Neolitik Dönem Kuzey Mezopotamya ve Anadolu Figürinleri

Yıl 2023, Sayı: 26 - ., 186 - 198, 30.11.2023

Elif İlcan

https://doi.org/10.33404/anasay.1381307

Öz

Figürinler, Arkeoloji literatüründe kullanım amaçlarının çeşitli olması sebebiyle büyük bir öneme sahiptir. Ait oldukları toplumun dini inançları, sosyal ve kültürel yapıları hakkında bilgi verirler. Tarih öncesi ve tarihsel süreç boyunca, Mezopotamya toplumlarının figürinlere ve idollere olan ihtiyaçları doğrultusunda inançları, zevkleri, yapım teknikler ve farklı kültür bölgeleriyle olan etkileşimlerine değinilmeye çalışılmıştır. Figürin ve idollerin, Anadolu arkeolojisinde de önemli bir yeri vardır. Tarih öncesi ve tarihsel süreç boyunca insan biçimli figürin betimleri, dini inançlar ile paralel gelişim ve yayılım çizgisi göstermiştir. Arkeolojik buluntuları değerlendirirken, farklı düşünce sistemlerinin ve farklı bakış açılarının ne kadar yönlendirici olduğunu görmek için, herhangi bir buluntu türünün ele alınabilir olmasına karşın, bu çalışmada araştırma konusu olarak figürinler seçilmiştir. Figürinlerin seçilme nedeni; farklı bakış açılarının etkisini en iyi şekilde yansıtan, yoruma açık olan bir buluntu türü olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Mezopotamya, Anadolu, Pişmiş Toprak, Figürin, İdol

NEOLITHIC PERIOD NORTHERN MESOPOTAMIA AND ANATOLIAN FIGURINES

Öz

Figurines have a great importance in the Archeology literature due to their various purposes. They provide information about the religious beliefs, social and cultural structures of the society they belong to. Throughout the prehistoric and historical process, the needs of Mesopotamian communities for figurines and idols, their beliefs, tastes, techniques and interactions with different cultural regions have been tried to be touched upon. Figurines and idols also have a very important place in Anatolian archaeology. During the prehistoric and historical process, the understanding of human-shaped figurines has developed and spread parallel to religious beliefs. In order to see how guiding different thought systems and different perspectives are when evaluating archaeological finds, figurines were chosen as the research subject in this study, although any type of find can be discussed. The reason why the figurines were chosen is; It is a type of find that best reflects the influence of different perspectives and is open to interpretation.

Anahtar Kelimeler

Mesopotamia, Anatolia, Terracotta, Figurine, Idol.

