GERÇEKLIĞIN VE KURGUSALLIĞIN İRONIK BIR KESIŞIMI: TLÖN, UQBAR, ORBIS TERTIUS

Yıl 2023, Sayı: 23, 157 - 170, 28.02.2023

Aytaç Ören

https://doi.org/10.33404/anasay.1225946

Öz

Jorge Luis Borges’ın Tlön, Uqbar, Orbis Tertius'taki gerçeklik ve kurgusallık ironisi, hem gerçekliğin hem de kurgusallığın/gerçekdışılığın tam olarak ne olduğu hakkında yeniden düşünmemizi sağlar ve gerçeklik ve kurgusallığın kurulma süreçlerindeki ortak yönleriyle okuru şaşırtır. Gerçekliğin yerini kurgusallık alır ve bu, gerçekliğin bilgi kaynağı olarak kabul edilen ansiklopedi aracılığıyla şaşırtıcı bir şekilde gerçekleştirilir. Borges, metinde gerçekliğin ve kurgusallığın ironisini yaparken ansiklopedik bir dil kullanır ve bazen de birçok dipnot ve kaynakça içeren bir makale gibi anlatıyı yazmaya devam eder; yani gerçekliği bozarken bunu gerçek bir şeyin sunum biçimini kullanarak yapar ve aynı sunum şekliyle kurgusallığa gerçeklik görüntüsü verir. Tlön, paralel bir gerçeklik kavramının ve onun kademeli, kaçınılmaz ihlalinin, alternatif evrenin egemen olduğu görülen gündelik gerçekliğin her yönüne hükmettiği bir anlatıdır. Gerçekliğin yitirildiği böyle bir ortamda, gerçek adına söylenenler şüpheli bir hal alır ve bunlar ne kadar gerçektir sorusu insanın aklını meşgul eder. Bu bağlamda makale, söz konusu öyküde gerçeklik ve kurgusallık ironisinin nasıl yapıldığını göstermeyi, gerçekliğin temelini nelerin oluştuğuna ironik olarak dikkat çekmeyi ve dolayısıyla gerçeklik ile kurgusallığın kabullerinin nasıl sarsıldığını ortaya çıkartmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tlön, Uqbar, Orbis Tertius, Boges, gerçeklik, kurgusallık, ironi, ansiklopedi.

AN IRONIC INTERSECTION OF REALITY AND FICTIONALITY: TLÖN, UQBAR, ORBIS TERTIUS

Öz

The irony of reality and fictionality in Tlön, Uqbar, Orbis Tertius by Jorge Luis Borges makes us rethink about exactly what both reality and fictionality/unreality are, and also surprises the reader with the common aspects of the construction processes of reality and fictionality. Fictionality takes the place of reality and this is carried out surprisingly by means of an encyclopedia accepted as the information source for reality. While making an irony of reality and fictionality in the text, Borges follows an encyclopedic style of language and sometimes goes on writing his narration like an article including many footnotes and references; that is, he uses the presentation form of reality by disrupting reality and gives the fictionality the reality appearance in the same presentation way. Tlön is a narrative in which a parallel concept of reality and its gradual, inevitable encroachment dominate every aspect of everyday reality where alternative universe is seen to prevail. In an environment like that where reality loses, what is said in the name of reality becomes doubtful and the question of how real they are preoccupies one’s mind. In this context, this article aims to show how the irony of reality and fictionality is created in the story, ironically draw our attention to what consists of the base of reality and to reveal how the assumptions of reality and fictionality are unsettled.

Anahtar Kelimeler

Tlön, Uqbar, Orbis Tertius, Borges, reality, fictionality, irony, encyclopedia.

Kaynakça

• Arargüç, M. F. (2011). Tlön, Uqbar, Orbıs Tertıus and Possible World(s), Zeitschrift für die Welt der Türken, Vol. 3, No. 3, pp. 81-92.
• Arrojo, Rosemary. Jorge Luis Borges’s Labyrinths and Joao Guimaraes Rosa’s ‘Sertao’: Images of Reality as Text. Htpp://search.proquest.com/docview/303318178?accountid=25094 December 14, 2022.
• Baldick, C. (2001). The Concise Oxford Dictionary of Literary Terms, 2nd edition, New York: Oxford University Press.
• Borges, J. L. (2011). Tlön, Uqbar, Orbis Tertius, 10th edition (trans. T. Uyar & F. Özgüven), Istanbul: Iletişim.
• Calvino, I. (1993). Memos for the Next Millennium, New York: Vintage International.
• Childs, P. & Fowler, R. (2006). The Routledge Dictionary of Literary Terms, New York: Routledge.
• Dapia, S. G. (1997). "This Is Not a Universe": An Approach to Borges's "Tlön, Uqbar, Orbis Tertius", Chasqui, Vol. 26, No. 2 (Nov.), pp. 94-107.
• Mikics, D. (2007). A New Handbook of Literary Terms, Michigan: Yale University Press.
• Nicol, B. (2009). The Cambridge Introduction to Postmodern Fiction. New York: Cambridge University Press. Nabokov, V. (1988). Edebiyat Dersleri, (Trans. F. Özgüven & N. Akbulut), İstanbul: Ada Yayınları.
• Parker, Deborah (1990). The Literature of Appropriation: Eco’s Use of Borges in Il Nome Della Rose, The Modern Language Review, 85.4 , pp. 842-849.
• Quinn, E. (2006). A Dictionary of Literary and Thematic Terms, 2nd edition, New York: Facts On File.
• Rollason, Christopher (2004). Borges’ Library of Babel and the Internet, IJOWLAC (Indian Journal of World Literature and Culture), Vol.1.1, January-June, 117-120.
• Rollason, C. (2009). The Character of Phantasm: Edgar Allen Poe’s ‘The Fall of the House of Usher’ and Jorge Luis Borges’ ‘Tlön, Uqbar, Orbis tertius, Jsimpkournal of Spanish Association of Anglo-American Studies, 31.1 (June), pp. 9-22.
• Simpkins, S. (1988). Magical Strategies: The Supplement of Realism, Twenty Century Literature, Vol. 34, No.2 (Summer), pp. 140-154.
• Waugh, P. (1988). Metafiction, New York: Routledge.