan, (2021) “An Iranian Intellectual in Istanbul: Mirza Malkum Khan and Reform Proposal for the Ottoman Arabic Alphabet”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 21/2, ss. 311-350.
• Mismer, Ch., (1870). Soirées de Constantinople, Paris-Constantinople: 2. Baskı, Librairie Internationale.
• Mismer, Ch., (1872). Le credo du XX° siécle, Paris: Librairie Internationale.
• Mismer, Ch., (1887). Souvenirs d'un dragon de l'armée de Crimée. Paris: Librairie Hachette et C1E.
• Mismer, Ch., (1890). Souvenirs de la Martinique et du Mexique Pendant l’intervention Française, Paris: Librairie Hachette et C1E.
• Mismer, Ch. (1892). Souvenirs du monde Musulman Constantinople-Crète-Égypte-Algérıe, Paris: Librairie Havhette et C1E.
• Mismer, Ch., (1898). Principes Sociologiques, Paris: Ancienne Librairie Germer Bailliére et C1E.
• Mismer, Şarl, (1327). Hatırat: Alem-i İslâm, Müt: Mehmed Rauf, Bursa: Matbaa-i Vilâyet.
• Mismer, Charles, (1975). İslâm Dünyasından Hatıralar (Souvenirs du Monde Musulman), İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Bernard Lewis, (2007). “Oryantalizm Sorunu”, Oryantalizm tartışma metinleri, Ed: Aytaç Yıldız, İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA).HR.MKT .668/7, 673/30, HR.TH.44/17-2, MF.MKT.171/88, ML.EEM. 191/61, 459/32.
• Utku, Ali-Erkan, Mukadder, (2016). “Fatma Aliye Hanım’ın Tezâhür-i Hakîkat’i: Bir İslâm-Osmanlı Kadın Yazarının Oryantalizme Karşı Vazîfe-i Müdâfaası”, içinde: Fatma Aliye Hanım, Tezâhür-i Hakîkat, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Yılmaz, Ayşegül, (2019). İttihat ve Terakki’nin Tarihi Bir Kaynağı Olarak Son Posta Gazetesi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.