Kavânîn-İ Yeniçeriyân’a Göre Yeniçeri Temini ve İlk Uygulamalar

Yıl 2023, Sayı: 26 - ., 97 - 121, 30.11.2023

Ahmet Uğur

https://doi.org/10.33404/anasay.1354901

Öz

Yeniçeri Ocağı’nın temelleri Sultan I. Murad döneminde (1362-1389) Gelibolu’da Çandarlı Halil Paşa ve Molla Rüstem’in teşvikleriyle Acemioğlanlar Ocağı’nın kurulması sonrasında atılmıştır. Başlangıçta az sayıda kişiden oluşan ve Gelibolu’daki askerî nakliyat gemilerinde görev alan bu askerî teşkilat, zamanla hem sayı olarak artmış hem de yapılan düzenlemelerle kurumsal olarak farklı bir kimliğe bürünmüştür. Nizamî kuvvet olarak savaş meydanlarında boy göstermelerinin yanında, iç güvenlik harekâtlarında da kullanılan bir unsur haline gelmişlerdir. Yeniçeri Ocağı’na ait birçok husûsu 1606 yılında telif edilen ve on nüshası tespit edilerek tarafımızca doktora çalışmamıza konu olan Kavânîn-i Yeniçeriyân adlı yazma eserden öğrenmekteyiz. Bu eserden tespit ettiğimiz bilgilerin içinde yeniçeri teminine ait husûslar da bulunmaktadır. Bu makalede Kavânîn-i Yeniçeriyân adlı eserin Uzunçarşılı nüshasından hareketle yeniçeri temini için başvurulan devşirme uygulamasının ilk örneklerinin nasıl ortaya çıktığına, yeniçeri temininde görev alan devlet görevlilerinin kimler olduğuna ve bu yetkililerin ifâ ettikleri görevlerin ayrıntılarına değinilerek Yeniçeri Ocağı’ndaki teşkilatlanma süreci incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeniçeri, Kavânîn-i Yeniçeriyân, Osmanlı ordusu, Devşirme Sistemi, Pençik

Etik Beyan

Bu araştırma etik kurul kararı zorunluluğu taşımamaktadır. İstendiği taktirde etik kurul kararı iletilecektir.

JANISSARY RECRUITMENT AND FIRST PRACTICES ACCORDING TO KAVÂNÎN-İ YENIÇERIYÂN

Öz

The foundations of the Janissary Corps were laid in Gallipoli during the reign of Sultan Murad I (1362-1389), with the encouragement of Çandarlı Halil Pasha and Molla Rüstem, following the establishment of the Acemioğlanlar Corps. This military organization, which initially consisted of a small number of people and served on military transport ships in Gallipoli, gradually increased in number and gained a corporate identity through various regulations. In addition to being a regular force on the battlefield, they have also become an element used in internal security operations. Many details about the Janissary Corps were obtained from the manuscript titled Kavânîn-i Yeniçeriyân, which was written in 1606 and has ten copies, which is the subject of our doctoral study. Among the information we identified from this study are details regarding the Janissary recruitment. In this article, the organizational process of the Janissary Corps is examined based on the Uzunçarşılı copy of the work called Kavânîn-i Yeniçeriyân and the organizational process of the Janissary Corps is discussed, focusing on how the practice of recruiting janissaries first emerged. Additionally, who the officers involved in this practice are and the duties they perform are also examined.

Anahtar Kelimeler

Janissary, Kavânîn-i Yeniçeriyân, Ottoman army, Devshirme System, Pençik

Kaynakça

• Akgündüz, A. (1990). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. Cilt 2. İstanbul: FEY Vakfı Yayınları.
• Anonim.(1606). Kavânîn-i Yeniçeriyân. Uzunçarşılı Nüshası.
• Beydilli, K. (2013). Yeniçeri. İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi 43. (s.450-462)
• Beydilli, K. (2019). Yeniçeriler ve Bir Yeniçerinin Hatıratı. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Fodor, P. (1985). Bir Nasihat-name olarak Kavânîn-i Yeniçeriyân. Beşinci Milletler Arası Türkoloji Kongresi, Tebliğler III. Türk Tarihi, Cilt 1. (s.217-224). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Goodwin, G. (2008). Yeniçeriler. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Hadîdî, Öztürk, N. (Der.). (1991). Tevârih-i Âl-i Osman (1299-1523). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• İlgürel, M. (1998). Acemi Oğlanı. İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi 1. (s.324-325)
• Koyuncu, A. (2017). Kavânîn-i Yeniçeriyân ve Bosnalı Müslüman Çocuklarının Devşirilmesi Meselesinin Tenkidi. Uluslararası Balkan Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, 6-8 Ekim 2016 Çanakkale Bildiriler, Cilt 1. (s.193-233). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Balkan ve Ege Uygulama ve Araştırma Merkezi.
• Neşrî, M., Unat, F. R. ve Köymen, M. A. (Der.), (1949). Kitâb-ı Cihan-nümâ, Neşrî Tarihi-1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Oruç Bey, Öztürk, N. (Der.). (2009). Osmanlı Tarihi (1288-1502). İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
• Özcan, A. (1994). Devşirme. İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi 9. (s.254-257)
• Özdemir, S. (2003). Osmanlı Devleti’nde Devşirme Sistemi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul.
• Palmer, J. A. B. (2000). Yeniçerilerin Kökeni. Öz, M. ve Özel, O. (Der.), Söğüt’ten İstanbula Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar (s.475-516). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Refik, A. (1332). On birinci Asr-ı Hicrîde Devşirme Usûlü. Edebiyyât-ı Umûmiye Mecmuası, Sene: 1, Numara: 2 (s.46-48).
• Sakin, O. (2019). Yeniçeri Ocağı Tarihi ve Yasaları (Mebde-i Kanûn-ı Yeniçeri Ocağı Tarihi). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Süleymannâme, TSMK, Hazine, nr. 1517.
• Toroser, T. (2011). Kavanin-i Yeniçeriyan-Yeniçeri Kanunları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1984). Osmanlı Devleti teşkilatından Kapukulu Ocakları-I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi-I. Cilt.
• Yılmaz, G. (2009). Becoming a devşirme: the training of conscripted children in the Ottoman Empire. Children in Slavery Through the Ages. (s.119-134).
• Yılmaz, G. (2014). Son Kalan Eşkâl Defterine Göre Devşirmeliğin Bilinmeyenleri. Atlas Tarih, Nisan. (s.36-43).
• Yılmaz, G. (2015). The Devshirme System and the Levied Children of Bursa in 1603-4 A.D. Belleten 79/286. (s.901-931)