Kaynakça

• Altuntaş, Y. (2013). Çatalhöyük, Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, Konya.
• Bildirici, H. (2011). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Neolitik Çağ Heykel Sanatı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi Bilim Dalı, Konya.
• Caria, C. (2019). Fluid İdentities: A Cognitive Perspective On The Late Neolithic 6igurines Of Hacilar And Höyücek, MA Archaeology of the Near East and Material Culture Studies, Leiden University, Leiden.
• Çıvgın, İ. (2019). Kuzey Mezopotamya ve Kuzey Levant’ta Geç Neolitik 1-2 (MÖ. 7000-6300): Geçim Ekonomisi, Maddi Kültür, İlk Çanak-Çömlekler ve Kültürel Temas, Current Research in Social Sciences Dergisi, Yıl: 2019, Cilt :5, Sayı: 2, 95-129.
• Çiftçi, Ş, (2018). Levant Bölgesi Neolitik Çağ Taş Figürinleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Duru, R. (1994). Höyücek Kazıları 1990, Belleten Türk Tarih Kurumu Dergisi, Aralık 1994, Cilt 58, Sayı 223, Ankara, 725-744.
• Duru, R. (2008). M.Ö. 8000’den M.Ö. 2000’e Burdur Antalya Bölgesinin Altı Binyılı, AKMED Suna&İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi Enstitüsü, Antalya.
• Duru, R. (2016). Tarım’dan ‘Yazı’ya Burdur Yöresi ve Yakın Çevresinin Altıbin Yılı (MÖ 8000 – MÖ 2000), Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, Antalya.
• Eroğlu, G. (2014). Neolitik Dönemden Erken Tunç Çağı Sonuna Kadar Batı Anadolu’da İnsan Figürinleri ve Çevre Kültürlerle Olan İlişkileri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi, İzmir.
• Gemici, H. (2018). The World Of Figurines İn The Neolıthıc and Early Chalcolıthıc North Aegean: The Case Of Uğurlu Höyük – Gökçeada, A Thesıs Submıtted To The Graduate School of Socıal Scıences of Mıddle East Technıcal Unıversıty, Ankara.
• Hansen, S. (2014). Neolithic Figurines in Anatolia, The Neolıtıc in Turkey, Archaeology and Art Publications, İstanbul, 265-292.
• Harmankaya, S. ve Erdoğu, B. (2002). Türkiye İlk Tunç Çağı Araştırmaları Üzerine Bir Değerlendirme, TAY-Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri, 4a/4b: İlk Tunç Çağı, TASK Vakfı Yayınları, Takım ISBN 975-6637-08-0, Cilt ISBN 975-6637-09-9, İstanbul, 7-41.
• Kasapoğlu, H. (2015). Parion Antik Kenti Roma Dönemi Terakkota Figürinleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (2004-2013), Erzurum.
• Kılıç, Y. (2015). Anadolu’nun İlk Kentleri, I.Uluslararası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi (04-05 Mayıs 2015) Saraybosna, Pamukkale Üniversitesi GCRIS Veritabanı, 119-136.
• Köroğlu, K. (2006). Eski Mezopotamya Tarihi Başlangıcından Persler’e Kadar, İletişim Yayıncılık A. Ş. (1. Basım), İstanbul.
• Metli, M. (2022). Mezopotamya Medeniyetlerinde Dini ve Kültürel Açidan Ekmeğin Macerası, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dali Tarih Bilim Dali, Konya.
• Moorey, Peter Roger Stuart. (2005). Ancient Near Eastern Terracottas with a Catalogue of the collection in the Ashmolean Museum, Oxford, (1. Baskı), Ashmolean Museum, Oxford.
• Oates, J. (1966). The Baked Clay Figurines From Tell Es-Sawwan, Iraq.
• Özdoğan, A. (1995). Life at Çayönü during the Pre-Pottery Neolithic Period, Readings in Prehistory, İstanbul.
• Özgüç, T. (2011). Kültepe-Kanis Assur Ticaret Kolonileri, (Ed. Necmi Karul), Arkeo Atlas Tarih Öncesinden Demir Çağı’na Anadolu’nun Arkeoloji Atlası, Doğan Burda Yayıncılık, İstanbul, 244-253.
• Özkan, S.-Erdalkıran, M. (2014). Yeni Buluntuların Işığında Çukurkent Neolitik Yerleşimi, Adalya Dergisi, Yıl: 2014, Sayı: 17, Antalya, 25-44.
• Serim, F. (2000). M.Ö.1.Bin Yıl Kuzey Suriye ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Pişmiş Toprak Figürinleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Schmidt, K. (2007a). Göbeklitepe, M. Özdoğan ve N. Başgelen (Ed.), Anadolu'da Uygarlığın Doğuşu Ve Avrupa'ya Yayılımı; Türkiye'de Neolitik Dönem/Yeni Kazılar- Yeni Bulgular içinde, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 115-141.
• Uçankuş, H. (2000). Bir İnsan ve Uygarlık Bilimi Arkeoloji, TC. Kültür Bakanlığı Sanat Eserleri, Ankara. Yücel, Ç. (2018). Tarih Öncesi İnsan Biçimli Figürinler Hakkında Genel Bir Değerlendirme, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı; 2018-9 Ekim 21, Diyarbakır, 228-239.
• Yücel, Ç. (2017). Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin ve Adıyaman Müzelerindeki Geç Neolitik Çağ’dan Hellenistik Dönem’e Kadar Figürin ve İdoller, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Erzurum.
• Yükbilmez, A. (2019). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Neolitik Dönem Figürinleri, Pamukkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Denizli.